۱۹۱۷۶۵ ۱۶ فروردین ۱۳۹۴ ۰۹:۰۷

امروز در تاریخ

۱۶ فروردین - ۵ آوریل؛ در تاریخ چه گذشت؟

امروز ۱۶ فروردین برابر با ۵ آوریل تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

برترین ها: امروز ۱۶ فروردین برابر با ۵ آوریل تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

۵۱۴ پیش از میلاد - بوغابیش (بگابیش) ژنرال پارسی با ۸۱ هزار سرباز اقوام غیر متمدن را از نزدیکی قلمرو ایران راند. بوغابیش ۱۷ روز پس از نوروز، عبور از دریای مرمره را آغاز كرد تا اروپای جنوب شرقی را بگیرد. داریوش بزرگ در آن زمان در شمال شرقی ایران بود و بوغابیش را مامور آن سوی مرزهای شمال غربی كشور كرده بود.

۵۲ - کارهای بلاش یکم، شاه انتخابی و یک ناسیونالیست ایرانی

بلاش يکم

سه روز پس از 13 فروردين در سال 52 میلادی (پنجم آوریل) كه يونانيان رقم 13 را به عنوان عدد نحس وارد فرهنگ پاره اي از ملتها از جمله ايرانيان كرده اند، مهستان (سناي ايران) از ميان شاهزادگان اشكاني و خانواده هاي وابسته، بلاش را كه مادرش از مادهای ایران (کرد) بود به شاهي کشور برگزيد و وي نيز برادرش تيرداد را شاه ارمنستان كرد. "تاریخ عمومی" از بلاش یکم به نام یک ناسیونالیست ایرانی یاد کرده است. وی نه تنها همه آیین ها و مراسم دوران هخامنشیان را احیاء کرد بلکه رعایت آنهارا به صورت قانون درآورد و به تصویب مهستان رساند. وی همه کارهای اقتباسی از دنیای هلنیک (یونانیان) را که از جانشینان اسکندر به یاد مانده بود ممنوع ساخت حتی بکار بردن حروف یونانی را که عادت شده بود بر سکه ها درج شود و همچنین اسامی و اصطلاحات یونانی را در قلمرو دولت ایران. او در استان تیسفون شهری ساخت به نام «بلاش کرد = بلاش گرد» و دستور جمع آوری متون «اوستا» را داد.

اوستا - کتاب زرتشت - در عين حال از قديمي ترين نوشته هاي جهان و سند تمدن پيشرفته ايرانيان عهد باستان است. قطعات اوستا که در دوران هخامنشیان در کتابخانه تخت جمشید نگهداری می شد به دست نظامیان اسکندر مقدونی نابود شدند. از آن پس این متون ـ از شعر و نثر ـ در ذهن موبدان، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شد. بلاش یکم در نوروز 76 میلادی ازموبدان که به دیدار او رفته بودند با تاکید خواست که تا سال بعد (سال 77 میلادی)، ششم فروردین ـ زادروز زرتشت ـ اوستا باید جمع آوری، تکمیل و به او داده شود زیرا که پیر شده و عمری ازو باقی نمانده و می خواهد که این کار در دوران او انجام شده باشد. بلاش یکم ازسال 51 تا سال 78 میلادی سلطنت کرد. وی قبلا دستور جمع آوری آموزشهای زرتشت را در یک مجموعه داده بود. موبدان تا ششم فروردین سال 77 میلادی آنچه را که جمع آوری کرده بودند به صورت مکتوب به بلاش دادند و گفتند که کار تکمیل مجموعه ادامه خواهد داشت. اوستا که نزدیک به دو قرن بعد در دوران اردشیر پاپکان و به همت «تنسر» روحانی ارشد وقت (موبد موبدان) تکمیل شد شامل348 فصل (بیش از سه میلیون کلمه) در 21 کتاب بود. در دوران شاپور دوم چند قطعه گمشده قبلی بر آن اضافه شد و چون به پارسی باستان (زبان اوستایی) بود بعدا بر آن تفسیر و راهنمایی نوشته شد که زند (زند اوستا) نامیده می شود. با هدف تسهیل رجوع به مطالب، خلاصه اوستا تحت عنوان «خرده اوستا» تدوین شده است. شرح این تحولات (تاریخچه اوستا) در کتاب «دین کرد» آورده شده است. زرتشت در عین حال یک شاعر و فیلسوف بود.

36 ق - وقوع جنگ جَمَل بين امام علي(ع) و سپاه ناكثين

مدت كوتاهي پس از به خلافت رسيدن امام علي(ع) و بيعت مردم با آن حضرت، طَلحه و زبير از ياران قديمي پيامبر اسلام(ص) كه در به دست آوردن سهمي از حكومت ناكام مانده بودند، بيعت خود را شكستند و به سوي مكه رهسپار شدند. آنان در مكه با عايشه همسر رسول خدا(ص) ملاقات كرده و با همدستي يكديگر، مردم را به خونخواهي عثمان، عليه امام علي(ع) فرا خواندند. از آن طرف، چون امام از ماجرا آگاه شد، تجهيز قوا فرمود و در صدد دفع فتنه‏ي ناكثين برآمد. چون پيروان طلحه و زبير شهر بصره را تصرف كرده و عليه امام شوريدند، سپاهِ حضرت نيز در مقابل آنان قرار گرفت. اميرالمؤمنين قبل از آغاز جنگ به ميان هر دو صف لشكر آمد و به نصيحت عايشه و طلحه و زبير پرداخت و عايشه را به خاطر بيرون آمدن از حريمِ حَرَم و طلحه و زبير را بر شكستن بيعت ملامت فرمود. امام چون ديد كه صلح امكان‏پذير نيست، با آنان اتمام حجت كرد و از آن پس، آتش جنگ شعله‏ور گشت. سرانجام با كشته شدن طلحه و زبير و شانزده هزار نفر از ناكثين و شهادت بيش از هزار ياور علي(ع)، اين جنگ با پيروزي امام پايان پذيرفت. اين جنگ به دليل سوار بودن عايشه بر شتر، به جَمَل شهرت يافت.

تصویری از جنگ جمل (از کتاب روضه الصفا مربوط به قرن دهم هجری)

1585 - وقوع قتل عام معروف هارلم در هلند

در پنجم آوريل 1585م قتل عام معروف به "هارلم "در شهري به همين نام در هلند كه مركز استقلال‏طلبان اين كشور بود، انجام شد. اسپانيا به منظور تحكيم سلطه خويش بر سرزمين هلند، دست به كشتارهاي وسيعي در اين كشور زد كه فاجعه بارترين آنها، قتل عام هارلم بود. در اين روز شهر تاريخي هارلم به دست اسپانيايي‏ها افتاد و در جريان آن، حدود شش هزار نفر از آزادي خواهان و استقلال‏طلبان هلندي جان خود را از دست دادند. با اين حال، در 1609م، هلند از سلطه اسپانيا رهايي يافت و استقلال خود را به دست آورد.

۱۲۹۲ - زمين لرزه مرگبار بوئين زهرا

۱۶ فروردين ۱۲۹۲ هجری خورشيدي زمين لرزه سختي بيش از هزار و دويست تن از ساكنان بوئين زهرا (استان قزوين) را كشت و ويراني فراوان به بار آورد. ۴۹ سال بعد (شهريور ۱۳۴۱) در همين منطقه زلزله ديگري رخ داد كه لرزه هاي آن به تهران هم رسيد و تلفات به مراتب سنگين تري وارد ساخت. از آن پس هم، هرچند سال يک بار زمين لرزه هاي بوئين زهرا تکرار شده و تلفات و زيانهاي مالي داشته است.

