دیسک کمر چیست؟ علائم، علل و روش‌های درمان

بیماری‌های مرتبط با دیسک کمر از مشکلات شایع در بین افراد محسوب می‌شوند که می‌توانند درد و ناتوانی را برای آنها به همراه داشته باشند. تحت فشار بودن دیسک، پارگی و یا بیرون زدگی دیسک کمر، که ساختاری غضروفی در بین مهره‌های ستون فقرات است، موجب می‌شود که بیمار درد فراوانی را تحمل کند و به فکر درمان مشکل خود باشد.

 برای ارتباط مستقیم با دکتر کارن باوند - متخصص جراحی مغز و ستون فقرات

همین حالا تماس بگیرید.

۰۹۱۰۲۰۹۳۳۰۱

دیسک کمر چیست؟

در بین مهره‌های ستون فقرات ماده‌ای غضروفی  یا ژله‌ای شکل وجود دارد که موجب حرکت آسان مهره‌ها بر روی همدیگر می‌شود. این دیسک‌ها یا نوکلئوس‌ها در جای مشخص و ثابت خود در بین مهره‌ها قرار دارند و اگر حتی کمی دچار فشار یا بیرون زندگی شوند، می‌توانند با درد فراوانی همراه باشند. مشکلاتی که برای دیسک کمر ایجاد می‌شود به علل مختلفی رخ می‌دهد، مثلا نشستن یا ایستادن‌های طولانی ممکن است باعث ایجاد فشار بیشتر بر روی مهره‌ها شود و این می‌تواند آسیب‌هایی را به دیسک‌های بین مهره‌ای وارد نماید.

• کمردرد شدید و متناوب
• اسپاسم و گرفتگی عضلات
• ضعف عضلات پا
• بی حسی پا
• درد ساق پا
• سوزن سوزن شدن
• ضعف انگشتان پا
• کاهش رفلکس زانو
• تغییر در عملکرد روده
• تغییر در عملکرد مثانه

انواع دیسک کمر

همانطور که گفته شد همه افراد به دلیل نوع ساختار ستون فقرات دیسک کمر دارند اما بیماری که اصطلاحا به آن دیسک کمر گفته می‌شود بر اثر فشار به این بخش حساس از بدن است که درد شدیدی را به بیمار تحمیل می‌کند. درد ناشی از فشار بر دیسک کمر انواع مختلفی دارد که در ادامه مرور می‌کنیم:

فتق دیسک

 وقتی تمام شانزده لایه حلقه دیسک پاره شود و هسته دیسک از داخل مشخص شود بیمار دچار پارگی یا فتق دیسک شده است. فتق دیسک به حالتی اشاره دارد که در آن بخشی از هسته داخلی دیسک به سمت لایه‌های خارجی آن فشار وارد می‌کند. این پورنه معیوب می‌تواند به دلیل فرسودگی یا آسیب‌های فیزیکی ایجاد شود و به عصب‌های نزدیک فشار وارد کند. فتق دیسک معمولاً باعث درد شدید در ناحیه کمر و پاها می‌شود و ممکن است با علائم عصبی همراه شود.

برجستگی دیسک

این حالت زمانی به وجود می‌آید شکاف‌های به وجود آمده گشاد شده و هسته دیسک از داخل حلقه خارج شود در حالی که چند لایه از حلقه دیسک هنوز پاره نشده و سبب برجستگی دیسک به شکل برجستگی تایر اتوموبیل می‌شود. برجستگی دیسک به حالتی گفته می‌شود که در آن دیسک به صورت یکنواخت به سمت خارج برجسته می‌شود، اما لایه خارجی آن هنوز دست نخورده است. این وضعیت معمولاً بدون درد و علائم خاصی است، اما در برخی موارد ممکن است فشار بر روی اعصاب نزدیک ایجاد کند.

نازک شدن دیسک

این مشکل با بالا رفتن سن ایجاد می‌شود که هسته به طور طبیعی مقداری از آب خود را از دست می‌دهد. همین امر موجب نازکتر شدن دیسک‌ها شده که نمی‌توانند مانند قبل ضربه‌ها را جذب کنند. نازک شدن دیسک به کاهش حجم و آب دیسک‌ها اشاره دارد که به دلیل فرسودگی طبیعی یا عوامل دیگری مانند عدم فعالیت بدنی یا تغذیه نامناسب ایجاد می‌شود. این حالت می‌تواند منجر به کاهش خاصیت ضربه‌گیری دیسک و ایجاد درد در ناحیه کمر شود.

جدا شدن دیسک

قطعه‌ای از هسته که از داخل حلقه بیرون آمده و کاملاً جدا به صورت قطعه آزاد در ستون فقرات قرار می‌گیرد. در صورتی که حلقه در این حالت قرار گیرد به آن  sequestered یا free fragment می گویند. جدا شدن دیسک معمولاً به حالتی اشاره دارد که در آن دیسک به طور کامل از محل خود جدا می‌شود. این وضعیت نادر است و معمولاً به دلیل آسیب‌های شدید یا تصادفات شدید اتفاق می‌افتد. جدا شدن دیسک می‌تواند فشار زیادی بر روی ساختارهای عصبی نزدیک قرار دهد و نیاز به مداخله جراحی فوری داشته باشد.

دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بیماری‌های دیسک کمر با معاینات فیزیکی و همینطور عکس رادیولوژی، ام آر آی و سی تی اسکن تشخیص داده می‌شوند. این روش‌های تشخیصی در زیر توضیح داده شده‌اند:

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی شامل روش‌هایی مانند تست حرکاتی، سنجش قدرت عضلات، تست رفلکس، خم کردن و چرخاندن گردن به طرفین، بلند کردن پا  و...  است. پزشک حس‌هایی مثل سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی را در نواحی مختلف بدن بررسی می‌کند یا از شما می‌خواهد حرکات خاصی را انجام دهید تا میزان دامنه حرکتی و درد شما را ارزیابی کند.

 اشعه ایکس (رادیوگرافی)

در این روش، با استفاده از پرتو‌های انرژی الکترومغناطیسی، از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها تصاویری ضبط می‌شود. این نوع تصویر برداری می‌تواند به شناسایی مشکلات ظاهری در استخوان‌ها، شکستگی‌ها، و وضعیت کلی ستون فقرات کمک کند، اما نمی‌تواند به طور مستقیم دیسک‌ها را نشان دهد.

 تصویربرداری رزونانس (MRI)

MRI با استفاده از فرکانس‌های رادیویی،  می‌تواند ناهنجاری مفاصل، رباط‌ها، ستون فقرات و غیره را تشخیص دهد. ام آر آی دقیق‌ترین روش برای مشاهده دیسک‌ها، نواحی تحت فشار و آسیب‌های مرتبط است و می‌تواند مشکلاتی مانند فتق دیسک، برجستگی یا تغییرات دژنراتیو را به وضوح نشان دهد.

میلوگرام

میلوگرام (Myelogram) نوعی تصویربرداری برای ارزیابی ناحیه نخاع و مجاور آن در مشکلاتی مانند دیسک کمر است. در این روش، ماده‌ای به کانال نخاعی تزریق می‌شود که با استفاده از آن می‌توان از کانال نخاعی عکس گرفت. با گرفتن عکس از ساختار نخاع، ناهنجاری‌های ستون فقرات مانند دیسک کمر تشخیص داده می‌شوند. 

اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن)

در این روش تصویربرداری، جزئیات ستون فقرات و ساختار‌های بدن به خوبی ثبت می‌شوند. پزشک با انجام سی تی اسکن قادر است که تصاویر دقیقی از استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و سایر اندام‌های بدن را مشاهده کند. در مواردی که MRI قابل انجام نباشد، سی تی اسکن می‌تواند به شناسایی مشکلات ساختاری مانند تنگی کانال نخاعی کمک کند.

عوارض دیسک کمر

عوارض دیسک کمر متنوع هستند و می‌توانند از یک ناراحتی خفیف تا اختلالات جدی متغیر باشند. از جمله این عوارض به موارد زیر اشاره می‌شود:

• کمردرد
• درد تیرکشنده در سیاتیک
• درد هنگام نشستن یا ایستادن طولانی
• محدودیت حرکتی
•  سختی در خم شدن و چرخیدن
• خشکی کمر
• علائم عصبی مانند بی‌حسی یا گزگز
• ضعف عضلانی
• تغییر در رفلکس‌ها
• اختلال در عملکرد مثانه و روده

درمان دیسک کمر

امروزه از روش‌های مختلف برای درمان دیسک کمر استفاده می‌شود. با توجه به خفیف یا شدید بودن علائم و دیسک کمر، روش‌های درمانی تعیین می‌شوند. از روش‌های درمان عارضه دیسک کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

حرکات ورزشی

حرکات ورزشی استانداردی وجود دراند که مناسب درمان دردناشی از دیسک کمر طراحی شده‌اند. ورزش‌هایی مثل: 

• حرکات کششی نشسته با صندلی

• کشش همسترینگ با حوله
• کشش زانو به سمت قفسه سینه
• حرکت پل
• کشش عضله پیریفورمیس
• فشردن شکم به سمت زمین

تزریق استروئید

 یکی از روش‌های درمان دیسک کمر، تزریق استروئید است. در این روش، ماده استروئید به ناحیه دارای التهاب تزریق می‌شود. تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند التهاب و ورم عضلات را کاهش دهد. بیمارانی که علائم دیسک کمر مانند درد شدید عضلات را تجربه می‌کنند، باید این ماده را تزریق کنند. تزریق استروئید در کاهش درد ناشی از دیسک کمر نقش مؤثری دارد.

