بزرگترین خطراتی که زندگی انسان در فضا را تهدید می‌کند

وب‌سایت فارنت - محمد علی پاپری ثابت: خیلی از شما فیلم بسیار موفق Gravity را دیده‌اید و سناریوی بسیار هیجان‌انگیز و تااندازه‌ای ترسناک آن را به خاطر دارید، زمانی که دو فضانورد آمریکایی با بازیگری هنرمندانی همچون Sandra Bullock و George Clooney درون فضای تهی و بی‌انتها به دلیل برخورد قطعات یک ماهواره فضایی با ایستگاه فضایی آن‌ها گیر می‌افتند و داستان‌هایی برای آن‌ها اتفاق می‌افتد.

بسیاری از افراد با داستان‌های غرورانگیز و گاها ناراحت‌کننده سفر انسان به فضا آشنایی دارند سفرهایی که در آن‌ها خطرات زیادی جان فضانوردان را تهدید می‌کرد، مثلاً واقعه دردناک مرگ سه فضانورد آپولو در هنگام رفتن به فضا در سال ۱۹۶۷ و یا اگر به خاطر داشته باشید مرگ بسیار ناراحت‌کننده ۶ نفر از فضانوردان فضاپیمای چلنجر در سال ۱۹۸۶ و آن‌هم تنها ۷۳ ثانیه پس از پرتاب و یا مرگ ۷ فضانورد سوار بر فضاپیمای کلمبیا در سال ۲۰۰۳ از این قبیل وقایع هستند.

نکته قابل‌توجه در رابطه با سفرهای فضایی این است که خطر سفر صرفاً محدود به رفتن به فضا و یا برگشتن از آن نیست بلکه در هنگام اقامت در فضا نیز خطرات زیادی فضانوردان را همراهی می‌کند و جالب است که بدانید 3 فضانورد اتحاد جماهیر شوروی نیز در سال 1971 درون فضا برای همیشه دفن گردیدند. حالا در این مطلب با یکدیگر 10 دلیل خطرناک بودن اقامت انسان در فضا را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.

۱- خفه شدن در فضا

اگر یک فضانورد در حین انجام مأموریت فضایی خود در خارج از فضاپیما اتصالش با فضاپیما را از دست دهد لباس فضانوردی او (EMU به نقل از ناسا) قادر است که به مدت هشت ونیم ساعت اکسیژن فضانورد را تأمین کند و دی‌اکسید کربن تولیدی فضانورد را از لباسش خارج سازد، ولی اگر این لباس فضانورد از کار بی افتد و یا به هر دلیلی فضانورد در معرض فضای تهی بدون اکسیژن و فشار هوا قرار بگیرد کمتر از ۱۵ ثانیه هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به‌سرعت جان می‌دهد.


چنین اتفاقی یک‌بار در تاریخ فضانوردی در سال ۱۹۷۱ برای سه فضانورد اتحاد جماهیر شوروی افتاد، آن‌ها که در ارتفاع ۱۶۷ کیلومتری بالای زمین بودند یکی از شیرهای تأمین مواد حیاتی بدن آن‌ها شکست و آن‌ها در معرض خلأ قرار گرفتند، وقتی‌که کپسول حاوی آن‌ها به‌صورت خودکار خود را به زمین رساند و گروه نجات درب کپسول را باز کردند بسیار شوکه شدند زیرا فضانوردان را درحالی‌که بر روی صندلی‌های خود نشسته بودند مرده پیدا کردند و صورت آن‌ها نیز پر از جوش‌های آبی‌رنگ شده بود و از دماغ و گوش‌های آن‌ها نیز به‌آرامی خون بیرون می‌آمد.

2- کاهش فشار

اگر یک فضانورد در فضا بدون امکانات تنظیم فشار در معرض خلأ قرار بگیرد بدون شک مرگ او حتمی خواهد بود، بدون فشار خارج از بدن که درواقع کمک می‌کند به تنظیم فشارهای درونی بدن، ادامه حیات برای فضانوردان غیرممکن خواهد بود.


