«قطر» هم، خیلی قابل اعتماد نیست

نصرت اله تاجیک در خبرآنلاین نوشت: از هدف اصلی عربستان در منطقه که سلطه بر همه کشورها و برقراری معادله عربستان مساوی شورای همکاری است که بگذریم یکی از مهمترین زمینه های اختلاف عربستان و قطر مسئله اخوان المسلمین و چگونگی تعامل با این گروه بعنوان نماینده اسلام سیاسی سنی است. و آنچه که مصر را کنار عربستان و ترکیه را کنار قطر قرار داده نیز گذشته از چشمداشت آنها به کمک های مالی مخالفت و موافقتشان با اخوان است.

اتفاقا" عربستان و امارات نیز در همین مقوله اخوان المسلمین در یمن با هم اختلاف دارند. اما بر خلاف اختلافش با قطر در این مورد اخیر الذکر، سعودیها خواهان روابط با اخوان و اماراتیها مخالف آن هستند. البته در میان حکام امارات هفتگانه دیدها و تعامل با اخوان متفاوت است. اخوان نبض اسلام سیاسی در منطقه در همان زمینه مذهبی خود است و عربستان نمی خواهد کنترلش بر روند سیاسی و مذهبی منطقه در کنار قدرت اقتصادی و مالی از دستش خارج شود.

به دنبال ایجاد تنش و قطع روابط برخی کشورهای عربی مانند عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر با قطر به این بهانه که این کشور عامل تنش و بی ثباتی در منطقه است، تحولات در این منطقه بحران زده وارد فاز جدیدی شده است. اما ماجرایی که میان قطر و عربستان سعودی و به پیروی از آن برخی دیگر از کشورهای عربی پیش آمده، سابقه طولانی دارد؛ برخی سعی دارند این اختلافات را به مسائل اخیر میان دوحه و ریاض و به خصوص سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی ربط دهند و برخی نیز تلاش دارند وانمود کنند که اختلاف اصلی میان دو کشور بر سر ایران است. اختلاف میان قطر و عربستان سابقه‌ای طولانی دارد و امروز سر باز کرده است. و یکی از مهمترین زمینه های اختلاف مسئله اخوان المسلمین است. البته یکی دیگر از زمینه های سر باز کردن این دمل چرکین اینست که این منطقه قدرت کشش حجم تسلیحاتی که سعودی‌ها خریدند و پمپاژ لوازم و تجهیزات نظامی به منطقه توسط آمریکا را و یکسویه نگری آمریکا در منطقه و سرمایه گذاری روی سعودیها را ندارد و طبیعی است کشورهای کوچک‌تر در این شرایط بیشتر احساس ترس کنند.

البته دلیل اصلی اختلافات قطر و عربستان به اختلافات خانوادگی، دیدگاهی، مذهبی و سیاسی به خصوص در صحنه خاورمیانه و مسائل سوریه و مخصوصا" نقش اخوان المسلمین در تحولات آتی منطقه و سرمایه گذاری قطر روی این گروه در مقابل سرمایه گذاری عربستان روی گروه های سلفی مربوط می‌شود. اگرچه عربستان و قطر با کمک ترکیه در سوریه، صحنه ژئوپلیتیک منطقه را برهم زدند و مشترکا مسئول این امر هستند ولی در حال حاضر به دلیل اینکه تمام طرف‌ها به بن بست رسیده‌اند و سیاست‌هایشان پیش نمی‌رود به نوعی به مقابله با یکدیگر برخاسته‌اند.

در واقع این تنشی که امروز بوجود آمده پیامدهایی خواهد داشت که بخشی از آن، منطقه‌ای و بخشی نیز مربوط به مسائل فرامنطقه‌ای است. در قسمت‌ منطقه‌ای احتمالا شاهد یارکشی‌هایی خواهیم بود و شورای همکاری خلیج فارس تضعیف خواهد شد. در ادامه نیز دور از تصور نیست که تنش‌ها بالا بگیرد و در یک سناریوی تقریبا نامحتمل حتی ممکن است تحرکات نظامی را نیز میان کشورهای عربی شاهد باشیم.

اما حتی اگر تحرک نظامی ای صورت بگیرد این تحرک خفیف خواهد بود. درواقع به نظر می‌رسد تنش فعلی توسط نیروهای فرامنطقه‌ای مانند آمریکا و انگلیس به نوعی کنترل شود و تلاش خواهد شد که شعله‌های آن خیلی مشتعل نشود. در قسمت فرامنطقه‌ای نیز می‌توان به سوریه اشاره کرد زیرا در سوریه احتمالا" میان کشورهایی که به نیابت از قطر و عربستان می‌جنگند اختلافات بالا خواهد گرفت و طبیعی است از یک سو موضع این طرفین تضعیف می‌شود اما از سوی دیگر تنش داخل سوریه و درگیری بین گروه ها افزایش پیدا خواهد کرد. البته در این میان موضع دولت سوریه ممکن است کمی تقویت شود و زودتر بتواند با برقراری ثبات حداقل در بخشی از کشور تا حدی به آلام مردم سوریه پایان دهد.

شرایط جدید که به تضعیف شورای همکاری که از ابتدا برای مقابله با ایران پایه گذاری شده است باعث ایجاد فضای تنفسی و افزایش قدرت مانور ایران میشود اما از اینکه تنشها در منطقه بالا بگیرد جای خوشحالی ندارد و لذا ایران نباید به صورت علنی و مستقیم وارد این درگیری شود. زیرا به نظر می‌رسد که بعد از چندی این مسئله حل و فصل شود و دو مرتبه این کشورها با کارت ایران وارد بازی خواهند شد و تهران را وجه المصالحه درگیری‌های خود قرار خواهند داد. درواقع ایران نباید اصلا خود را درگیر این تنش‌ها کند و یا اینکه بخواهد مشکلاتش با عربستان را از این طریق این مجادله حل کند. زیرا این رویکرد در نهایت به ضرر ایران خواهد بود.

این درست است که ایران مشکلاتی با عربستان دارد اما ما باید توجه داشته باشیم که قطری‌ها نیز مواضع و عملکرد خیلی شفاف و مطلوبی ندارند و اقداماتشان در بعضی زمینه ها و مخصوصا" در سوریه قابل دفاع نیست. عربستان، قطر و ترکیه هر سه مسئول برهم ریختن ژئوپلیتیک منطقه هستند و هر سه کشور اشتباه کردند و باید مابه ازا و هزینه آن را بپردازند. لذا در این شرایط ایران باید بیشتر به دنبال آرامش منطقه‌ای، گفتگو و حل مشکلات از طریق مذاکره و مهمتر از آن گفتمان سازی برای توسعه منطقه ائی باشد. طبیعی است با چنین مشکلاتی که در منطقه داریم، باید کشورهای منطقه تلاش کنند به عوض آنکه منطقه به سمت تنش، خشونت و جنگ برود به سمت گفتمان سازی و توسعه سیاسی و اقتصادی حرکت کند. امروز منطقه خاورمیانه دیگر کشش درگیری، جنگ و سلسله تنش‌های دیگر را بعد از ماجرای سالهای ۹۱ ۹ ۱و ۲۰۰۳ و حمله به عراق و جنگ اول و دوم خلیج فارس ندارد.

لذا کشورهای منطقه همچون ایران باید تلاش کنند تا تنش‌های فعلی از این میزان فراتر نرود و همین حد نیز با گفتگو حل و فصل شود. به بیان دیگر بهترین راه حل آن است که ایران در این شرایط در عوض آنکه در جبهه بندی کشورهای عربی قرار بگیرد در نقش یک خیر خواه و بسیج کشورهای مهم اسلامی و منطقه ظاهر شود تا مشکلات بیش از این تشدید نشود. البته از آنجا که سیاست و حکومت در عربستان فاقد نوآوری، خلاقیت، سازندگی و زایش است لذا نمی تواند بدون کاربرد و اعمال قدرت تخریبی خود به اهدافش دسترسی پیدا کند و این ویژگی عربستان فعالیت دیپلماتیک و همچنین طراحی و برنامه ریزی برای تحرکات آتی را سخت میکند.