سرنوشت غریب اعضای یک عکس مقیم دی‌ماه ۵۷
شورای انقلاب در نیمه دوم دی ماه سال ۱۳۵۷ و چند روز قبل از خروج شاه از ایران با فرمان آیت‌الله خمینی تشکیل شد.
برترین‌ها: شورای انقلاب در نیمه دوم دی ماه سال ۱۳۵۷ و چند روز قبل از خروج شاه از ایران با فرمان آیت‌الله خمینی تشکیل شد. در مورد تعداد اعضای این شورا اختلاف نظر وجود دارد. جدای این چند تَن چهره‌هایی، چون احمد صدر حاج‌سیدجوادی، ابراهیم یزدی و میرحسین موسوی نیز مدت کوتاهی عضو شورای انقلاب بوده‌اند.
آیت‌الله سیدمحمود طالقانی
آیت‌الله سیدمحمود طالقانی به اعتقاد بسیاری، پس از امام بالاترین نقش را داشت و حتی برخی رسانه‌های غربی در تعبیری هدفمند از تعبیر «دو رهبر» استفاده می‌کردند. حال آن که طالقانی خود به رهبری امام اذعان داشت و در آبان ۱۳۵۷ و با اوج‌گیری نهضتی که توسط امام برپا شده بود همراه آیت‌الله حسینعلی منتظری از زندان آزاد شده بود.
او از فعالان نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیادگذاران جبهه ملی دوم و نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۵۷ بود. هرچند به عنوان اولین امام جمعه تهران و عضو مجلس خبرگان قانون اساسی برگزیده شد، اما چون هوادار حکومت شورایی بود به نظر می‌رسید از روند امور خرسند نیست. آیت‌الله طالقانی در ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ درگذشت.
آیت‌الله سیدمحمد بهشتی
آیت‌الله سیدمحمد بهشتی سومین رئیس شورای انقلاب بود. وی نماینده تهران و سپس نایب رئیس مجلس بررسی پیش نویس قانون اساسی شد و بالاترین نقش را در تدوین آن داشت.
وی دبیر کل حزب جمهوری اسلامی بود. بهشتی در پایان سال ۵۸ رئیس دیوان عالی کشور شد که در آن زمان عالیترین مقام قضایی به حساب می‌آمد. این چهرۀ بسیار موثر و نظریه‌پرداز در واقعه تروریستی هفتم تیر ۱۳۶۰ به همراه ده‌ها نفر از همفکران خود به شهادت رسید.
آیت‌الله موسوی‌اردبیلی
آیت‌الله موسوی‌اردبیلی در مجلس خبرگان قانون اساسی عضویت داشت و همراه بهشتی منصب عالی قضایی گرفت و دادستان کل کشور شد.
او پس از هفتم تیر ۶۰ تا رحلت امام و بازنگری در قانون اساسی و ایجاد عنوان تازه رییس قوه قضاییه در ساختار سیاسی، رییس دیوان عالی کشور و عملا عالیترین مقام قضایی (بدون احتساب دادستانی انقلاب) بود. او از نیرو‌های پر نفوذ اصلاح‌طلبان محسوب می‌شد. او کمتر از دو ماه قبل از درگذشت هاشمی رفسنجانی او از دنیا رفته بود.
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی
آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از انقلابیون صاحب نفوذ و یکی از نزدیک‌ترین افراد به امام خمینی بود. ابتدا معاون و سپس وزیر کشور شد و بعد از راهیابی به دوره اول مجلس به ریاست مجلس شورای اسلامی رسید. مدیریت بسیار پر نفوذ و مقتدرانه به همراه نمایندگی امام در شورای عالی دفاع او را به یکی از نماد‌های جمهوری اسلامی بدل ساخت. از سال ۶۸ تا ۷۶ رییس‌جمهوری و پس از آن تا هنگام درگذشت شوک‌آور در ۱۹ دی ۱۳۹۵ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، اما از میزان اقتدار او کاسته شد و پس از انتخابات و حوادث ۱۳۸۸ گمان می‌رفت از صحنه رسمی کنار رود، اما به رغم وانهادن ریاست مجلس خبرگان رهبری و عدم صدور مجوز شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن حسن روحانی بار دیگر نقش قبلی را بازیافت.
آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای
آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای از جوان‌ترین اعضای شورا بودند (در آن زمان ۴۰ ساله). ایشان از مشهد به تهران آمد و در کانون این شورا قرار گرفت.
فرماندهی کل سپاه پاسداران، عضویت موسس در حزب جمهوری اسلامی، معاونت وزارت دفاع، نماینده امام در شورای عالی دفاع، امام‌جمعه تهران، نماینده تهران در اولین دوره مجلس، دبیر کل حزب جمهوری اسلامی، رییس‌جمهوری (۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸) و نماینده مجلس خبرگان رهبری از مسئولیت‌های ایشان قبل از تصدی عالیترین مقام در جمهوری اسلامی (رهبری) در پی ارتحال رهبر فقید انقلاب به حساب می‌آید. هیچ یک از دیگر اعضای شورای انقلاب تا این اندازه در ساختار سیاسی تا عالیترین مرتبۀ حکومتی ارتقا نیافت.
عزت‌الله سحابی
عزت‌الله سحابی پس از یک دورۀ طولانی زندان در شهریور ۱۳۵۷ آزاد شد. فرزند دکتر یدالله سحابی و همسر خواهرزاده مهندس مهدی بازرگان چهره شناخته‌شده‌ای بود که در نگاه اقتصادی با افکار پدر و بازرگان اختلاف داشت و به همین خاطر در تیرماه ۱۳۵۸ از نهضت آزادی کناره گرفت. او عضو شورای انقلاب، عضو شورای ملی صلح، نماینده مردم تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی، رئیس سازمان صنایع ملی ایران و نماینده تهران در دوره اول مجلس و نیز رئیس سازمان برنامه و بودجه در دولت مهدی بازرگان بود.
وی بیش از ۱۲ سال از عمر خود را در زندان‌های حکومت پهلوی سپری کرد. او در دهه ۷۰ با انتشار مجله «ایران فردا» در صحنۀ سیاسی ایران نقش‌آفرینی کرد و به رغم چند بار بازداشت و تحمل رنج‌های بسیار بر اصلاح درون‌ساختاری تاکید می‌ورزید؛ تا جایی که انتقادات و اختلافات قبلی با هاشمی رفسنجانی را فروگذاشت و در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۸۴ از او حمایت کرد. سحابی ۱۰ خرداد ۹۰ در تهران درگذشت. اتفاقی که در مراسم تشییع جنازه او در لواسان رخ داد از مرگ خود او د تراژیک‌تر بود و آن مرگ دخترش هاله بود که به تازگی از زندان آزاد شده بود.
ابوالحسن بنی‌صدر
ابوالحسن بنی‌صدر با درگذشت آیت‌الله طالقانی، شورای انقلاب را مدتی عملا آیت‌الله بهشتی اداره می‌کرد، اما با انتخاب ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رییس‌جمهوری تاریخ ایران او رییس شورای انقلاب هم شد. دوران ریاست‌جمهوری بنی‌صدر، اما نیمه‌تمام ماند؛ چرا که ۱۸ ماه بعد، مجلس شورای اسلامی طرح عدم کفایت سیاسی او را تصویب کرد و کنار گذاشته شد.
او با پیوستن مجاهدین خلق (منافقین) به او و وقایع خون‌بار ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، اسدالله لاجوردی دادستان انقلاب تهران بنی‌صدر را احضار و ممنوع‌الخروج کرد و از آن پس به مدت ۴۳ روز زندگی مخفیانه داشت تا این که به همراه مسعود رجوی از ایران خارج شد و پس از ۳۰ ماه بار دیگر به فرانسه بازگشت. او ۱۷ مهر ۱۴۰۰ در سن ۸۸سالگی درگذشت.
