جای خالی کشتی کروز در بنادر جنوب ایران

حسین ایزدپناه در عصر ایران نوشت: صنعت دریانوردی از آن زمان که کشتی تایتانیک به عنوان مظهر تفریحات لوکس، ثروتمندان غربی روی آب به کوه یخ در اقیانوس اطلس برخورد کرد و تا امروزکه این هیولاهای پر زرق و برق چند هزار تنی با امکاناتی شبیه به یک شهر مدرن  کوچک شناور،  آبهای مدیترانه را به سمت خلیج فارس یا اقیانوس آرام می پیمایند ،همواره اهمیت گردشگری دریایی مورد توجه طبقه متوسط به بالای جامعه اروپایی ،امریکایی و آسیایی بوده است.

در خصوص تاریخچه کشتی های کروز می توان به صورت کلی به این اشاره داشت که اولین کشتی کروز متعلق به شرکت « ناوبری شبه جزیره و شرق » بوده است که برای تحویل نامه های پستی استفاده میشد و این شرکت با اولین بلیط هایی را که برای سفر تفریحی کروز خود  و برای سفری از لندن به دور دریای مدیترانه در سال ۱۸۸۴ فروخت توانست نام خود را به عنوان اولین شرکت اجرا کننده تور تفریحی دریایی در تاریخ ثبت کند . هر چند پیش تر از این سفر ،« مارک تواین » نویسنده مشهور آمریکایی در سال ۱۸۶۷ با کشتی بخار چوبی از آمریکای شمالی سفر خود را آغاز کرده بود .

امروزه کمتر بنادر شناخته شده در مجاورت اقیانوس و دریا بوده باشد و مردم آن مناطق از نزیک شاهد پهلوگیری این شهرک های شناور روی آب و خروچ توریست های خارجی از آن نبوده باشند. حتی بنادر کشورهای شمالی حاشیه خلیچ فارس مانند دبی ، مسقط و دوحه نیز  بخش عمده ای از  جذب توریست خود را از طریق ورود و خروج همین ابر کشتی ها تامین می کنند . بنادری چون مارسی در فرانسه ، فلوریدا در آمریکا ،بارسلونا در اسپانیا همچنین بنادر گوانجو و شانگهای درچین سالانه میزبان مسافران بیشماری از نقاط مختلف جهان میباشند.

 اما معمولا بنادر کشورهای حوزه دریای کارائیب مثل پاناما ،جزایر مارشال  که با ثبت شرکت و اخذ امتیاز این کشتی ها از کشورهای سازنده ای  مانند آمریکا، فرصت کسب درآمد را برای کشورهای خود کسب میکنند در بازرا گشت های دریایی کروز معروف هستند.

شرکت های مهمی مانند « کارنیوال کورپورشین» «رویال کارابین» و «نروژین کروز لاین » در زمره بزرگترین شرکت های تولید کننده کروز در جهان هستند که بعضی از کشتی های وابسته به این شرکتها با پرچم پاناما و یا باهاما نیز فعالیت می کنند.

کشور چین هم به موازات توسعه در اقتصاد و فناوری و با توجه ظرفیت بالای بندرهای خود صنایع کشتی سازی خود را در بخش حمل و نقل تجاری و مسافری نیز بالا برده است. به گزارش سازمان توسعه و تجارت سازمان ملل متحد ( UNCTAD)کشور چین در زمره برترین کشورهای جهان  است که ساخت و تولید کشتی را با تناژ ناخالص را در برنامه های خود قرار د اده است . چین بیش از نیمی از کشتی های تجاری جهان با تناژ ناخالص تولید میکند .تناژ ناخالص این  کشور در سال 2023 حدود 33 میلیون GT ،کره جنوبی 18 میلیون GT و ژاپن 10 میلیون GT بوده است.

اما چین در زمینه ساخت کشتی های کروز هم به عنوان یکی از بازارهای در حال رشد شناخته میشود . شرکت هایی مانند China State Shipbuilding Corporation   وشرکت Chaina Merchants Industry  در این زمینه شاخص هستند . بنادر شانگهای ،گوانگژو و تیناجین هم به عنوان بنادر فعال در زمینه کشتی کروز هستند.