در صورت مواجهه با خلأ اختلاف فشار درون و بیرون بدن فضانوردان باعث می‌شود که هوای موجود درون اندام تنفسی فضانورد بافت‌های مجاور خود را پاره کند، اتفاق دیگری که هنگام کاهش فشار برای یک مایع می‌افتد این است که دمای جوش مایع پایین می‌اید درنتیجه این عمل مایع در دمای کمتری درون خلأ به جوش می‌آید، حال اگر فضانوردان درون خلأ قرار بگیرند خون درون رگ‌های آن‌ها به جوش می‌اید و این اتفاق برای دیگر مایع‌های موجود در بدن اتفاق میافتد و بدن شروع به ورم کردن می‌کند زیرا این جوشش باعث انبساط مایع می‌شود، اما پوست بدن انسان مانع از ترکیدگی بدن شخص می‌شود ولی درون رگ‌ها به دلیل تغییر فاز سیال کاری، هم حباب‌هایی تشکیل می‌شود که مسیر انتقال خون را می‌بندد و هم اینکه فعالیت سیستم‌های سیالاتی بدن از کار می‌افتد و به زبان عامیانه شخص از درون می‌جوشد.

حال اگر این شخص کمتر از ۹۰ ثانیه در معرض خلأ قرار بگیرد و بلافاصله بعدازاین قرارگیری در خلأ فشار هوا به محیط بازگردد اکثر مشکلات به وجود آمده برای شخص از بین می‌رود ولی بیش از این زمان معمولاً شخص جان خود را از دست می‌دهد.

3- آفتاب‌سوختگی در فضا!

خورشید پرتوهایی با طول‌های موج مختلف ساطع می‌کند، یکی از این پرتوها، پرتوهای UV است که دیده نمی‌شوند، پرتوهای UV کاملاً مضر نیستند زیرا تماس‌های کوتاه با آن‌ها باعث تولید ویتامین D در بدن افراد می‌شود، ولی اگر یک شخص بیش‌ازحد در معرض پرتوهای UV قرار بگیرد مشکلاتی ازجمله آب‌مروارید و انواع سرطان پوستی و از بین رفتن سیستم ایمنی بدن و … را دچار می‌شود.


تمام مشکلاتی را که برای پرتوهای UV بیان کردیم همگی بر روی کره زمین و با توجه به وجود لایه اوزون (که نقش فیلتر کننده این پرتو را بازی می‌کند) اتفاق می‌افتد، حال اگر این لایه محافظ نیز نباشد این خطر بسیار تشدید پیدا می‌کند، ازاین‌جهت اگر فضانوردان بدون محافظ در معرض پرتوهای UV در فضا قرار بگیرند به‌سرعت دچار سوختگی‌های شدیدی می‌شوند، البته تنها قسمت بدن فضانوردان در هنگام پیاده‌روی‌های فضایی فقط صورت آن‌ها است که در معرض این پرتوها قرار می‌گیرد که آن‌هم باوجود کلاه‌های بسیار پیشرفته فضانوردی حداقل آسیب به فضانوردان وارد می‌شود.

4- آسیب‌های سلولی به دلیل پرتوهای فضایی

اگر شما بتوانید با مشکل پرتوهای UV در فضا به‌گونه‌ای کنار بیایید مشکل شما با پرتوهای فضایی تازه شروع می‌شود، درون فضا انواع و اقسام پرتوهای ساطع‌شده موجود است که برخی از آن‌ها به‌شدت به بدن انسان آسیب می‌رساند، درون کره زمین به دلیل وجود جو و میدان مغناطیسی بسیاری از پرتوهای مضر اصولاً به درون جو راه پیدا نمی‌کنند و یا اینکه به‌صورت مؤثری فیلتر می‌شوند ولی درون فضا داستان فرق می‌کند زیرا آنجا اصلاً جو و یا میدان مغناطیسی وجود ندارد درنتیجه به‌شدت به پرتوهای مضر آلوده است.


بنا به تحقیق محققان برای اینکه فضانوردان در فضا از این پرتوها در امان باشند بایستی بدنه محافظ فضاپیمای آن‌ها چیزی در حدود ۱ متر از فولاد ساخته‌شده باشد، راهپیمایی‌های فضایی بدون شک باعث به وجود آمدن انواع و اقسام مشکلات بعدی برای شخص می‌شود زیرا تاکنون هیچ راهی برای حل این مشکل به وجود نیامده است، برای مثال فضاپیماهای بی‌سرنشینی که به مریخ سفرکرده‌اند نشان داده‌اند که سفر به مریخ برای انسان باوجود امکانات کنونی کاملاً کشنده و به‌شدت خطرناک است.

5- برخورد با اجسام معلق در فضا

شاید فکر کنید که حرکت اجسام معلق در فضا خطری را متوجه شما نمی‌کند ولی بایستی بدانید که سخت در اشتباه هستید و همیشه در محاسبات فضایی یکی از غیرقابل‌پیش‌بینی‌ترین و مهلک‌ترین وقایع، برخورد اجسام متحرک در فضا است.


اجسامی که در فضا در حال حرکت هستند به دلیل داشتن سرعت‌های زیاد دارای تکانه یا همان اندازه حرکت زیادی هستند که نتیجه برخورد آن‌ها با فضانوردان یا فضاپیما حتی در مقیاس کوچک نیز می‌تواند مرگبار باشد، برای مثال در سال ۲۰۰۹ نیز چنین مشکلی برای ساکنان ایستگاه بین‌المللی به وجود آمد اما درنهایت اجسام با ایستگاه فضایی برخورد نکردند و خطر از کنار گوش فضانوردان گذشت.

سازمان فضایی آمریکا در حال حاضر به‌صورت پیوسته در حال تعقیب و مسیریابی چیزی در حدود نیم میلیون شی در فضا است تا بتواند با پیش‌بینی رفتارشان احتمال حرکت و برخورد با آن‌ها را به حداقل برساند ولی مسئله مهم این است که آن‌ها به‌طورقطع نمی‌توانند تمام اجرام موجود در فضا را ره‌گیری کنند درنتیجه این اشیا همانند گلوله‌های متحرکی هرلحظه آماده آسیب رساندن به فضانوردان و فضاپیماها هستند.

6- استنشاق گردوغبار فضایی

در مقایسه با نبود اکسیژن و عدم وجود فشار هوا و پرتوهای بسیار خطرناک شاید برای شما جالب باشد که چرا مقداری گردوخاک نیز می‌تواند جزو چهره‌های خشن فضا محسوب شود، درحالی‌که یافته‌های پروژه آپولو نشان داد که فضانوردان از نوعی بیماری بسیار سخت ریوی رنج می‌برند که نتیجه استنشاق گردوغبارهای موجود بر روی سطح کره ماه بوده است.


بایستی به بازدیدکنندگان عزیز آینده از سیاره مریخ عرض کنیم آن‌ها باید بسیار نگران گردوغبارهای سیاره مریخ باشند زیرا این گردوغبارها دارای ذرات بسیار ریز سیلیکونی هستند و آن‌ها نیز حاوی الکتریسیته هستند که این موضوع باعث چسبندگی آن‌ها به همه‌چیز می‌شوند، حال اگر فضانوردی به پیاده‌روی فضایی برود این گردوغبارها به لباس فضانوردی او می‌چسبد و بعد از درآوردن این لباس احتمال تنفس این ذرات توسط شخص وجود دارد و پس از تنفس این ذرات وارد ریه‌های شخص شده و با آب موجود در ریه‌ها واکنش نشان می‌دهند که نتیجه آن به وجود آمدن مشکلات زیاد تنفسی است.

7- از بین رفتن سیستم ایمنی بدن در فضا

یک فضانورد ساکن فضا به‌سرعت سیستم ایمنی خود را از دست می‌دهد، برای مثال 15 نفر از 29 نفر شرکت‌کننده در پروژه آپولو در حین یا اندکی پس از بازگشتن از سفر فضایی خود دچار بیماری‌های عفونی شدند که دلیل آن‌هم ضعف سیستم ایمنی بدن آن‌ها بود که در تحقیقات بعدی دانشمندان متوجه شدند که به خاطر نبود میدان گرانش سیستم ایمنی بدن آن‌ها دچار ضعف شدید شده بود.