 روش فیزیوتراپی

 یکی دیگر از روش‌های کاربردی برای درمان دیسک کمر، فیزیوتراپی است. در این روش درمانی، فیزیوتراپ، تکنیک‌های راه رفتن، نشستن و بلند شدن صحیح را به بیمار آموزش خواهد شد. به علاوه، فیزیوتراپ برای بیمار برنامه تمرینی مشخص می‌کند تا بیمار با انجام تمرینات بتواند عضلات پا را تقویت کند. در واقع، پزشک در روش فیزیوتراپی با استفاده از تکنیک­های ورزشی مخصوص، عارضه دیسک کمر را برطرف می­کند.

درمان دارویی

 گاهی اوقات، بیمار مراحل اولیه دیسک کمر را تجربه می‌کند. در این مواقع، علائم بسیار خفیف هستند. علائم خفیف دیسک کمر را می‌توان به مصرف دارو‌ها تسکین داد. از دارو‌های موردنیاز برای درمان دیسک کمر می‌توان به دیکلوفناک، ناپروکسن، گاباپنتین و پرگابالین اشاره کرد. ایبوپروفن و آسپرین جزو داروهای ضدالتهابی هستند که برای تسکین درد و علائم دیسک مورد استفاده قرار می­گیرند.

روش جراحی

 آخرین روش برای درمان دیسک کمر، جراحی است. در صورتی که دارو درمانی، فیزیوتراپی و تزریق استروئید اثربخش نباشد، پزشک روش جراحی را به بیمار پیشنهاد می‌دهد. از روش‌های جراحی دیسک کمر می‌توان به دیسککتومی و لامینکتومی اشاره کرد. نوع روش جراحی با توجه به شرایط بیمار و شدت دیسک کمر انتخاب می‌شود.

نحوه پیشگیری از دیسک کمر

دیسک کمر علاوه بر بعضی بیماری‌هایی که زمینه‌ساز آن می‌شوند با در بسیاری از موارد با اصلاح سبک زندگی قابل پیشگیری است؛ از جمله:

• حفظ تناسب اندام
• پرهیز از رانندگی طولانی‌مدت
• پوشیدن کفش با پاشنه استاندارد
• اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی‌مدت
• خوابیدن به سمت پهلو به جای روی شکم
• انجام تمرینات منظم ورزشی برای تقویت عضلات
• عدم انجام حرکت‌های ناگهانی همچون خم شدن یا چرخش
• خم کردن زانوها هنگام بلند کردن اجسام سنگین به‌ جای کمر
• محدود کردن مصرف نیکوتین به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها
• قرار دادن بدن در حالت درست هنگام راه رفتن، خوابیدن، ایستادن و نشستن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

در صورتی که طی مدتی به صورت مستمر، طیف محدود تا شدیدی از درد را در ستون فقرات خود تجربه کردید و بلند کردن اجسام، راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله، رانندگی، نشستن، ایستادن و در مواردی خوابیدن برای‌تان با مشکل همراه بود، بهتر است هر چه سریع‌تر به متخصص ارتوپد یا مغز و اعصاب مراجعه کنید. اگر درد کمر پس از چند هفته درمان‌های خانگی مانند استراحت، کمپرس گرم و سرد و مصرف داروهای مسکن  بهبود نیافت باید حتما به پزشک مراجعه کرد. درمان دیسک کمر، بسته به شدت علائم، می‌تواند شامل استراحت، فیزیوتراپی، دارو درمانی و جراحی باشد.

سخن آخر

دیسک کمر، بیماری است که به طور معمول در افراد با سنین بالا رخ می‌دهد. اضافه وزن، ضربه و جراحت، افزایش سن و ضعف عضلات، جزو دلایل بروز دیسک کمر محسوب می­شوند. فردی که دیسک کمر دارد، احتمالاً برخی از علائم را تجربه می­کند. از علائم دیسک کمر می‌توان به بی‌حسی پا، ضعف عضلات، سوزن سوزن شدن پا، اسپاسم عضلات، درد ساق و تغییر در عملکرد مثانه اشاره کرد. پزشک برای تشخیص این عارضه از روش‌های سی تی اسکن، تصویربرداری رزونانس و اشعه ایکس استفاده می‌کند. در صورتی که علائم دیسک کمر در روند زندگی روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده است، باید سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.

دکتر کارن باوند

• فارغ‌التحصیل پزشکی عمومی و تخصص از دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دارای بورد تخصصی
• جراحی‌های تومور‌های مغزی، آنوریسم و ضایعات عروقی مغزی، دیسک و تنگی کانال گردن و کمر و دفرمیتی‌های ستون فقرات

برای مشاوره و نوبت دهی فرم زیر را پر کنید.

همین حالا تماس بگیرید.

۰۹۱۰۲۰۹۳۳۰۱

رضایت مراجعین دکتر کارن باوند را از اینستاگرام ببینید.

@dr_karan_bavand

شنبه‌ها ساعت ۱۱ کلینیک بیمارستان مهراد

دوشنبه و چهارشنبه ساعت ۱۳:۰۰ کلینیک بیمارستان عرفان نیایش