 جای کروز در بنادر ایران خالی است 

اما واقعا چرا بنادر  جنوبی کشور ما علیرغم دارا بودن ویژگیهای قابل توجه مانند گستره جغرافیایی ،دسترسی به آبهای آزاد و بین المللی همچنین دارا بودن 5 هزار و 800 کیلومتر مرز آبی  همچنین آبخور مناسب ،از ظرفیت لازم برای بهره گیری از این صنعت بی بهره مانده است ؟ بدون شک  جدا از سایه عمیق تحریم های بین المللی و مسائل سیاسی ،امنیتی و اقتصادی نفت محور که بر تنگه همیشه استراتژیک «هرمز» واقع شده در آبراههای اصلی ایران یعنی «خلیج فارس» و «دریای عمان » افتاده است ، شاید دلیل دیگر  همان آفتاب چشم نوازی است که هنوز زمان برآمدن آن برای رونق دهی به اقتصاد مبتنی بر گردشگری دریای فرا نرسیده باشد .  یعنی در میان صدها کشتی حامل مشتقات نفتی که در مسیر آبهای ایران تردد میکنند ،یک کشتی هم  با شکل و شمایل متفاوت و کارکردی از جنس دیگر نیز به بنادر ایران سلام کند.

البته بنادر ایران تجربه حضوری کشتی های لوکس و مدرن در زمانه خود نیز  با کشتی رافائل در بندر بوشهر داشته است. این کشتی که به تایتانیک ایران نیز معروف شد در سال 1976 در ازای بدهی ایران از ایتالیا توسط حکومت پهلوی خریداری شد . و دارای 18 آسانسور و 30 سالن بزرگ همراه با امکانات رفاهی مجهز بود  که در آن زمان  حدود 90 میلیون دلار نیز قیمت داشت اما پس از 7 سال از حضور این کشتی در آبهای بوشهر،در میانه جنگ ایران و عراق توسط موشک های عراقی بمباران شد و به تدریج به اعماق آبها فرو رفت . بقایای این شناور ارزشمند برای مدت ها توسط غواصان از آن جدا و به فروش می رسید.

کشتی رافائل در ساحل بوشهر

این کشتی اگر امکان و فرصت حضور بیشتری  در آبهای ایران را داشت می توانست نقش مهمی در صنعت گردشگری دریایی ایران به خصوص در ارتباط با تبادل مسافر با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و انتقال توریست های اروپایی به ایران  داشته باشد.

در چند سال گذشته یک کشتی به نام Grand Ferry با ظرفیت 1700 مسافر و سقف 2000 تن حمل بار و طول 145 متر به عنوان بزرگترین کشتی مسافربری و حمل و نقل ایران در بندر بوشهر پهلو گرفته است و بنا بر اظهارات مسئولان بندری این استان قرار بود  در مسیر خلیج فارس تردد نماید و با راه اندازی آن تحولی بزرگ در گردشگری دریایی ایجاد شود  اما ظاهرا به دلایلی از جمله تامین سوخت یا تعمیرهای جانبی تا کنون برنامه ای نداشته است . به طور خاص ایجاد یک خط کشتیرانی برای حمل بار و مسافر  ما بین ایران و قطر از جمله اهداف این کشتی بوده است . حتی انتشار اخباری مبنی بر ایجاد یک تونل دریایی مابین ایران و قطر نیز از جمله موضوعاتی بود که مطرح شد اما همیشه فاصله ایده تا عمل آن هم در کشور ما زیاد بوده است.

هرچند در حال حاضر تنها سفرهای دریایی موجود ایران از طریق بندر لنگه و بندر عباس به شارجه و دبی در  امارات متحده عربی آن هم صرفا برای انتقال مسافران ایرانی به امارات صورت می پذیرد اما از امکانات رفاهی  موجود در کشتی های شبیه کروز خبری نیست. 

اینکه تا چه اندازه می توان امیدوار بود که  شرایط کشور ما برای جذب سرمایه گذار خصوصی جهت سرمایه گذاری در امر تفریحات دریایی فراهم گردد، یا ما بتوانیم از مشارکت کشورهای دیگر در این زمینه برخوردار گردیم؛به آینده ای بستگی دارد که ثبات اقتصادی همراه با تضمین برگشت سرمایه در کنار لغو تحریم های بین المللی علیه ایران ، در دسترس باشد . و یا ما بتوانیم در کنار سیاست کاستن از اقتصاد تک قطبی و جذب سرمایه خارجی با  بالا بردن زیرساخت های بندری مورد نیاز راه را برای ورود به این صنعت فراهم آوریم.