سیستم ایمنی بدن انسان‌ها به‌گونه‌ای طراحی‌شده است که با ورود باکتری یا ویروس به بدن انسان گلبول‌های سفید به آن مهاجمان حمله می‌کنند، تحقیقاتی در سال ۲۰۰۵ نشان داد که میدان مغناطیسی یکی از عوامل عملکرد سیستم دفاعی بدن انسان است و با از بین رفتن این میدان گرانشی بسیاری از فعل‌وانفعالات درون بدن انسان‌ها اتفاق می‌افتد که از بین رفتن سیستم ایمنی بدن یکی از آن‌ها است و جالب است که بدانید این تأثیر نامطلوب بر روی سیستم ایمنی بدن گاهی می‌تواند از تأثیر بیماری ایدز بر بدن نیز بیشتر باشد.

8- کاهش تراکم استخوان‌ها

شاید در نگاه اول استخوان‌ها قسمت‌های سخت و محکم بدن به نظر بیایند ولی واقعیت این است که آن‌ها بافت‌های زنده هستند و مجموعه‌ای از عوامل مثل کلسیم و برخی دیگر از مواد مغزی باعث تقویت استخوان می‌شود، استخوان با گذر زمان بخشی از بافت‌های خود را از دست می‌دهد که مواد معدنی گفته‌شده باعث‌ترمیم آن می‌شود.


جالب است که بدانید میدان مغناطیسی نیز در تراکم استخوان‌های شما تأثیر دارد و با کمک عواملی که از قبل گفته شد باعث‌ترمیم بافت‌های استخوان می‌شود حال نکته دیگر در این زمینه این است که با افزایش سن اشخاص سرعت‌ترمیم بافت‌های استخوانی کمتر از سرعت از بین رفتن آن‌ها می‌شود درنتیجه استخوان‌ها رو به ضعف می‌گذارند حال فضانوردان نیز در فضا به دلیل نبود میدان مغناطیسی سرعت‌ترمیم استخوان‌های آن‌ها همانند افراد مسن می‌شود، در حقیقت دلیل اصلی این موضوع به خاطر افزایش بیشتر سرعت از بین رفتن استخوان‌ها در نبود میدان مغناطیسی است.

تحقیقات بر روی فضانوردان روس نشان می‌دهد که آن‌ها پس از چند ماه زندگی در فضا حدود ۲۰% تراکم استخوان‌های خود را ازدست‌داده بودند، امروزه پزشکان با رژیم‌های غذایی و همچنین ورزش‌های مخصوص سعی در کاهش تأثیرات عدم میدان مغناطیسی بر روی فضانوردان دارند ولی تا امروز نتوانستند به‌صورت کلی مشکلات عدم جاذبه را برطرف کنند.

9- مشکل دید در فضا

احتمالاً به خاطر تورم برخی از بافت‌های عصبی چشم انسان در فضا حدود 60% فضانوردان از مشکل دید خود در فضا گله داشته‌اند و به آن مورداشاره کرده‌اند و مشکل تا حدی پیش می‌رود که مثلاً یک فضانورد کانادایی در سال 2007 به‌صورت کلی در دید نزدیک خود با مشکل شدید مواجه شده بود و به کمک برای فواصل نزدیک نیاز داشت.


شاید این مشکل کشنده نباشد و اینکه باعث نابینایی دائم شما نشود ولی زندگی در فضا نیازمند داشتن چشمانی قوی است و نداشتن دید مناسب می‌تواند شمارا در معرض خطر قرار دهد و برای شما مشکل‌ساز شود، البته امروزه پزشکان در حال بررسی این مشکل هستند ولی فعلاً راهکاری بهتر از عینک‌های انطباق پذیر پیدا نکرده‌اند.

10- مشکلات ذهنی در فضا

اصولاً محیط فضا یک مکان بسیار استرس‌زا محسوب می‌شود، مثلاً تصور کنید که برای هفته‌ها قرار است در یک محیط بسته زندگی کنید و همچنین این موضوع را میدانید که در این فضا شما دچار انواع مشکلات فیزیکی نیز می‌شوید و همچنین فشار و حساسیت کاری شما بسیار زیاد خواهد بود و اینکه برای زمان زیادی خبری از تفریح نخواهد بود.


بدون شک پس از مدتی ازنظر روحی دچار مشکلاتی خواهید شد. امروزه سازمان‌های فضایی برای انتخاب فضانوردان خود ملاک‌های زیادی دارند که توانایی زندگی در شرایط استرس‌زا و سخت یکی از مهم‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود.