خوشحال‌ترین مردم جهان طی ۲۴ساعت اخیر شناسایی شدند

برترین‌ها: دیشب ترامپ در جریان سخنرانی در کنفرانس سرمایه‌گذاری سعودی-آمریکا در ریاض اعلام کرد تحریم‌ها علیه سوریه را لغو می‌کند. خبری که مردم سوریه را به خیابان‌ها ریخت. خبری که به طور غیرمنتظره‌ای اعلام شد و مردم سوریه در شهرهای مختلف این کشور جشن های خیابانی برگزار کردند. آنها با بوق زدن های ممتد، توزیع شیرینی و شریت و شلیک تیرهای هوایی، خروج کشورشان از تحریم‌های چند دهه‌ای آمریکا را جشن گرفتند. از سوی دیگر گزارش‌‍ها حاکی از آن است که احمد الشرع، رئیس کشور سوریه به عربستان خواهد رفت و احتمالا دیداری بین او و ترامپ برگزار خواهد شد.

در ادامه یادداشتی می‌خوانیم که با نگاهی جامعه‌شناختی به جشن‌های مردم سوریه پس از لغو تحریم‌ها نوشته شده. با ما همراه باشید.

شور خیابانی یا بازگشت امید؟

شب گذشته خیابان‌های دمشق، لاذقیه، طرطوس و حلب شاهد صحنه‌هایی از شادی و پایکوبی مردمی بود که سال‌هاست زیر فشار سنگین جنگ داخلی و تحریم‌های اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. پس از اعلام رسمی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، مبنی بر لغو تحریم‌های اقتصادی سوریه، موجی از خوشحالی و هیجان در میان مردم سراسر کشور به راه افتاد. مردم با پرچم‌های سوریه و آوازهای ملی به خیابان‌ها ریختند و جشن گرفتند. اما این صحنه‌ها چه معنایی فراتر از واکنش فوری به یک تصمیم سیاسی دارد؟

برای پاسخ به این پرسش، نیاز است با نگاهی جامعه‌شناختی‌تر به ابعاد این رفتار جمعی بنگریم.

شادی خیابانی؛ تخلیه فشارهای انباشته

رفتارهای جمعی در جوامع تحت بحران، اغلب فرصت‌هایی برای تخلیه فشارهای انباشته شده اجتماعی است. در جامعه‌ای که برای بیش از یک دهه با جنگ، ناامنی، فقر و انزوای بین‌المللی زیسته، هر نشانه‌ای از گشایش اگر موقتی یا نمادین باشد می‌تواند جرقه‌ای برای انفجار احساسی مردم باشد. این جشن‌ها در واقع به مثابه سوپاپ‌های اطمینان عمل می‌کنند؛ فرصتی برای ابراز هیجانات سرکوب شده، همبستگی عمومی و نشان دادن زنده بودن بدنه اجتماعی.

بازسازی نمادین «ملت»

از منظر نمادپردازی اجتماعی، این جشن‌ها لحظاتی‌اند که مردم، حتی در فقدان تغییرات ساختاری واقعی، تلاش می‌کنند یک بار دیگر خود را به عنوان یک ملت بازسازی کنند. مردم سوریه، که در سال‌های اخیر با فروپاشی انسجام اجتماعی و ظهور خطوط گسست قومی، فرقه‌ای و منطقه‌ای مواجه بوده‌اند، حالا با چنگ زدن به این لحظه مشترک شادی، هویت ملی خود را بازخوانی می‌کنند. تصاویر مردم عادی در کنار نیروهای دولتی، حتی در مناطقی که سابقاً صحنه درگیری بود، نشان از یک نیاز اجتماعی به بازتعریف وحدت ملی دارد.

خوشحالی یا فرار از واقعیت؟

بسیاری از منتقدان معتقدند این جشن‌ها بیش از آنکه نشانه پایان رنج‌ها باشد، نوعی خوشحالی زودگذر و مفرح برای فرار از واقعیت‌های سخت است. چرا که ساختارهای اقتصادی سوریه همچنان آسیب‌دیده و ناکارآمد است و لغو تحریم‌ها، هرچند تاثیرگذار، بدون اصلاحات داخلی و اعتمادسازی بین‌المللی نمی‌تواند معجزه کند. با این حال، همین لحظه‌های کوتاه شادی، از نظر جامعه‌شناسان کارکردی اساسی دارد: بازتولید همبستگی اجتماعی و تقویت امید برای ادامه بقا.

آیا جشن به تغییر اجتماعی منجر می‌شود؟

جشن‌های خیابانی شب گذشته هرچند از منظر روانی و اجتماعی قابل فهم و حتی ضروری است، اما نمی‌توان آن را به معنای آغاز تغییرات بنیادین دانست. اینگونه لحظات اغلب انرژی‌های انباشته شده را تخلیه می‌کنند اما بدون مسیرهای نهادی و برنامه‌ریزی‌شده، نمی‌توانند به حرکتی پایدار منجر شوند. جامعه سوریه اکنون در آستانه ورود به مرحله‌ای جدید قرار گرفته؛ مرحله‌ای که انتظارات مردم بالاتر خواهد رفت و اگر حکومت و ساختارهای سیاسی نتوانند با این انتظارات همراه شوند، ممکن است نارضایتی‌ها شکل دیگری به خود بگیرد.

از سوی دیگر برخی اقتصاددانان معتقدند که این گشایش سیاسی منجر به سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی به سوریه خواهد شد و در نهایت این کشور پس از سال‌ها در مرحله برون‌رفت از پیچ سخت اقتصادی قرار خواهد گرفت.