با بمب افکن Tu-۱۶۰، خرس پرنده روسی آشنا شوید

این بمب افکن که به طور مستقیم برای مقابله به مثل علیه بمب افکن B-1 آمریکا طراحی شده، هدف اصلی خود را پرتاب موشک در میدان درگیری می داند، در حالی که بمب افکن B-1 عمدتا برای هدف قرار دادن اهداف با دقت بالا و با استفاده از موشک های کروز و سایر موشک های هوا به زمین ساخته شده است.

این بمب افکن که چند سالی بود از مرکز توجه به دور مانده بود، طی ماه های اخیر بار دیگر و همزمان با جاه طلبی های روسیه برای باز یافتن جایگاه پیشین نظامی خود، مطرح شده است. این بمب افکن اگرچه از بسیاری جهات مشابه B-1 آمریکایی است، ولی ابعاد بسیار بزرگتری دارد که البته چیزی از چابکی آن کم نمی کند. Tu-160 همچنین قادر به طی کردن مسافتی طولانی تر و حجم بیشتری از بمب ها است.

ایده ساخت بمب افکن Tu-160 زمانی شکل گرفت که آمریکایی ها پروژه ساخت بمب افکن دور برد و مافوق صوت XB-70 را آغاز کردند. این پروژه در آمریکا با موفقیت پیش می رفت و حتی دو نمونه آزمایشی نیز تولید و مورد آزمایش قرار گرفتند.

اما یکی از این دو هواپیما طی یک پرواز آزمایشی دچار سانحه شد و کمی پس از آن، این پروژه به طور کامل منتفی شد. اما نیروی هوایی شوروی نیز بیکار ننشسته بود و برنامه هایی برای ساخت بمب افکنی با سرعت 3 ماخ را دنبال می کرد.

اما این طرح نیز همچون طرح رقیب آمریکایی، اگرچه خوب پیش رفت، ولی در نهایت با شکست روبرو شد. در آن زمان، مقامات ارشد دو کشور متقاعد شده بودند که دست یافتن به چنین هواپیمایی غیر ممکن است.


بر همین اساس، دولتمردان روس در سال 1972 تصمیم گرفتند تا از توقعات خود بکاهند و این بار بمب افکنی با قابلیت های محدودتر را بسازند. در همین راستا، نیروی هوایی شوروی موظف شد تا بمب افکنی با سرعت 2.3 ماخ و دارای بال های با تنوع هندسی طراحی کند.

شوروی تلاش می کرد تا این بمب افکن را همپای رقیب آمریکایی جدیدش یعنی B-1 به پیش ببرد. پس از گذشت مدتی، بمب افکن 160M شوروی معرفی شد که بعدها به مبنایی برای طراحی Tu-160 تبدیل شد. در آن زمان رقابت بین شرکت های توپولف، میاسیشچوف و سوخو بر سر به دست گرفتن این پروژه بسیار جدی بود و هرچند طرح شرکت میاسیشچوف جذاب تر به نظر می رسید، اما این توپولف بود که در سال 1973 برای آغاز ساخت بمب افکن راهبردی جدید شوروی برگزیده شد.

هرچند برنامه توسعه B-1 آمریکایی در سال 1977 با وقفه روبرو شد، اما روس ها بدون هیچ وقفه ای طرح خود را پیش بردند و سی و پنج فروند از این بمب افکن تولید کردند، که نوزده فروند از آنها به هنگام فروپاشی شوروی در اوکراین مستقر بودند.

روی هم رفته، خانواده بمب افکن های Tu-160 شامل انواع مختلفی می شود که برخی از آنها به طور انبوه و برخی دیگر به طور محدود و با اهداف آزمایشی تولید شده اند. مدل Tu-160M نوعی مدرن و طویل تر از این بمب افکن است که می تواند دو بمب هایپرسونیک Kh-90 را با خود حمل کند.

مدل Tu-160P با تمرکز بر برد بلندتر طراحی شده و مدل Tu-160PP نیز به حمل تجهیزات جنگ الکترونیک اختصاص دارد. مدل Tu-160R برای شناسایی مواضع دشمن بکار می رود و Tu-160SK برای پرتاب ماهواره ها به فضا استفاده می شود.


طراحی اولیه Tu-۱۶۰ شباهت های بسیاری به بمب افکن B-۱ داشت. کابین خلبان در جلوترین قسمت آن قرار داشت و در دماغه تیز آن رادارهای داخلی اش جاسازی شده بودند. محل اتصال هر یک از دو بال به بدنه نیز با دقت خاصی انتخاب شده بود.

بال های این بمب افکن نیز همچون B-۱ قابلیت تغییر زاویه داشتند تا بتوان بهترین حالت را برای هر ماموریت بکار برد. این بمب افکن به چهار موتور کازنتسوف NK-۳۲۱ توربوفن که هر یک قادر به تولید بیش از ۵۵۰۰۰ پوند توان پرتاب هستند مجهز است.

در هر طرف هواپیما و درست در زیر محلی که بال به بدنه متصل شده، موتورها به صورت جفتی قرار گرفته اند. ورودی های هوا به موتورهای این بمب افکن دارای ابعادی متغیر هستند که به این ترتیب امکان دستیابی هواپیما به سرعتی بیش از دو ماخ فراهم می شود.


نخستین پرواز Tu-160 در تاریخ هجدهم دسامبر سال 1981 صورت گرفت و تولید آن به طور رسمی از سال 1984 آغاز شد. یکی از مدل های این بمب افکن در سال 1987 طی یک پرواز آزمایشی سرنگون شد اما تیم پرواز آن جان سالم به در بردند.

Tu-160 از سال 1987 وارد ناوگان نیروی هوایی ارتش روسیه شد ولی معرفی رسمی آن تا سال 2005 به طول انجامید. در ابتدا قرار بود که صد فروند از این هواپیما تولید شود اما تنها 35 فروند از آن به ارتش روسیه تحویل شده است.

هدایت این بمب افکن توسط تیم چهار نفره انجام می شود که هر یک دارای یک صندلی با قابلیت اجکت هستند. اگرچه طراحی این بمب افکن به دهه 1980 برمی گردد، اما سیستم هدایت fly-by-wire آن هنوز در نوع خود شاهکار به شمار می رود و تا حد زیادی امکان تصحیح خطاهای خلبان را دارد.

همچنین گفته می شود که سیستم راداری این بمب افکن امکان رهگیری اهداف زمینی را نیز دارا است. دو خلبان مستقر در ردیف جلو از دسته های کنترلی برای هدایت هواپیما استفاده می کنند. این بمب افکن امکان سوخت گیری در آسمان را دارا است و به این ترتیب برد پروازی آن بهبود چشمگیری پیدا می کند.

این غول روسی تا چند سال پس از فروپاشی شوروی از توجه نظامیان این کشور محروم بود و یکی از دلایل اصلی آن، هزینه بسیار بالای نگهداری از آن عنوان شده است. همچنین گفته می شود که سیستم کنترل پرواز این بمب افکن دارای اشکالاتی است که هیچ گاه به آنها پرداخته نشده است.


در داخل این هواپیما دو محل برای جاسازی بمب ها وجود دارد که می توان در آن بمب های پرتابی متعارف یا بمب های هدایت شونده را قرار داد. به طور پیش فرض، شش موشک کروز Kh-۵۵ روی دو پرتاب کننده چرخشی در این بمب افکن مستقر می شوند. با این حال، می توان به جای این بمب ها، دوازده موشک هسته ای کوتاه برد Kh-۱۵ را با Tu-۱۶۰ حمل کرد.

ارتش روسیه چند سالی است که برنامه هایی را برای حفظ توان عملیاتی این بمب افکن آغاز کرده است. از جمله این بروزرسانی ها در Tu-۱۶۰ می توان به افزودن قابلیت های دیجیتال به کابین، بهبود سیستم آویونیک، نصب تجهیزات GPS، بروزرسانی موتورهای NK-۳۲، هدایت موشک های کروز از طریق GPS، بهبود کارکرد هدایت بمب های لیزری و افزودن پوشش رادارگریز به بدنه آن اشاره کرد.

گمان آن می رود که در حال حاضر چهارده فروند از این بمب افکن توان پرواز داشته باشد. پس از به قدرت رسیدن پوتین در روسیه، Tu-۱۶۰ بار دیگر نقش خود به عنوان بمب افکنی راهبردی را پیدا کرده است.

تاکنون چندبار پیش آمده که پرواز این بمب افکن بر فراز اروپا با واکنش منفی رهبران این قاره روبرو شده و حتی جنگنده های اروپایی نیز به واکنش به آن پرداخته اند، اما خوشبختانه تمام این برخوردها به روش های مسالمت آمیز به پایان رسیده است.


روسیه با برنامه های نوسازی که در پیش گرفته قصد دارد عمر این بمب افکن ها را به بیش از چهل سال برساند. در بهار سال گذشته اعلام شد که روسیه تولید این بمب افکن را از سر می گیرد. قرار است مدل جدید این بمب افکن در سال 2023 و با نام Tu-160M2 وارد میادین جنگ شود و موتورهای بروزرسانی شده Nk-32 آن برد عملیاتی بیشتری را در اختیارش قرار دهند و به این ترتیب، Tu-160M2 قادر به طی کردن مسافتی پانزده هزار کیلومتری خواهد بود.

در پایان، توجه شما را به تماشای ویدیویی از این بمب افکن راهبردی دعوت می کنیم.