صادق قطب‌زاده
صادق قطب‌زاده نیز مانند بنی‌صدر و حبیبی همراه امام و ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و همچون آنان در انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد شد. آرای او، اما بسیار اندک بود و در ردیف آخر قرار گرفت. او در پی پیروزی انقلاب به ریاست سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران منصوب شد. در دولت شورای انقلاب وزیر خارجه و جانشین بنی صدر و دکتر یزدی شد.در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و با هماهنگی‌هایی که با دولت پاناما انجام داده بود، توانست هواپیمای حامل شاه را در میانه راه به زمین بنشاند و این شایعه رواج یافت که قرار است توسط دولت پاناما شاه به ایران مسترد و گروگان‌ها آزاد شوند.
وزارت خارجه که در اختیار او بود در اقدامی که آشکارا استفاده از امکانات دولتی به نفع یک کاندیدا بود در سوم بهمن ۱۳۵۸ خبر از بازداشت شاه داد و روزنامه اطلاعات متعاقب آن تیتر زد: «شاه بازداشت شد.» هم چنین او تا اتمام کار دولت شورای انقلاب و نخست‌وزیری شهید رجایی در مرداد ۱۳۵۹ وزیر خارجه بود. تنها دو سال بعد و در ۲۱ مرداد ۶۱، اما به اتهام مشارکت در کودتا و توطئه قتل امام در دادگاه ارتش به ریاست آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری محاکمه و به اعدام محکوم شد. حکم ۳۵ روز بعد و در ۲۵ شهریور ۶۱ به اجرا درآمد.
عباس شیبانی
دکتر عباس شیبانی پزشک انقلابی که سال‌ها در زندان‌های شاه به سر برد (گویا به این خاطر که حاضر نشده بود درخواست عفو کند). او پس از انقلاب در دولت شورای انقلاب در انتخابی شگفت‌آور وزیر کشاورزی شد. شیبانی بعد‌ها مانند حبیبی از سابقه خود در نهضت آزادی فاصله گرفت.
او به خاطر این که معاونت وزارتخانه را به رضا اصفهانی سپرده بود خبرساز شد. مردی که اقتصاد اسلامی درس می‌داد و باور‌های عمیقا ضد سرمایه‌داری داشت و یک روز کشاورزان بیل به دست در حمایت از طرح واگذاری زمین او در بلوار کشاورز تجمع کردند. او در سال ۸۱ با شورای دوم شهر و با ظهور آبادگران در صدر لیست آنان به صحنه بازگشت و در اردو‌گاه اصول‌گرایان قرار دارد. دکتر شیبانی پس از اتمام آن دورۀ شورا عملا حضوری در فضای سیاسی ندارد.
آیت‌الله مهدوی کنی
آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی امام‌جماعت مسجد جلیلی در دهه ۵۰ با پیروزی انقلاب مسئولیت کمیته‌های انقلاب را بر عهده گرفت و در سال بعد وزیر کشور شد.
در سال ۱۳۶۰ و پس از شهادت دکتر باهنر نخست‌وزیر شد و با ثبت نام برای انتخابات ریاست‌جمهوری انتظار حمایت داشت، اما حزب جمهوری اسلامی پشتیبانی نکرد و پس از آن در هیچ انتخاباتی شرکت نکرد تا سرانجام در آخرین دوره مجلس خبرگان رهبری کاندیدا و سپس نماینده و رییس مجلس خبرگان رهبری شد. او در مهر ماه ۱۳۹۳ در تهران درگذشت.
آیت‌الله مرتضی مطهری
آیت‌الله مرتضی مطهری با این که رییس شورای انقلاب بود، اما زودتر از دیگران از گردونۀ شورای انقلاب خارج شد؛ چرا که در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه فرقان ترور شد و به شهادت رسید. برای استاد مطهری گویاترین توصیف همان عنوان «ایدئولوگ جمهوری اسلامی» است.
به بیان دیگر اگر موتور انقلاب را دکتر علی شریعتی با تهییج جوانان در حسینیه ارشاد روشن و آنان را جذب قرائت تازه‌ای از دین کرد استاد مطهری نیز دست در کار شد و برای ساختاری که به سرعت شکل گرفته بود نظریه‌پردازی کرد. او از شاگردان محبوب آیت‌الله خمینی بود. آیت‌الله مطهری پیش از انقلاب به عنوان استاد نمونه دانشگاه تهران انتخاب شده بود.
