گرمای امید در سرمای برلیناله

بانی فیلم: فستیوال بین المللی فیلم برلین ۲۰۱۸ که یکشنبه شب ۶ اسفند پس از ۱۱ روز پخش فیلم های متنوع در بخش های مختلف پایان گرفت، درسهای مهم و تازه و دستاوردهای چشمگیر و جالبی را برای سینماگران جهان در بر داشت و به سبب برخی اتفاقات و سوژه بعضی فیلم هایش بسیار خاطره ساز شد و البته تاکیدی جدید بر این باور قدیمی نیز بود که دومین فستیوال برتر سینمای جهان (بعد از کن فرانسه) علاقه مستمر و عجیبی به اهدای جوایز خود به فیلم ها و کشورهایی دارد که در ظاهر جزیی از هرم سینما و از بهترین های این هنر نیستند و فقط نیروهای درجه دوم و سوم آن به حساب می آیند.

ادفیا پین تیلی کارگردان زن رومانیایی که شنبه شب با ارائه فیلم «به من دست نزن» جایزه نخست «برلیناله ۲۰۱۸» و به واقع خرس طلای بهترین فیلم را ربود، نمونه خوبی در این ارتباط است زیرا وی در شرایطی کامیاب شد که خودش هم معترف بود اصلاً انتظار این رویداد را نداشت. وی روی «سن» و بعد از دریافت جایزه اش گفت: جنبه های مختلف فکری و موضوعات مهم اجتماعی که در فیلم من مطرح می شود، آن را به کاری سخت برایم تبدیل کرده بود و به پیروزی رسیدن چنین تجربه تازه ای در جایی مهم چون برلین دور از انتظار و بسیار مهم است.

تجلیل از یک فیلم کارتونی

هیأت ژوری ۶ نفره فستیوال که سرکرده آن یک کارگردان مشهور آلمانی همچون تام تیک ور بود، به رغم گرایش های طبیعی وی به کشور میزبان جشنواره هیچ یک از جوایز را به ژرمن ها به رغم داشتن ۴ نماینده در جمع ۲۴ فیلم بخش مسابقه اختصاص نداد. در چنین فضایی جایزه خرس نقره ای برترین کارگردان به وس اندرسون آمریکایی رسید که فیلم افتتاحیه جشنواره را که یک کار کارتونی به نام «جزیره سگ ها» بود رو کرده بود و بیل موری بازیگر مسن مرد آمریکایی که به جانشینی اندرسون غایب روی «سن» ظاهر شد، با اشاره به موضوع فیلم که اجتماع سگ ها در یک محوطه بزرگ محاصره شده توسط آبها و تلاش نافرجام یک مرد بدطینت برای نابودی آنها است و البته با اشاره به عنوان جوایز برلین (با نام کلی خرس) گفت: هرگز توقع نداشتم که برای سگ ها به میدان بیایم و با یک خرس به خانه بروم! این را بدانید با این جایزه از سینماگری تجلیل کرده اید که عاشق راستین سینما است و همیشه در کارهایش به تاریخ سینما و مظاهر آن بها داده است.

تبعات تلخ یک جراحی پلاستیک

طبق رسم هر ساله در برلین این بار هم یک جایزه تحت عنوان جایزه بزرگ هیأت ژوری به دومین فیلم برتر فستیوال اهدا شد و این مالگورزاتا زوموفسکا کارگردان زن لهستانی بود که از این موقعیت بهره مند شد و فیلم جدید او به نام «Mug» در چنین جایگاه و مقامی نشست. این فیلم درباره مرد جوانی است که در یک تصادف رانندگی از ناحیه صورت به شدت آسیب می بیند و مجبور به عمل جراحی پلاستیک برای رفع این عارضه می شود و این ماجرا البته برای او تبعات تلخی دارد.

