این آزمایش‌ها تکلیف ایدز را روشن می‌کنند

ماهنامه زنان امروز - دکتر مسعود مردانی: ممکن است فردی به ویروس ایدز (اچ آی وی) آلوده باشد، اما کاملا سالم به نظر برسد؛ بنابراین تنها راه مطمئن تشخیص آلودگی به ویروس ایدز انجام آزمایش خون در آزمایشگاه است. سه نوع کلی آزمایش (تست) تشخیص اچ آی وی وجود دارد که عبارت اند از:

۱ . آزمایش آنتی بادی اچ آی وی (HIV antibody test): این آزمایش نشان می‌دهد که فرد به اچ آی وی آلوده شده است یا نه.

۲. آزمایش آنتی ژن P۲۴ (P۲۴ antigen testing): این آزمایش باری غربالگری نمونه‌های خون استفاده می‌شود، ولی در برخی مناطق آن را به عنوان آزمایش تشخیص اچ آی وی به کار می‌برند. آنتی ژن P۲۴ پروتئینی است که جزئی از ساختمان اچ آی وی به شمار می‌رود و در مراحل اولیه عفونت به مقدار زیاد تولید می‌شود و با ازمایش‌های تشخیصی می‌توان آن را در خون آشکار کرد. آزمایش P۲۴ می‌تواند قبل از آزمایش آنتی بادی اچ آی وی آلودگی با اچ آی وی را آشکار کند، بنابراین در مراحل اولیه به کار می‌رود.

۳. آزمایش میزان ویروس (HIV viral load test): این آزمایش هنگامی استفاده می‌شود که شخصی از آلوده بودن خود به اچ آی وی آگاه است و اکنون باید میزان ویروس در خون او مشخص شود.

آزمایش تشخیص اچ آی وی به جست و جوی آنتی بادی‌های موجود در خون می‌پردازد. با ورود ویروس اچ آی وی به بدن شخصی، ماده شیمیایی خاصی به نام آنتی بادی در بدن او ساخته می‌شود. آنتی بادی‌ها پاسخ بدن به عفونت اند، بنابراین اگر در خون شخصی، آنتی بادی علیه اچ آی وی وجود داشته باشد، بدان معنی است که او به اچ آی وی آلوده است.

در اکثر موارد سه ماه (در موارد نادر تا شش ماه و در موارد بسیار نادرتر بیش از سه ماه) طول می‌کشد تا این آنتی بادی‌ها به وجود آیند. انجام آزمایش قبل از سه ماه از زمان تماس با ویروس، نتایج نامشخصی دارد و فرد آلوده ممکن است هنوز آنتی بادی علیه ویروس نساخته باشد. فاصله زمانی بین آلوده شدن تا ساخت آنتی بادی را «دوره پنجره» می‌گویند. در این دوره، افراد آلوده به اچ آی وی در خونشان آنتی بادی ندارند و هر چند که ممکن است سطح بالایی از این ویروس در خون، ترشحات جنسی یا شیر پستانشان وجود داشته باشد، آزمایش اچ آی وی آن را تشخیص نمی‌دهد.

در «دوره پنجره»، ویروس اچ آی وی می‌تواند از فرد آلوده به فرد دیگری منتقل شود هرچند که آزمایش اچ آی وی آلوده بودن او را مشخص نمی‌کند؛ بنابراین بهترین راه این است که آزمایش اچ آی وی حداقل سه ماه بعد از در معرض خطر قرار گرفتن با ویروس اچ آی وی انجام شود. خبر مراکز تشخیصی، برای اطمینان خاطر بیشتر، انجام آزمایش مجدد را در ماه ششم (سه ماه بعد از انجام آزمایش اولیه) توصیه می‌کنند. همچنین، بسیار مهم است که طی دوره زمانی انجام آزمایش اچ آی وی، فرد مجددا در معرض خطر و آلودگی به این ویروس قرار نگیرد. این آزمایش هنگامی دقیق است که بین زمان مواجهه با ویروس اچ آی وی و انجام آزمایش، مواجهه مجددی رخ ندهد.

دلایل انجام دادن آزمایش اچ آی وی چیست؟

بسیاری از کسانی که آزمایش اچ آی وی انجام داده اند بی دلیل نگران اند. به این افراد باید گفت که هیچ جای نگرانی نیست، زیرا اگر نتیجه آزمایش منفی باشد (یعنی اینکه به اچ آی وی آلوده نیستند) باعث آرامش خیال می‌شود و اگر نتیجه آزمایش مثبت شود، کار‌های بسیاری برای فائق آمدن به آن و مراقبت از سلامت می‌توان انجام داد. پزشک می‌تواند به دقت مراقب سلامت شما باشد. بسیاری از کسانی که نتیجه آزمایش اچ آی وی آن‌ها مثبت است سال‌ها سالم باقی می‌مانند، ولی اگر به سمت بیماری پیش بروید دارو‌های بسیاری به نام antiretroviral وجود دارند که سرعت پیشرفت ویروس و بیماری را کم می‌کنند و نگه دارنده سیستم ایمنی بدن اند.

همچنین ممکن است دارو‌هایی برای پیشگیری و درمان برخی بیماری‌هایی که افراد مبتلا به اچ آی وی به آن گرفتار می‌شوند برای شما تجویز شود یا تحت درمان با دارو‌های جدید در روش‌های درمانی مخصوص به خود قرار بگیرید. به هر حال انجام آزمایش بسیار ضروری است، زیرا:

• اگر پزشک بداند که شما اچ آی وی مثبت هستید هنگامی که به بیماری‌ای مبتلا می‌شوید با جدیت و دقت بیشتری علائم را پیگیری می‌کند.
• اگر بدانید که اچ آی وی مثبت هستید بیشتر مراقب خواهید بود تا دیگران آلوده نشوند (برقراری رابطه جنسی ایمن، آگاه کردن شریک جنسی احتمالی قبلی خود...).
• آگاه بودن به آلودگی به اچ آی وی ممکن است روی برخی تصمیمات آینده شما تاثیرگذار باشد (مثلا در مورد چگونگی تشکیل خانواده).

چه کسی نیاز به انجام آزمایش اچ آی وی دارد؟

در صورتی که شما سابقه انجام هرکدام از رفتار‌های خطرناک زیر را داشته اید، لازم است آزمایش اچ آی وی انجام دهید:

• استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در اعتیاد تزریقی (حتی برای یک بار)
• ابتلا به بیماری‌های آمیزشی (مثل سوزاک، سیفلیس، تبخال و زگیل تناسلی)
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فرد آلوده به اچ آی وی
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فرد تزریق کننده مواد مخدر (حتی همسر).
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فرد دارای سابقه ابتلا به بیماری‌های آمیزشی
• تماس جنسی «حفاظت نشده» بدون اطلاع از سابقه ابتلای فردی به بیماری‌های آمیزشی
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فرد دارای سابقه روابط جنسی با مردان یا زنان دیگر
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فرد دارای سابقه روابط جنسی با نوع همجنس (خصوصا اگر رابطه بین دو مرد بوده).
• تماس جنسی «حفاظت نشده» با فردی که در نواحی پرخطر زندگی می‌کند (منظور مناطقی است که در آن آمار میزان افراد آلوده به اچ آی وی زیاد است، مثل بعضی کشور‌های افریقایی، کشور‌های تازه استقلال یافته روسیه، افغانستان و کشور‌های ناحیه خلیج فارس)
• استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر قبل از تماس جنسی
• سابقه تجاوز و سوءاستفاده جنسی قرار گرفتن

چه زمانی بعد از رفتار خطرناک باید آزمایش اچ آی وی داد؟

اغلب آزمایش‌های اچ آی وی تست آنتی بادی هستند که میزان آنتی بادی ساخته شده در بدن در برابر ویروس اچ آی وی را اندازه گیری می‌کنند. برای اینکه آنتی بادی ساخته شده در سیستم ایمنی بدن علیه اچ آی وی به حدی برسد که با تست‌های آزمایشگاهی قابل اندازه گیر باشد مدتی زمان می‌برد که این مدت زمان از فردی به فردی دیگر متفاوت است (دوره پنجره). اغلب افراد طی دو تا هشت هفته (به طور متوسط ۲۵ روز) میزان قابل ارزیابی‌ای آنتی بادی تولید می‌کنند، اما احتمال اینکه این زمان بیشتر طول بکشد نیز وجود دارد؛ بنابراین اگر آزمایش اولیه منفی اچ آی وی طی سه ماه پس از تماس احتمالی باشد، تکرار آن بعد از سه ماه از تماس احتمالی برای رد موارد منفی کاذب باید انجام شود. ۹۷ درصد افراد طی سه ماه پس از آلودگی به اچ آی وی تستشان مثبت می‌شود. در موارد بسیار نادری ممکن است مثبت شدن آزمایش اچ آی وی تا شش ماه به طول بینجامد. در صورت تداوم رفتار پرخطر، فرد باید هر شش ماه آزمایش را تکرار کند.

نتیجه گیری

در پایان می‌توان گفت که تنها راه مطمئن برای تعیین آلودگی به اچ آی وی انجام آزمایش آنتی بادی اچ آی وی است و از روی علائم بالینی نمی‌توان آلودگی به این ویروس را تعیین کرد. با توجه به در دسترس بودن روش‌های «الایزا» و «وسترن بلات» در ایران و اینکه نتایج حاصل از آن کمتر از سایر روش‌های آزمایش ایدز به اشتباه انجامیده و آزمایش را به غلط مثبت نشان داده است، ملاک تشخیص قطعی آلودگی فرد مثبت بودن دو آزمایش «الایزا» و یک آزمایش «وسترن بلات» است.