محمد جواد باهنر
حجت‌الاسلام محمدجواد باهنر یک‌چند معاونت وزارت آموزش و پرورش را بر عهده گرفت و بعدتر در دولت شهید رجایی وزیر همین وزارتخانه شد. او از جانب امام به عضویت ستاد انقلاب فرهنگی درآمد. پیش از آن هم نماینده رهبر انقلاب در نهضت سوادآموزی بود.
با شهادت دکتر بهشتی، شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی او را به عنوان دبیرکل حزب برگزید و کوتاه زمانی پس از آن و با انتخاب محمدعلی رجایی به ریاست‌جمهوری، نخست‌وزیر شد و با همین عنوان و در کنار رییس‌جمهور رجایی در واقعه ۸ شهریور ۱۳۶۰ در ۴۸ سالگی به شهادت رسید.
علی اکبر معین‌فر
معین‌فر زلزله‌شناس برجسته ایرانی و کار‌شناس رسمی با عنوان اولین وزیر نفت ایران شهرت دارد. معین‌فر همچنین رئیس سازمان برنامه و بودجه بود. وی نماینده اولین دوره مجلس از وفاداران به مهندس مهدی بازرگان به حساب می‌آمد.
معین‌فر نماینده اولین دوره مجلس شورای اسلامی هم شد و مشهورترین خاطرۀ مربوط به او درگیری فیزیکی یکی از نمایندگان وقت با او - به نام قره‌باغ - حین نطق قبل از دستور است؛ در حالی که رییس مجلس - هاشمی رفسنجانی - خنده‌کنان نظاره می‌کند. معین‌فر که عضو انجمن اسلامی مهندسین و از وفاداران به مهندس مهدی بازرگان به حساب می‌آمد و بر خلاف تصور عضو نهضت آزادی نبود، در دی ماه ۹۶ درگذشت.
مهدی بازرگان
مهدی بازرگان اولین نخست وزیر ایران پس از انقلاب ۵۷ بود. استاد و ریس دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران و رییس هیأت خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلستان در دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر محمد مصدق با حکم امام خمینی (ره) نخست‌وزیر و مأمور تشکیل دولت موقت و انتقال قدرت از حکومت سلطنتی به جمهوری اسلامی شد. او در کنار طالقانی و یدالله سحابی، یکی از بنیادگذاران نهضت آزادی و نماینده مجلس اول بود.
بعد از استعفا از نخست‌وزیری نماینده مجلس شد؛ در حالی که می‌توانست پیش از آن کاندیدای ریاست‌جمهوری شود و نشد. از سال ۱۳۶۰ در موضع منتقد حاکمیت قرار گرفت، اما در ایران ماند و در سال‌های جنگ نیز تنها صدای مخالف ادامه جنگ بود که تحمل می‌شد و خصوصا پس از قبول قطعنامۀ ۵۹۸ خواستار پذیرش آن بود. اتفاقی که یک سال با آن مخالفت می‌شد و سرانجام پذیرفته شد. بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳ در سویس درگذشت. وی برای درمان به ژنو رفته بود. پیکر او به ایران بازگردانده شد.
حسن حبیبی
حسن ابراهیم حبیبی نیز همچون بنی‌صدر و روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت. حبیبی در کمیته تدوین پیش‌نویس قانون اساسی نیز عضویت داشت و کاری را که خود به‌تن‌هایی آغاز کرده بود به همراه حقوق‌دانانی، چون عبدالکریم لاهیجی، محمدجعفر جعفری لنگرودی، ناصر کاتوزیان و ناصر میناچی ادامه داد.
هر چند متن این پیش‌نویس در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی دستخوش تغییرات اساسی شد، اما حبیبی زبان به اعتراض نگشود و به حاکمیت جمهوری اسلامی پیوست. وی نماینده دور اول مجلس و در دولت میرحسین موسوی وزیر دادگستری بود. حبیبی ۱۲ سال (از ۶۸ تا ۸۰) در دولت‌های رفسنجانی و خاتمی معاون اول بود. وی ۱۲ بهمن ۹۱ درگذشت.
ارسال نظر