۲۰ مهر - ۱۲ اکتبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۰ مهر برابر با ۱۲ اکتبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۳۱۳ ش - تولد شاعر نامدار ايراني، حكيم ابوالقاسم فردوسي در طوس

حكيم ابوالقاسم فردوسي در سال ۳۱۳ شمسي مصادف با ۳۲۹ هجري قمري برابر با ۹۴۰ ميلادي در روستاي "باژ" از ناحيه طابران طوس متولد شد. وي در خانواده‏اي مرفه و ممتاز رشد و نمو كرد و در دوران جواني به تحصيل علوم پرداخت. وي همچنين به ادبيات فارسي و تاريخ و ساير علوم رايج زمان خود آشنايي كافي داشت. آنچه كه از متون مختلف مشخص مي‏شود، او مسلمان و شيعه بوده است و به پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) عشق و علاقه وافر داشت. اثر جاويدان فردوسي، شاهنامه نام دارد و در شمار بهترين آثار حماسي عالم است.


شاهنامه بر اثر نفوذ شديدي كه در ميان طبقات مختلف ايرانيان يافت، در همه ادوار تاريخي بعد از قرن پنجم هجري مورد توجه بود و همه شاعران حماسه گوي ايراني تا قرن اخير تحت تأثير آن بوده‏اند. فردوسي در حفظ جانب امانت به هنگام نقل مطالب، به كار بردن نهايت مهارت در وصف مناظر طبيعي و ميدان‏هاي جنگ و قهرمانان منظومه خود و نظاير اين‏ها و نيز ذكر مواعظ دلپذير كمال توانايي را نشان داده است. حكيم ابوالقاسم فردوسي سرانجام در سال ۴۱۱ هجري قمري برابر با سال ۱۰۲۰ ميلادي در هشتاد سالگي درگذشت و در طوس به خاك سپرده شد.

۱۴۹۲ - ورود اروپاييان به قاره آمريكا

كريستف كلمب (کريستوفر کلمبوس) كه براي يافتن راه دريايي به هند از طريق درياهاي غرب، اروپا را ترك كرده بود ۱۲ اكتبر ۱۴۹۲ (روزي چون امروز در ۵۲۰ سال پيش) به جزاير آنتيل (نه چندان دور از آبهاي كوبا) رسيد كه سالروز رسيدن او به قاره اي است كه بعدا يك نقشه كش آلماني نام «آمريكا» بر آن نهاد زیرا که امضای امریگو وسپوسی (از همراهان کلمب در سفرهای آخر) در زیر بیشتر مسیر کشتی ها (لاگ) بود.


به باور بسياري از مورخان و جامعه شناسان، ورود اروپاییان به قاره غربي سر آغاز نابودي بيشتر بوميان اين قاره شد.

كلمبوس با سرمايه اسپانيا و ازجانب پادشاه اين كشور و در جريان رقابت با پرتغال بر سر تصرف سرزمين هاي دوردست به اين مسافرت دست زده بود. پرتغالي ها قبلا راه دريايي به آسيا از طريق جنوب آفريقا را يافته بودند و پادشاه اسپانيا مي خواست كه راه ديگري به دست آيد. در اسپانيا 12 اكتبر به مناسبت رسيدن کلمبوس به قاره غربي، روز ملي است و به همين گونه در كشورهاي آمريكايي از جمله ايالت متحده. در دهه يکم قرن 21 که بومیان در چند کشور آمریکای لاتین قدرت را به دست گرفته اند انتقاد از کلمب و سایر استعمارگران اروپایی آمريکا امری عادی شده و به اشاره هوگو چاوس رهبر ونزوئلا مجسمه های کلمب از چند شهر ونزوئلا برداشته شده است.


۱۱۹۲ - امضاي قرارداد ننگين گلستان ميان ايران و روسيه

با امضاي قراردادي بين حاكم گرجستان و امپراتور روسيه، گرجستان تحت نفوذ روسيه قرار گرفت. چون بسياري از ساكنان اين منطقه مسلمان بودند و تبعيت از يك حكومت غيرمسلمان را ننگ مي‏دانستند به ايران كوچ كردند. افزون براين، برادر حاكم گرجستان كه از اين قرارداد ناراضي بود به دربار فتحعلي شاه آمد و دولت ايران را به جنگ با روس‏ها دعوت كرد. در پي اين حوادث قواي روس با يورش به شهرهاي گنجه، شوش و ايروان، آن مناطق را مورد تعرض قرار دادند. پس از اين حملات بسياري از علما، مردم را به مبارزه با كفار روس دعوت كردند.


بدين ترتيب بود كه دوره اول جنگ‏هاي ايران و روس آغاز شد و پس از گذشت ده سال از شعله‏ور شدن آتش جنگ، قواي هر دو دولت چنان ضعيف شد كه طرفين آمادگي خود را براي پايان جنگ اعلام كردند. بر همين اساس و با دخالت دولت انگلستان، عهدنامه گلستان ميان دو كشور ايران و روسيه به امضاء رسيد. به موجب اين قرارداد، تمامي شهرهايي كه تا آن تاريخ به تصرف روسيه در آمده بود، جزو خاك روسيه باقي ماند و مالكيت روسيه بر شهرهاي قره باغ، باكو، دربند، لنكران و بخشي از تالش نيز پذيرفته شد.


ايران نيز پذيرفت از همه دعاوي خود در مورد مناطق داغستان، گرجستان و ارمنستان چشم بپوشد. همچنين حق كشتيراني در درياي خزر از ايران سلب گرديد و در عوض، دولت روسيه تعهد سپرد كه تنها نيابت سلطنت عباس ميرزا وليعهد را پذيرفته و به قدرت رسيدن او را تضمين كند. در اين قرارداد، مرزهاي دو كشور دقيقاً معين نشد و همين نامعلوم بودن مرزهاي دو كشور و مقررات عهدنامه گلستان موجب شد كه دولت ايران از اين عهدنامه سربتابد و روسيه را به نيرنگ متهم سازد. اين عوامل باعث شد كه جنگ دوم ايران و روسيه در سال‏هاي بعد شكل گيرد و عهدنامه سياه ديگري با نام تركمان‏چاي به ايران تحميل شود.

1332 - درگذشت ستار خان سردار ملي

ستارخان در سال 1284 ق در قره داغ آذربايجان به دنيا آمد. در ابتدا به صورت جواني عيّار منش زندگي مي‏كرد و دوستاني همچون خود داشت.


پس از آغاز مشروطه و رويداد محاصره‏ي تبريز، به مشروطه خواهان پيوست و در اثر رشادت‏ها و پايمردي‏هاي فراوان، عنوان سردار ملي گرفت. او جزو كساني بود كه پس از فرار محمدعلي شاه، فاتح تهران بودند. اما پس از چندي با دولت درگير شده و توسط آن‏ها خلع سلاح و منزوي گرديد. اواخر عمر خود را در تهران و با تني زخمي و روحي خسته گذرانيد و سرانجام در ۴۸ سالگي بدرود حيات گفت ودر صحن حرم عبدالعظيم در ري به خاك سپرده شد.


1955 - عضويت ايران در پيمان بغداد و اعتراض مسكو

19 مهرماه 1334 (دهم اكتبر 1955) دولت شوروي نسبت به عضويت ايران در اتحاديه نظامي وابسته به غرب معروف به پيمان بغداد كه با هدف ضديت با شوروي و محاصره آن ايجاد شده بود شديدا اعتراض كرد و آن را مغاير با عهدنامه هاي دوجانبه از جمله قرارداد 1921 و مفاد پيمان عدم تجاوز منعقده در يكم اكتبر سال 1927 دو دولت خواند و متعاقب آن، جنگ تبليغاتي تهران و مسکو آغاز شد. باوجود اين، پارلمان ايران عضويت در پيمان بغداد را كه به خاطر آن جلال بايار رئيس جمهوري وقت تركيه يکم مهرماه آن سال به تهران آمده بود تصويب كرد.


در سپتامبر ۲۰۰۸ يك مورخ آلماني در تفسير نزديك شدن ايران به روسيه گفته بود: ... و اينك نوبت غرب است كه از ائتلاف تهران و مسكو نگران شود زيرا كه ايران مي تواند پاي روسيه را به خليج فارس، افغانستان، عراق و ... باز كند و كمك كند تا قفقاز جنوبي زير فشار قرارگيرد.

۱۹۷۱ - سالروز برگزاري آيين جشن ۲۵۰۰ سالگی پادشاهی کوروش بزرگ

بيستم مهرماه سال ۱۳۵۰ (اكتبر ۱۹۷۱ و در سال ۲۰۱۳ مصادف با ۱۲ اکتبر) به مناسبت بيست و پنجمين سده اعلام تشکیل دولت سراسری (واحد ـ مرکزی) ایران در سال ۵۳۹ پیش از میلاد و نیز سالروز اعلام ایجاد جامعه جهانی ملل مشترک المنافع ایران (به نوشته مورخان غرب؛ امپراتوری پارسیان) و صدور اعلامیه حقوق انسان (مندرج در استوانه کوروش)، بزرگترين كنگره ايران شناسي با شركت تقريبا همه شرق شناسان جهان و مورّخان مربوط در تخت جمشید گشايش يافت.


کوروش بزرگ (سيروس = سايرسCyrus the Great) در اکتبر سال ۵۳۹ و پس از تصرف شهر بابل که طبق محاسبات تقویمی ۱۲ و يا ۱۳ اکتبر آن سال صورت گرفت تاسيس ايران واحد (مسکن سه طایفه ایرانی پارس، ماد و پارت ـ پارس ها در جنوب و شرق، مادها در غرب از محور ری و پارت ها = خراسانیان که تاجیک هم خوانده می شوند در شمال شرقی) و نیز فرضیه خود ـ ایجاد یک جامعه جهانی مرکب از ملل مشترک المنافع دارای یک دولت انتخابی واحد را اعلام داشت تا جنگ، فقر و تفاوت ها از میان برود. وی سرزمين هاي متصرفي را ملل مشترک المنافع ایران اعلام داشت که می توانند دین، زبان و رسوم خودرا که این رسوم ناقض اخلاقیات و رفتار نیک نبایدباشند حفظ کنند و قول داد که مقامات این ملل نیز محلی باشند (نه اعزامی از نقاط دیگر). به این ترتیب کوروش از امپراتوری ایران به نام یک جامعه مشترک المنافع یاد کرده و خواهان «جهانِ تک دولتی» مرکب از ملل دارای استقلال در امور داخلی شده بود که اندیشمندان در دو سه قرن اخیر آن را راه حل مسائل جاری بشریت دانسته اند که همچنان دچار جنگ و مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و نقض حقوق طبیعی بشر و آزادی ها و بازگشت به عصر فئودالیته ـ نه صورت ارباب زمین و روستا، بلکه صاحب کمپانی، موسسات مالی و بیمه هاست و سیاستبازی با هدف حفظ مقام و قدرت و به تدریج قرار گرفتن کشورها در کنترل جماعتی مشخّص و خاص.


شهر بابل (بابيلون = بابيلو) پایتخت یک دولت به همین نام ـ و به باور مورخان؛ ظالم نسبت به بیشتر اتباع که قلمرو آن تا ساحل شرقی مدیترانه امتداد داشت و در 90 كيلومتري جنوب غربی بغداد امروز و در كنار فرات و مجاورت شهر حلّه واقع شده 12 و يا 13 اکتبر سال 539 پيش از ميلاد به دست ارتش ايرانيان افتاد و کوروش بزرگ وارد آن شهر شد و تحقق آرزوي خودرا كه ايجاد یک جامعه جهانی مشترک المنافع بود اعلام داشت و تلاشهاي 20 ساله اش را براي تحقق آن و وحدت ایرانیان با یک دولت واحد سراسری به عنوان پایه جامعه جهانی مشترک المنافع برشمرد. در همين شهر بود كه كوروش حقوق انسان را اعلام كرد كه لوح استوانه شکل حاوي متن آن، از آن زمان تاكنون باقي مانده و نخستین اعلامیه حقوق بشر بشمار می آید. وی بر همین اساس، يهوديان زنداني دولت بابل را آزاد و روانه زادگاه شان ساخت و به هزینه ایران شهرهای آنان ازجمله اورشلیم را بازسازی کرد. در کتب دینی از کوروش به نیکی یاد شده است.

از زمان هخامنشيان تا پايان دوران ساسانيان تمامي منطقه بابل تا آشورستان و کردستان عراق امروز ساتراپي نهم ايران عنوان داشت.

در دو هزار و پانصد و دهمین سالروز تاسیس دولت ايران واحد و اعلام آرزوی کوروش به تحقق یک جامعه جهانی مشترک المنافع و نیز حقوق انسان (اکتبر 1971 = مهرماه 1350)، سران كشورهايي كه به مناسبت اين سالروز به ایران دعوت شده بودند از آرامگاه كوروش بزرگ (بنيادگذار ايرانزمین) در پاسارگاد ديدن كردند و كوروش را به عنوان مردي آزاده كه همه انسانهارا داراي حقوق و حيثيت برابر اعلام كرده بود ستودند. در همين روز، شاه وقت ـ محمدرضاشاه پهلوی (پهلوي دوم) در برابر گور كوروش به احترام ایستاد و نطقي ايراد كرد كه پاراگراف هاي اول و آخر آن از اين قرارند:

"كوروش! شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ايرانزمين بر تو درود باد.".

"كوروش! شاه بزرگ، شاه شاهان، آزادمرد آزادمردان و قهرمان تاريخ ايران و جهان، آسوده بخواب؛ زيرا كه ما بيداريم و همواره بيدار خواهيم ماند!.".


سه روز بعد از انجام مراسم در محل آرامگاه کوروش، 24 مهرماه (همان سال) در تخت جمشيد و با حضور سران دعوت شده، مراسم رژه تاريخ ايران برگزار شد. در اين رژه، سربازان با لباس و تجهيزات هر دوره از تاريخ ايران از برابر مدعوين گذشتند و مراسم، با شرح كامل توسط ايرج گرگين (متوفی) مستقيما از تلويزيون ملی پخش شد.

نظر برخی از مورخان براین است که همین مراسم و نیز افزایش درآمد ایران از صدور نفت در 6 ـ 7 سال پس از آن، این نگرانی را در قدرت های وقت پدید آورد که نکند ایرانیان در صدد احیاء امپراتوری خود و دست کم کنفدراسیون ایران زمین مرکب از کشورهای مستقل باشند و .... بعدا قطعات جداشده ایرانزمین به صورت همکاری های اقتصادی و فرهنگی به یگدیگر نزدیک شدند که اخیرا نام «منطقه نوروز» بر آنها گذارده شده است زیراکه فرهنگ و نیاکان (تاریخ) مشترک دارند.

1333 - صدور حكم اعدام براي سه همرزم دكتر مصدق

20 مهر سال 1333 خورشيدي حكم دادگاه بدوي نظامي تهران در روزنامه ها چاپ شد كه به موجب آن دكتر حسين فاطمي، مهندس احمد رضوي كرماني و دكتر علي شايگان از ياران دكتر مصدق به اعدام محكوم شده بودند. اتهام آنان ضديت با سلطنت و اقدام براي حذف شاه اعلام شده بود. اين حکم بعدا در تجديدنظر نظامي نقض شد. مهندس رضوي كرماني (نماينده مردم كرمان) در دوران حكومت دكتر مصدق نايب رئيس مجلس شوراي ملي بود، همين سمتي كه مهندس باهنر (کرماني) از سال 1383 برعهده گرفته است، با همان وسعت نفوذ.


1999 - كودتاي "پرويز مشرّف" عليه "نواز شريف" نخست وزير پاكستان

ارتشبد پرويز مشرف رئيس ستاد مشترك ارتش پاكستان در 12 اكتبر 1999م در كودتايى بدون خون‏ريزي، محمد نواز شريف، نخست‏وزير قانوني اين كشور را خلع نمود و قدرت را در دست گرفت. اين كودتا زماني صورت گرفت كه يك روز پيش از آن، نوازشريف، ارتشبد مشرَّف را كه براي ديداري رسمي به بنگلادش سفر كرده بود، از كار بركنار كرد. نواز شريف پس از بازداشت شدن توسط كودتاچيان، به فساد مالي، ناتواني در برقراري امنيت و توطئه براي ربودن هواپيماي حامل مشرف متهم شد. نخست وزير بركنار شده پاكستان چند ماه بعد در دادگاه، محاكمه و به اتهام هواپيما ربايى، به حبس ابد محكوم گرديد. اما چندي بعد به درخواست مقامات عربستان سعودي، آزاد و به آن كشور تبعيد شد. مشرف در اقدامي ديگر، رئيس جمهور قانوني پاكستان را از كار بركنار نمود و خود را رئيس جمهور ناميد. وي هم‏چنين در نبودِ مجالس ملي و ايالتي، تمام اختيارات حكومت پاكستان را در امور لشكري و كشوري به دست گرفت. مشرف در آخرين اقدام خود در انتخابات سراسري در ماه مه 2002م به عنوان رئيس جمهور اين كشور برگزيده شد.


2002 - در دو انفجار كه در دو «بارِ شبانه» در جزيره توريستي بالي (اندونزي) روي داد 202 تن كشته و 300 نفر ديگر مجروح شدند. به مناسبت سالروز اين رويداد، در سال 2003 گروهي از مردم بالي دست به تظاهرات زدند و در اطراف زندان اجتماع كردند كه پليس پنج متهم اين حادثه را كه در زندان بودند با هلي كوپتر به جاي ديگري منتقل كرد. بعدا هم سه انفجار مشابه و مرگبار ديگر در اين جزيره توريستي روي داد. عکس زير، خرابي ناشي از انفجار بمب در اکتبر 2002 را نشان مي دهد.


زادروزها

۱۵۳۷ - زادروز ادوارد ششم پادشاه انگلستان و ایرلند
۱۵۳۷ - زادروز جین گری ملکهٔ انگلستان و ایرلند به مدت ۹ روز


۱۸۶۶ - زادروز رمزی مک‌دونالد نخست وزیر دولت کارگری بریتانیا از ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۱ و دولت ملی از ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۵
۱۸۶۸ - زادروز آگوست هورش بنیانگذار شرکت آئودی


۱۸۹۶ - زادروز یوجنیو مونتاله شاعر و مترجم ایتالیایی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۷۵
۱۹۳۵ - زادروز لوچیانو پاواروتی خوانندهٔ اپرا اهل ایتالیا


۱۹۶۸ - زادروز هیو جکمن بازیگر، تهیه‌کننده و خوانندهٔ استرالیایی
۱۳۱۹ - زادروز مسعود بختیاری، معلم، شاعر و خوانندهٔ اهل ایران


۱۳۲۹ - زادروز عباس دوران، خلبان نیروی هوایی ایران.
۱۳۵۴ - زادروز سیدافشین هاشمی‌ مرغزار، بازیگر، نویسنده و کارگردان ایرانی.


۱۳۵۷ - زادروز حمید عسکری، خواننده، آهنگساز و ترانه‌سرای اهل ایران.

درگذشت‌ها

۱۳۲۰- درگذشت میخائیل نهم امپراتور بیزانس
۱۵۷۶ - درگذشت ماکسیمیلیان دوم، پادشاه بوهم، آلمان، مجارستان و کرواسی


۱۹۲۴ - درگذشت آناتول فرانس نویسندهٔ فرانسوی، برندۀ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۲۱
۱۹۹۷ - درگذشت جان دنور خواننده، ترانه‌سرا، بازیگر، نویسنده و شاعر آمریکایی


۱۹۹۹ - درگذشت ویلت چمبرلین بازیکن بسکتبال اهل ایالات متحده آمریکا
۲۰۱۱ - درگذشت دنیس ریچی دانشمند علم کامپیوتر آمریکایی، نویسنده زبان برنامه نویسی سی و سیستم عامل یونیکس


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون