راهبرد جدید ترامپ؛ برجام و سه گزینه پیش رو

پس از سخنان راهبردی دونالد ترامپ و عدم تائید پایبندی ایران به توافق هسته ای، گمان می رود که سه گزینه در برابر برجام باشد.

خبرگزاری ایرنا: پس از سخنان راهبردی دونالد ترامپ و عدم تائید پایبندی ایران به توافق هسته ای، گمان می رود که سه گزینه در برابر برجام باشد.

هنگامی که رئیس جمهوری آمریکا در سخنرانی جمعه (۲۱ مهر) اعلام کرد که پایبندی ایران به توافق هسته ای را تائید نکرده و نخواهد کرد، با روالی قانونی مخالفت کرد که بر اساس آن ملزم است تا هر ۹۰ روز گزارشی از الف - پایبندی ایران به برجام و ب - مطابقت رفع تحریم های ضد ایرانی آمریکا با امنیت ملی آن کشور به کنگره ارائه دهد.

این الزام ها بخشی از 'قانون بررسی توافق هسته ای ایران' (INARA) سال ۲۰۱۵ کنگره است تا بر توافق هسته ای ایران و ۱+۵ که علیرغم مخالفت قاطبه جمهوریخواهان به امضاء دولت دمکرات باراک اوباما رسید، نظارت بیشتری شود.

دونالد ترامپ که در دوران تبلیغات انتخاباتی، برجام را بدترین توافق آمریکا خوانده بود، پس از تکیه بر مسند ریاست جمهوری خود را ملزم به رعایت و اجرای قانونی دید که از یک سو وی را ملزم به رسمیت شناختن توافق هسته ای می کرد و از سوی دیگر وی را ناچار می ساخت که در دوره های زمانی ۹۰ روزه، پایبندی ایران به برجام را با اکراه تمام به کنگره اعلام کند.

ترامپ که اخبار مشاجره او با مشاورانش بر سر تائید سومین بار پایبندی ایران به برجام در رسانه های غربی منتشر شده بود، در سخنرانی جمعه نه تنها این الزام را برای همیشه رد کرد، بلکه از کنگره خواست تا 'نواقص و کاستی های برجام' را اصلاح نماید. بدین ترتیب وی شرایط جدیدی را برای کنگره و متحدین اروپایی آمریکا تعریف کرد: ۱- رئیس جمهوری آمریکا دیگر زیر بار تائید دوره ای پایبندی ایران به برجام نمی رود ۲- 'نواقص برجام' باید رفع شود ۳ - اگر نواقص مد نظر دولت آمریکا برطرف نگردد، دونالد ترامپ توافق هسته ای را فسخ خواهد کرد.

نشریه آتلانتیک با توجه به سخنرانی ترامپ نوشت که مستمسک وی برای عدم تائید پایبندی ایران به توافق هسته ای، نقض برجام از سوی ایران نبوده و دلیل آن مغایرت عدم اجرای تحریم های ضد ایرانی واشنگتن با منافع ملی آمریکا است. مقام های آمریکایی از دوران اوباما بارها با به میان کشاندن آزمایش های موشکی ایران و تلاش های تهران برای حفظ امنیت و ثبات کشورهای منطقه مدعی بودند که تهران با وجود رعایت نص برجام به 'روح' آن پایبند نیست.

به رغم آنکه آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها پایبندی ایران به برجام را تائید کرده است، اتهامات واهی فوق که دیگر کشورهای امضا کننده برجام نیز گاهی اوقات آنها را تکرار می کردند این زمینه را فراهم کرد تا رئیس جمهوری جدید آمریکا پایبندی ایران به برجام را دیگر تائید نکند.

