انسان‌ها در ۵۰ هزار سال آینده چگونه خواهند بود؟

گجت نیوز: دیدگاه غالب این است که روند تکامل در انسان امروزی متوقف شده است. با این حال، در حالی که پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی و فناوری، محیط زیست انسان را به طور قابل توجهی تغییر داده‌اند، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که فرایند تکامل همچنان ادامه دارد. اگرچه ممکن است تمرکز این فرایند از بقای فیزیکی به سمت موفقیت تولیدمثلی در محیط‌های پیچیده امروزی تغییر کرده باشد. عوامل متعددی از جمله ترجیحات فرهنگی، مهاجرت و حتی اتفاقات تصادفی، در تغییر فرکانس ژن‌ها و در نتیجه شکل‌دهی ژنوم انسان نقش دارند.

انسان‌ها در ۵۰ هزار سال آینده چگونه خواهند بود؟

این پرسشی است که ماهیتاً نظری بوده و پاسخ دقیق به آن دشوار است. با این حال، کارشناسان مختلفی که نظرات خود را با مجله نیوزویک در میان گذاشته‌اند، تلاش کرده‌اند تا پیش‌بینی‌هایی در مورد تأثیر احتمالی تکامل بر ظاهر انسان در آینده ارائه دهند.

توماس میلوند، استاد بیوانفورماتیک در دانشگاه آرهوس دانمارک، در گفتگو با نیوزویک می‌گوید: تکامل هم جنبه قطعی دارد و هم تصادفی. قوانین مشخصی حاکم بر نحوه تکامل سیستم‌ها است، اما جهش‌های ژنتیکی و تغییرات محیطی عمدتاً غیرقابل پیش‌بینی هستند. در برخی موارد نادر، می‌توانیم شاهد مستقیم فرایند تکامل باشیم، اما در بازه زمانی چند دهه یا چند قرن، بیشتر به حدس و گمان متکی هستیم. اگرچه می‌توانیم فرضیه‌هایی منطقی ارائه دهیم، اما قدرت پیش‌بینی ما بسیار محدود است. به همین دلیل، این نوع پیش‌بینی‌ها را بیشتر باید به عنوان آزمایش‌های ذهنی در نظر گرفت.

میلوند با اطمینان بیان می‌کند که ۵۰ هزار سال زمان کافی برای رخ دادن چندین تغییر تکاملی، هرچند در مقیاسی نسبتا کوچک، است. البته برای رخ دادن تغییرات بنیادین و قابل مشاهده در ظاهر انسان، به بازه زمانی بسیار طولانی‌تری نیاز است. به عبارت دیگر، ما در عرض چند میلیون سال قادر نخواهیم بود که بال درآورده یا آبشش پرورش دهیم. در واقع، ۵۰ هزار سال پیش، انسان‌های مدرن از نظر ساختار بدنی، بسیار شبیه به ما بودند.

جیسون هادسون، متخصص انسان‌شناسی و ژنتیک تکاملی در دانشگاه آنگلیا راسکین بریتانیا، در مصاحبه با نیوزویک می‌گوید که ۵۰ هزار سال، زمانی بسیار طولانی در مقیاس تکامل انسان محسوب می‌شود. با در نظر گرفتن میانگین ۳۰ سال برای هر نسل انسانی، این بازه زمانی نشان‌دهنده بیش از ۱۶۶۷ نسل است.

هادسون معتقد است که در طول ۵۰ هزار سال گذشته، بیشتر تغییرات مشاهده شده در جمعیت‌های انسانی، حاصل فرایند تکامل بوده است. این تغییرات شامل تمام تنوع رنگ پوست در سراسر جهان، تفاوت قد افراد، رنگ و بافت مو و بسیاری ویژگی‌های ظاهری دیگر می‌شود. نکته قابل توجه این است که بسیاری از این تغییراتی که ما به آن‌ها عادت کرده‌ایم، در واقع در ۱۰ هزار سال اخیر رخ داده‌اند.

هادسون پیش‌بینی می‌کند در آینده‌ای نه چندان دور، تنوع ژنتیکی و ظاهری در جمعیت‌های جهانی کاهش خواهد یافت. به عبارت دیگر، انسان‌ها از نظر ژنتیکی و صفات ظاهری به هم شبیه‌تر خواهند شد.

او توضیح می‌دهد: در حال حاضر، ویژگی‌های ظاهری که با مناطق جغرافیایی مختلف مرتبط می‌دانیم، مانند پوست تیره در آفریقا، پوست روشن در اسکاندیناوی، قد کوتاه در برخی اقوام آفریقایی و قد بلند در هلندی‌ها، به دلیل ازدواج‌های درون گروهی حفظ شده است. به عبارت ساده‌تر، افراد تمایل دارند با افرادی ازدواج کنند که از نظر ظاهری و ژنتیکی شباهت بیشتری به خودشان دارند. این پدیده دلایل مختلفی دارد. یکی از دلایل آن، تاریخ مهاجرت و فرهنگ انسان است که باعث می‌شود افراد با افرادی که از نظر ژنتیکی به خودشان نزدیک‌تر هستند، ارتباط برقرار کنند. دلیل دیگر، ترجیح افراد به ازدواج با افرادی است که شباهت ظاهری بیشتری به خودشان دارند، حتی اگر دقیقاً دلیل این ترجیح را ندانیم.