از پاراگوئه تا فرانسه

«وارثه ها» کار جدید مارچلو مارتینسی پاراگوئه ای که با سرمایه کمکی آلمان و اروگوئه فراهم آمده است، در کنار کسب جایزه موسوم به آلفرد بائر (به عنوان فیلمی که دریچه های تازه ای را می گشاید) جایزه بهترین بازیگر زن برلیناله را نیز شامل آنا برون کرد و این البته فیلمی است که دو کاراکتر اصلی زن دارد که پس از سالها زندگی در ثروت و رفاه به یک دوره ورشکستگی و بلایای ناشی از آن می رسند و مجبورند به سمت و سوهای تازه ای بروند. جایزه خرس نقره ای بهترین بازیگر مرد نیز به آنتونی بایون فرانسوی رسید که در «دعا» کار جالب و تازه هموطنش سدریک کان فروغ محسوسی دارد. این فیلم یک مجتمع بازپروری معتادان در گوشه ای از فرانسه را که مدیریت آن با یک کشیش است، به نمایش می گذارد و بر مرد جوانی که در آنجا بحران ساز می شود (و ایفای رل او با آنتونی بایون است) تمرکز دارد.

داستان موفق سرقت از موزه مکزیکی

برخی جوایز «برلیناله ۲۰۱۸» به کسانی رسید که شانس داران عمده آن به شمار می آمدند و در این ارتباط به جز مارتینسی و برون که پیشتر نام شان آمد، باید به آلونسو روییز پالاشیوس و همکارش مانوئل الکالا اشاره کرد که سناریوی فیلم «موزه» را به اتفاق نوشته اند، این فیلم با بازی گائل گارسیا برنال در رل اصلی درباره دو دانشجو است که به یک موزه ملی و مهم زیست شناسی در نشانه های کهن در مکزیکو سیتی دستبرد می زنند و برخی اشیای مافوق قیمتی را از آن جا سرقت می کنند و چنین تم کمدی- درامی در برلین از جانب بسیاری از جناح ها تحسین شد.

خط فکری روشن

درس عمده جشنواره امسال برلین همان طور که دیتر کاسلیک مدیر دیرپا و با نفوذ این فستیوال هم بر آن تاکید کرد، لزوم حفظ روحیه مثبت در سینماگران و بسط آن در متن کارهای آنان با هدف مقابله با تیرگی های کنونی در سطح جهان است. وی در آیین پایانی فستیوال گفت: خوشحالم که حتی در برخی فیلم های امسال که نشانگر بحران های جهانی و سرمای روابط انسانی بودند، یک جور نگاه مثبت به آینده هم وجود داشت. ما توانستیم در ورای یک جشنواره فیلم، یک خط فکری روشن تر را برای جهانیان ترسیم کنیم و نور گرم امید و آفتاب خوشبینی را به دنیا ساطع نماییم.

دست های خالی ما و وان سانت

در چنین فستیوالی که حدود ۴۰۰ فیلم عمدتاً نو در بخش های مختلف آن به نمایش درآمد و اضافه بر میلیون ها بیننده تلویزیونی فزون تر از نیم میلیون نفر به طور حضوری در محل فستیوال حاضر شدند و بلیت خریدند (و از ۲۴ فیلم بخش مسابقه ۱۹ تا در کورس تصاحب خرس طلایی قرار داشتند) آثاری چون «نگران نباش، او با پای پیاده چندان دور نخواهد رفت» ساخته جدید گاس وان سانت آمریکایی و «بانو»، وسترن پر طعنه و قدری کمیک برادران زلنر (دیوید و ناتان) و با بازی رابرت پایتنسون و میا واسیکو فسکا هم با اقبالی فراتر از معمول مواجه شدند ولی دست هایشان از جوایز خالی ماند و از میان فیلم های اندک ایرانی حاضر در صحنه هم نه جایزه ای سهم «خوک» ساخته مانی حقیقی در بخش مسابقه شد و نه تجلیلی از «هجوم» به کارگردانی شهرام مکری در بخش پانوراما صورت گرفت و فستیوالی ما را در دوره جدیدش نادیده گرفت که طی ۱۰ سال گذشته جوایز متعددی را به کارهای اصغر فرهادی («درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین») و یا رضا ناجی در مقام بازیگر برتر این جشنواره اهدا کرده بود.