آتلانتیک معتقد است که با توجه به شرایط کنونی، سه گزینه در برابر برجام وجود دارد: ۱- اعمال مجدد تحریم ها ۲- تجدید مذاکرات و تغییر روند بررسی برجام در آمریکا ۳- سکوت کنگره

1 - اعمال مجدد تحریم ها: یکی از راههایی که در صورت عدم تائید پایبندی ایران به برجام پیش روی کنگره قرار دارد، اعمال مجدد تحریم های ضد ایرانی آمریکا و از جمله تحریم های مالی و بانکی می باشد. سخنان مقام های آمریکایی و به خصوص رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آن کشور نشان می دهد که بازگشت تحریم ها هنوز در دستور کار واشنگتن نیست هر چند که ممکن است گزینه فوری و مورد علاقه برخی از سناتورها از جمله تام کاتن باشد.

پیشتر گفته شده بود که ترامپ قصد دارد با بهانه کردن مخالفت ایران با تغییر برجام، راه را بر خروج از آن و اعمال مجدد تحریم ها باز کند ولی بعید به نظر می رسد که با توجه به پیامدهای جهانی و مخالفت دمکراتها، کنگره در شرایط فعلی چنین تصمیمی را اتخاذ نماید. به هر حال اتخاذ این راهکار و خروج آمریکا از برجام ممکن است منجر به فروپاشی توافق هسته ای شود.

وزیر امور خارجه آلمان به تازگی و با مد نظر قرار دادن این احتمال اعلام کرده بود که برلین با خروج واشنگتن از توافق هسته ای تلاش بیشتری برای پا بر جا ماندن برجام خواهد نمود.

2 - تجدید مذاکرات و تغییر روند بررسی برجام در آمریکا: به نظر می آید که با توجه به مواضع اخیر ترامپ و گفته های مقام های وزارت امور خارجه و کنگره محتمل ترین گزینه پیش روی برجام باشد. ترامپ در صدد است تا با تغییر روند بررسی پایبندی ایران به برجام و همچنین تغییر مفاد برجام به آرزوی خود جامه عمل پوشانده و 'بدترین توافق تاریخ آمریکا' را اصلاح نماید.

پیشتر برخی از سناتورها اعلام کرده بودند که برای خوشایند ترامپ سعی می کنند تا در این مصوبه تغییراتی ایجاد کرده و زمان ارائه گزارش را از 90 روز به 180 روز افزایش دهند. با این حال با مواضع اخیر ترامپ به نظر می رسد که کنگره برای خوشایند وی باید قید بررسی دوره ای برجام را زده و اصلاحات دیگری در 'قانون بررسی توافق هسته ای ایران' را مد نظر قرار دهد.

سناتور باب کورکر، از بانیان (INARA) به تازگی اعلام کرده که اصلاحیه ای تدارک دیده تا با 'انجماد برجام'، ایران ملزم به پذیرش و اجرای برخی از تغییرات از جمله محدودیت دائمی برنامه هسته ای و بازرسی های سختگیرانه تر شده و راه مذاکره مجدد آمریکا و متحدان آن و ایران هموار شود.

رئیس جمهوری فرانسه نیز چندی پیش ایده تنظیم و تصویب الحاقیه برجام را برای پاسخ به نگرانی های فرابرجامی برخی کشورها مطرح کرده بود.

3 - سکوت کنگره: احتمال وقوع این گزینه اندک است. اگر کنگره در برابر عدم تائید پایبندی ایران به برجام سکوت کرده و اقدامی انجام ندهد و این دور 90 روزه تکرار شود، انتقادهای متقابل ایران و آمریکا و بی عملی کنگره منجر به فرسایش برجام و بلاتکلیفی سرمایه گذاران بین المللی خواهد شد.

آینده مشخص خواهد کرد که طرف آمریکایی چه رفتاری را در قبال برجام در پیش می گیرد. آنچه که ایران و سایر اعضای 1+5 از مدت ها پیش مشخص ساخته اند آن است که برجام توافقی است که با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل لازم الاجرا شده و هیچ تغییری در آن پذیرفته نیست.