از بین رفتن یک افسانه درباره «شهرک اکباتان»

خبرگزاری ایسنا: کتابی با نام « شهرک اکباتان، مدنیت معاصر معماری ایران» منتشر شده که با توجه به آن، افسانه نقش معماران آمریکایی و فرانسوی در طراحی مجموعه، از بین می‌رود.

بهروز مرباغی ـ معمار و سرپرست گروه تحقیق کتاب ـ در این‌باره گفت: امروز با اطمینان می‌توانیم بگوییم طراح معماری بلوک‌های فاز یک شهر فریدون آذری و رحمان گلزار شبستری است که هردو زنده و فعال هستند و طراح معماری بلوک‌های فاز دو نیز معماری کره‌ای به نام «کیم سوو گئون» است که در سال ۱۹۸۶ فوت کرده ولی دفتر معماری‌اش که یکی از بزرگ‌ترین دفاتر معماری کره است هنوز فعال است و از پیشتازان معماری مدرن کره به حساب می‌آید.

او ادامه داد: دکتر فریدون آذری در دربند شمیران زندگی می‌کند و اگر در این رونمایی حضور ندارد، به دلیل سفری کاری به دوبی است. از همکاران آذری در حال حاضر، علی‌اکبر نصرآبادی در دسترس است و برخی از اسناد و نقشه‌های معماری شهرک را در اختیار گروه تحقیق قرار داده‌است. او مدیر شورای عالی تمبر و موزه ارتباطات تهران است.

مرباغی اظهار کرد: نکته حائز اهمیت در جریان مطالعه و تحقیق این بود که معمار کره‌ای بلوک‌های فاز دو شهرک، تمام اسناد و نقشه‌های مجموعه را حفظ کرده، در حالی که همتای ایرانی او چنین نکرده و تک و توکی از نقشه‌ها از گردباد حوادث جان سالم برده‌اند. دفتر معماری کره‌ای، با گشاده‌دستی نسخه کامل نقشه‌های بلوک‌های فاز دو را با فرمت پی. دی. اف در اختیار گروه تحقیق قرار داد که درلوح فشرده به همراه کتاب توزیع می‌شود. این برای نخستین بار است که چنین اسناد و نقشه‌های معرفی و منتشر می‌شود.

این معمار که در نشست رونمایی این کتاب سخن می‌گفت، ادامه داد: نمود در طراحی شهرک اکباتان، یک کره‌ای دیگر نیز به نام پروفسور کواک نقش داشت. پروفسور کواک که بانی و رئیس گروه شهرداران شهرهای جاده ابریشم است، طراح منظر فاز دو شهرک اکباتان است. او، در جریان برپایی نشست شهرداران شهرهای جاده ابریشم در قزوین، دو سال پیش، ذری استآبازدیدی از شهرک اکباتان داشت و از این‌که حاصل کارش پس از بیش از چهل سال هنوز فعال و موجب لذت و آرامش ساکنان است، اظهار خوشحالی کرد.

همچنین شهاب‌الدین ارفعی ـ معمار و از ساکنان قدیم شهرک ـ از سال‌های نخست زاده‌شدن اکباتان را تعریف کرد که اهالی این شهرک برای رفتن به «شهر» تهران چگونه باید مسیرهایی را باید اتوبوس و تاکسی طی می‌کردند؛ سال‌هایی که اکباتان هنوز به بدنه اصلی تهران نچسبیده‌بود.

او با دلخوری از نادیده گرفته‌شدن طرح اصلی و اولیه شهرک و تبدیل فضای سبز و تفرجی مرکز شهرک به مجموعه‌ای تجاری و پرترافیک اشاره و آرزو کرد برای باقی‌مانده فضای مرکزی شهرک راه‌چاره‌ای اندیشیده شده و ریه و تنفس‌گاهی برای مردم طراحی و اجرا شود.

ارفعی همچنین با اعتراض به حصارکشی اطراف بلوک‌ها، گفت که حصار و پرچین امنیت نمی‌آورد و امنیت در تعامل اجتماعی و رابطه میان اهالی حاصل می‌شود.
نمایی از شهرک اکباتان

حمیده امکچی ـ شهرساز و استاد دانشگاه ـ نیز، که ۱۰ سال ساکن شهرک اکباتان بوده است بر اهمیت و «عبور از فرهنگ شفاهی به فرهنگ مکتوب و مستند» تاکید کرد.

او در این زمینه بیان کرد: برای نخستین‌بار شاهد سندی درباره این مجموعه بی‌نظیر در ایران و خاورمیانه هستیم. همین‌که حتی در کم‌تر از نیم‌قرن امکان گم‌شدن داده‌ها و عوض‌شدن نام طراح مجموعه‌ای زنده و فعال وجود دارد نشان می‌دهد مستندسازی چه اهمیت و ارزش والایی دارد. وقتی درباره اثر بزرگی چون شهرک اکباتان که عمرش به نیم قرن نرسیده و هنوز کاملا فعال و زنده است، چنین گنگی و فقر اطلاعات وجود دارد، چگونه می‌توان به اطلاعات مربوط به آثار چندین سده و هزاره پیش از این استناد کرد؟

در بخش دیگری از این نشست که ۱۹ اسفندماه در سرای محله اکباتان برگزار شد، جواد مهدی‌زاده ـ جامعه‌شناس و از ساکنان قدیم شهرک ـ در سخنانی اظهار کرد که شهرک اکباتان را هرچند در تقسیمات اداری و سیاسی شهر، نام شهرک دارد، اما از دید روابط و مناسبات اجتماعی می‌توان یک محله یا «کلان‌محله» دانست.

کتاب «شهرک اکباتان، مدنیت معاصر معماری ایران» پژوهشی گفتگومحور درباره این شهرک است. نخستین بار است که چنین کتابی درباره این شهرک بزرگ و بی‌نظیر خاورمیانه منتشر می‌شود. گروه تحقیق این کتاب را بهروز مرباغی، نگار حاتم‌نژادیان، فرید توکلی، عرفان خسروی، فرشید رحیمیرزو نمود حداقل برای باقی‌مانده فضای موجود در مرکز شهرک راه‌چاره‌لدین ارثار چه ارزش و اهمیت مالایی د و کسری کاوسیان تشکیل می‌دهند. بخش اصلی کتاب گفتگوهایی با پرسش‌های واحد از بزرگان معماری، شهرسازی و جامعه‌شناسی است. شخصیت‌هایی چون فریدون آذری، سیروس باور، سیدمحمد بهشتی، بهروز سرابندی، جواد مهدی‌زاده، محمدشاپور کیمیا قلم، حمیده امک‌چی، نگار جوکار، حسین سلطان‌زاده، کاوه فولادی‌نسب و علی‌اکبر نصرآبادی. معرفی کوتاهی از دو معمار کره‌ای در کتاب وجود دارد. به همراه کتاب لوح فشرده‌ای حاوی چندین سند و نقشه منتشر می‌شود.