با این حال، آمیزش ژنی بین جمعیت‌هایی با نسب دور به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است و این امر منجر به کاهش تنوع ژنتیکی و همگن‌تر شدن جمعیت جهانی خواهد شد.

هنگامی که جمعیت‌های مجزای ژنتیکی با هم ترکیب می‌شوند، ویژگی‌های ظاهری و رفتاری آن‌ها نیز با هم ادغام می‌شوند. برخی صفات تنها تحت تأثیر یک ژن قرار دارند، اما بسیاری از ویژگی‌ها نتیجه تعامل پیچیده چندین ژن هستند. بنابراین، با افزایش آمیزش ژنی، ما شاهد کاهش تنوع صفات در جمعیت‌های انسانی خواهیم بود.

به گفته میلوند، این تغییرات نه به دلیل انتخاب طبیعی، بلکه به دلیل اختلاط جمعیت‌هایی که قبلاً از هم جدا بودند، رخ می‌دهد. او معتقد است که با افزایش مهاجرت و ارتباطات بین‌المللی، این روند تسریع خواهد شد و در نتیجه، تنوع ژنتیکی انسان در آینده کاهش خواهد یافت.

با وجود افزایش همگنی، احتمالاً همه افراد در یک مسیر تکاملی قرار نخواهند گرفت. نیک لونگریچ، دیرینه‌شناس و زیست‌شناس تکاملی دانشگاه باث در بریتانیا، این احتمال را مطرح می‌کند. وی معتقد است که در گروه‌های کوچک‌تر و مجزای جمعیتی، انسان‌ها ممکن است مسیرهای تکاملی متفاوتی را طی کنند.

لونگریچ با اشاره به سرعت بالقوه تکامل انسان، بیان می‌کند که اگر فشارهای انتخاب قوی و مداومی در جهت ویژگی‌های خاصی اعمال شود، گونه ما می‌تواند در بازه زمانی چند هزار یا حتی چند صد سال، تغییرات تکاملی قابل توجهی را تجربه کند.

این دیرینه‌شناس با استناد به روندهای گذشته و شرایط کنونی، معتقد است که با وجود عدم قطعیت در مورد فشارهای انتخابی آینده، انتظار می‌رود تحولات تکاملی متنوعی در انسان رخ دهد. مثلاً، ممکن است به دلیل انتخاب جنسی، قد افراد بلندتر شود. همچنین، به طور میانگین، جذابیت ظاهری افراد ممکن است افزایش یابد؛ چرا که در جوامع مدرن، گزینش جنسی نسبت به گزینش طبیعی، نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند. به نظر  لونگریچ «جذابیت یک مفهوم نسبی است. پس شاید به ظاهر افراد مشهور شبیه شویم، اما اگر همه این‌گونه باشند، دیگر منحصر به فرد نخواهیم بود.»

با پیشرفت فناوری و گذر زمان، احتمالاً انسان‌ها بتوانند با بهره‌گیری از ابزارهای ویرایش ژنی مانند کریسپر، روند تکامل خود را به طور هدفمند هدایت کنند؛ آن هم با کمک هوش مصنوعی.

هاگدسون می‌گوید: استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی برای تغییر صفات ظاهری انسان‌ها، موضوعی بسیار بحث‌برانگیز و از نظر اخلاقی چالش‌برانگیز است. با این حال، با گذشت 50 هزار سال، به نظر من تقریباً اجتناب‌ناپذیر است که انسان‌ها از این فناوری‌ها روی خودشان استفاده کنند. تنها امید ما این است که تا آن زمان، درک ما از فناوری و اخلاق بسیار عمیق‌تر شده باشد. من معتقدم که مواردی مانند ظاهر فیزیکی انسان‌ها در آینده عمدتاً به انتخاب‌های شخصی بستگی خواهد داشت. فناوری‌هایی مانند CRISPR، و فناوری‌هایی که هنوز اختراع نشده‌اند، به ما این امکان را می‌دهند تا در بسیاری از جنبه‌های ظاهری خود تغییراتی ایجاد کنیم. حتی می‌توان تصور کرد که ظاهر انسان‌ها در طول نسل‌ها به سرعت مدهای امروزی تغییر کند.

میلوند در این باره می‌گوید: پیش‌بینی می‌کنم که ظرف صد سال آینده، ما به فناوری ویرایش ژن تسلط کامل پیدا کنیم. در حال حاضر، ابزارهای لازم برای ویرایش ژن در دسترس هستند، اما نگرانی اصلی ما درک کامل عواقب این دستکاری‌هاست. با افزایش دانش در این زمینه، اعتماد به نفس ما برای انجام این کار نیز بیشتر خواهد شد. البته، ملاحظات اخلاقی همچنان مانعی بر سر راه پیشرفت خواهند بود، اما این محدودیت‌ها دائمی نخواهند بود.

در حال حاضر، ما در ابتدای راه مهندسی ژنتیک قرار داریم؛ با این حال، پیشرفت در این حوزه با سرعت بسیار زیادی در حال انجام است.