۱۷۹۴ - اعدام ژرژ دانتون يكي از رهبران انقلاب فرانسه

ژرژ ژاك دانتون مبارز انقلابي فرانسه در ۲۵ اوت ۱۷۵۹م در فرانسه به دنيا آمد. وي در ابتدا به فراگيري علوم مذهبي پرداخت اما چون با محيط آموزشگاه‏هاي مذهبي سازش نداشت، در يك مدرسه غيرمذهبي به تحصيل مشغول شد. دانتون پس از به پايان رساندن اين دوره، به خواندن زندگي مورخين و رجال قديمي روم پرداخت و تحت تأثير جمهوري خواهان روم قرار گرفت. وي پس از چندي راهي پاريس شد و با فراگرفتن علم حقوق، به كار وكالت روي آورد. دانتون همواره از مردم تهي‏دست و فقير و محروم طرفداري مي‏كرد تا اين كه به شهرت رسيد. وي قبل از وقوع انقلابِ كبير فرانسه، فعاليت‏هاي سياسي خود را آغاز كرد و با اتخاذ مواضع ضد حكومت سلطنتي، مورد توجه انقلابيون اين كشور قرار گرفت. دانتون اعتقاد داشت كه شاه و درباريان را بايد زنداني كرد كه اين امر مخالفت گروه‏هاي تندرو را كه معتقد به اعدام شاه بودند، برانگيخت. دانتون در جريان انقلاب فرانسه، در روز دهم اوت ۱۷۹۲م در راس گروهي از انقلابيون مسلح، به محل اقامت خانواده سلطنتي حمله برد و در صدد دستگيري لويى شانزدهم برآمد. او در دوران انقلاب فرانسه مشاغل مهمي يافت و در شمار سران انقلاب جاي گرفت. دانتون پس از پيروزي انقلاب، مدير اصلي دفاع ملي در فرانسه و كارگردان محاكمات انقلابي بود كه سياستي خشن را تعقيب مي‏كرد و ترور را وسيله‏اي موقت براي حكومت مي‏دانست. با اين حال پس از چندي بين دانتون و روبسپير رئيس كنوانسيون و يكي از رهبران عمده انقلاب فرانسه اختلاف نظر روي داد و به جدايى آن دو انجاميد. پس از مدت كوتاهي، روبسپير حتي به دانتون به عنوان دوست نزديك و همكار قديمي خود هم رحم نكرد و دادگاه انقلابي پاريس در يك جلسه كوتاه، حكم اعدام او چند تن از پيروان وي را كه به دانتونيست معروف شده بودند صادر كرد. در پنجم آوريل ۱۷۹۴م، در ۳۵ سالگي به تيغ گيوتين سپرده شد و جان داد. با اين حال، دوران حكومت روبسپير دوام چنداني نيافت و كمتر از چهار ماه بعد سر روبسپير نيز زير تيغ گيوتين از تن جدا شد.

ژرژ ژاك دانتون

1896 - مسابقه هاي المپيك پس از 15 قرن از سرگرفته شد

پنجم آوريل 1896 مسابقه هاي جهاني ورزشي (المپيک) پس از 15 قرن كه از توقف آنها مي گذشت در يونان، زادگاه اين مسابقه ها، از سرگرفته شدند و از آن پس هر چهار سال يك بار در يك كشور انجام مي شوند.

مسابقه هاي المپيك در سال 776 پيش از ميلاد در جلگه المپ در يونان به خاطر شادي «زئوس» يكي از خدايان يونانيان آغاز شده بودند. در آن زمان اين مسابقه ها، مواردي ديگر از رقابت هاي مسالمت آميز از جمله شعر خواني و رقص را هم شامل مي شد كه پس از تجديد حيات، تنها در قلمرو ورزش بدني صورت مي گيرد.

بازي هاي المپيك ۱۸۹۶ به اين صورت با مسابقه دو صدمتر آغاز شد

اين مسابقه ها از سال 333 ميلادي به تصميم امپراتور وقت روم كه آنها را به دليل برپا داشته شدن به خاطر زئوس، غير مذهبي و کفر اعلام داشت برچيده شده بودند.

ابتكار تجديد حيات اين مسابقه ها از يك بارون فرانسوي به نام «پير دو كوبرتين Pierre de Coubertin» است كه براي راه اندازي مجدد آنها تلاش بسيار كرد. مراسم برپايي اين بازيها بمانند عهد باستان با مشعل فروزان و رژه ورزشكاران و... همراه است.

1955 - در اين روز وينستون چرچيل كه پس از ملي شدن نفت ايران نخست وزير انگلستان شده بود و همه تلاش خود را بكار برده بود تا حكومت دكتر مصدق را براندازد و براي اين منظور ديدارهاي طولاني از آمريكا بعمل آورده بود دو سال پس از برکناري مصدق در کودتاي انگليسي - امريکايي 28 امرداد، چون خطر ديگري انگلستان را تهديد نمي کرد كناره گيري كرد و جاي خود را به «انتوني ايدن» داد.

1334 - استعفاي سرلشكر فضل اللَّه زاهدي عامل كودتاي 28 مرداد از نخست‏ وزيري

سرلشگر فضل اللَّه زاهدي از ابتداي كودتاي سوم اسفند 1299ش، با رضاخان ميرپنج همراه بود و در كنار او سمت‏هاي مختلف را كسب كرد. وي در دوران اول حكومت محمدرضا پهلوي نيز به مناصبي دست يافت كه آخرين آنها پست وزارت كشور در كابينه دكتر مصدق بود. با اين حال وي به عنوان بهترين مهره و گزينه، مامور اجراي كودتا عليه مصدق در 28 مرداد 1332 شد. با سقوط مصدق و بازگشت محمدرضا پهلوي به كشور و تثبيت رژيم پهلوي، سرلشگر زاهدي به عنوان پاداش، سمتِ نخست‏وزيري را برعهده گرفت. ولي از آنجا كه در اين جايگاه، براي خود مقام و پايگاه خاصي قائل شده بود، پس از حدود بيست ماه از صدارت، به اصرار شاه و بر اساس توافق آمريكا، از رياست دولت كناره گرفت و همان روز به عنوان رياست نمايندگي دائم ايران در دفتر اروپايي سازمان ملل در ژنو منصوب گرديد و تا هنگام مرگ در سال 1348، عهده‏دار اين سمت بود.

فضل اللَّه زاهدي

1336 - شكل‏گيري ساواک پس از روي كار آمدن دولت اقبال

سازمان اطلاعات و امنيت كشور معروف به ساواك، يك روز پس از انتخاب دكتر منوچهر اقبال به نخست وزيري، به دستور وي، دست به كار شد. رييس ساواك كه از طرف شاه انتخاب مي‏شد، به عنوان معاون نخست وزير فعاليت مي‏كرد و داراي اختيارات وسيع امنيتي و اطلاعاتي بود. ساواك ظاهراً از بدنه اصلي ارتش و پليس جدا شد ولي بعدها به اندازه‏اي وسعت پيدا كرد كه كنترل ارتش و پليس هم با آن بود. در تشكيل ساواك، آمريكا و رژيم صهيونيستي مداخله تام داشتند و بنيانگذار آن در حقيقت دولت آمريكا بود و تمام برنامه‏هاي آن با نظارت آمريكا انجام مي‏شد. ساواك در طول فعاليت خود با شدت و خشونت به سركوبي مخالفان مي‏پرداخت تا جايي كه تدريجاً اين سازمان بر تمام وزارت‏خانه‏ها و سازمان‏هاي دولتي مسلط شد و هرگونه استخدام و انتصابي بايد با موافقت آنجا صورت مي‏گرفت. ساواك در طي سال‏ها، معترضين به رژيم را به بدترين وجهي تحت شكنجه قرار مي‏داد و از هيچ كس جز شاه، اطاعت نمي‏كرد. اين سازمان مخوف سرانجام در اقدامي عوام فريبانه براي آرام ساختن مردم توسط بختيار در روزهاي پاياني عمر رژيم، منحل شد. همچنين پس از انقلاب، برخي رهبران اصلي آن از جمله ارتشبد نصيري، رييس ساواك به حكم دادگاه انقلاب تيرباران شدند.