واقعیت ماجرای خودکفایی در تولید گوشت قرمز فاش شد
آیا در تولید گوشت قرمز خودکفا می‌شویم یا صرفا چون کسی توان خرید ندارد، تولید داخلی پاسخگوی تقاضاست.
هفت صبح: اگر از آن‌هایی باشید که هنوز گاهی چشم‌شان دنبال یک تکه ران گوسفندی تازه در قصابی محل می‌گردد، حتما متوجه شده‌اید که گوشت قرمز دیگر آن مهمان همیشگی سفره‌های ایرانی نیست. چیزی که روزگاری عضو ثابت خورشت قورمه‌سبزی و قیمه بود، حالا بیشتر در ویترین فروشگاه‌ها جا خوش کرده تا در قابلمه‌های خانه‌ها. قیمت‌ها بالا رفته، مصرف پایین آمده و حالا در میان همه این تغییرات، وزیر جهاد کشاورزی از «خودکفایی» در تولید گوشت قرمز حرف می‌زند. اما خودکفایی برای کی، برای چه میزان مصرف و با چه بهایی؟
گوشت هست، اما برای چه کسانی؟
در گوشه‌ای از ساختمان وزارت جهاد کشاورزی، برنامه‌ریزی‌هایی شده است تا کشور در تولید گوشت قرمز به خودکفایی برسد. آقای وزیر در گفت‌وگو با ایسنا ابراز امیدواری کرده تا پایان دولت چهاردهم، دیگر نیازی به واردات نداشته باشیم و همه نیاز کشور از داخل تأمین شود. در نگاه اول، این خبر شاید مثل یک پیروزی بزرگ به نظر برسد؛ اما کافی است کمی دقیق‌تر شویم تا متوجه شویم که ماجرا پیچیده‌تر از این حرف‌هاست.
واقعیت این است که حدود ۲۰ درصد از گوشت مورد نیاز کشور از خارج وارد می‌شود. اما مصرف گوشت در همین چند سال اخیر، به‌شدت کاهش یافته. آمارهای رسمی می‌گویند در فاصله سه سال گذشته، مصرف گوشت قرمز در خانوارهای ایرانی حدود ۲۱ درصد کاهش داشته و سهم گوشت گوسفندی حتی بیش از این نزدیک به ۳۰ درصد افت کرده است.
در مقابل، مصرف مرغ به‌طور قابل توجهی بالا رفته است چون مردم گوشت سفید را جایگزین گوشت قرمز کرده‌اند. خانواده‌هایی که پیش‌تر شاید هفته‌ای یکی دو بار گوشت قرمز مصرف می‌کردند، حالا یا اصلا مصرف نمی‌کنند یا آن را به مناسبت‌های خاص محدود کرده‌اند.
کارشناسان می‌گویند این تغییر، تنها به خاطر ترجیحات غذایی مردم نیست. بلکه بیشتر ناشی از گرانی گوشت قرمز است. وقتی گوشت گوسفندی شقه‌ای به کیلویی ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد، دیگر نمی‌شود توقع داشت همه مردم توان خرید آن را داشته باشند. در همین حال، قیمت گوشت گوساله هم از ۵۵۰ هزار تومان به حدود ۶۵۰ هزار تومان رسیده است. برای خیلی از خانواده‌ها، گوشت قرمز دیگر نه یک ماده غذایی مثل نان و برنج، که آن هم گران شده، بلکه به‌نوعی «کالای لوکس» چیزی در ردیف آجیل و شکلات خارجی تبدیل شده است.
خودکفایی یا کوچ بی‌صدا از سفره‌ها؟
آیا واقعا داریم خودکفا می‌شویم؟ یا صرفا چون دیگر کسی توان خرید ندارد، تولید داخلی به‌راحتی پاسخگوی این تقاضای کم شده است؟ مهدی نظری یکی از اقتصاددانان حوزه کشاورزی در گفت‌وگو با مهر به‌درستی اشاره کرده که نباید خودکفایی را به معنای افزایش تولید در نظر گرفت، بلکه باید دید آیا مصرف به‌دلایل اقتصادی کاهش پیدا کرده یا نه.
بر اساس تحلیل‌های موجود، تولید گوشت قرمز در ایران با هزینه بسیار بالایی انجام می‌شود. دامداران به‌دلیل بالا بودن قیمت خوراک دام، کمبود مراتع طبیعی و روش‌های سنتی پرورش دام، نمی‌توانند با کشورهای دیگر رقابت کنند. در بسیاری از کشورهای صادرکننده گوشت، دام‌ها در چراگاه‌های آزاد تغذیه می‌شوند، اما در ایران دامپروری بیشتر در محیط‌های بسته با هزینه بالا صورت می‌گیرد. همین باعث شده قیمت تمام‌شده گوشت ایرانی بسیار بیشتر از متوسط جهانی باشد.
اگر روزی گوشت قرمز به‌طور کامل از کشورهای دیگر وارد نشود و ایران از نظر تولید به خودکفایی برسد، باید دید که آیا مردم عادی هم سهمی از این گوشت خواهند داشت یا نه. چرا که اگر خودکفایی صرفا بر مبنای کاهش تقاضا اتفاق بیفتد، نمی‌توان آن را موفقیت دانست بلکه باید نگران باشیم که نکند این کاهش تقاضا، نشانه‌ای از فقر غذایی پنهان در جامعه باشد.
در نهایت، مهم‌تر از آن‌که گوشت قرمز از کجا تأمین می‌شود، این است که چه کسی آن را مصرف می‌کند. اگر روزی برسد که فقط دهک‌های بالای درآمدی توان خرید گوشت را داشته باشند، آن وقت باید پذیرفت که دچار عقب‌گرد بزرگ در عدالت تغذیه‌ای شده‌ایم.
دولت برای جلوگیری از افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها، در دوره‌هایی ارز ترجیحی به واردات گوشت اختصاص داده که البته خودش باعث انتقادات بسیاری شده است. برخی می‌گویند این یارانه‌ها در کوتاه‌مدت مفید است، اما در بلندمدت باعث تضعیف تولید داخلی می‌شود. با همه این‌ها، وزیر جهاد کشاورزی تأکید دارد که گوشت قرمز ایرانی کیفیت بالایی دارد و حتی برخی کشورها حاضرند بیش از قیمت داخلی برای خرید آن بپردازند. اما این کیفیت بالا دردی از سفره مردم دوا نمی‌کند وقتی مردم توان خریدش را ندارند.
یک وعده بی‌پروتئین، یک نسل با خطر تغذیه‌ای
وقتی در مورد گوشت قرمز صحبت می‌کنیم، فقط درباره یک خوراک خوش‌طعم حرف نمی‌زنیم؛ بلکه داریم درباره یکی از اصلی‌ترین منابع دریافت پروتئین، آهن و ۹ اسیدآمینه ضروری بدن سخن می‌گوییم. گوشت قرمز، نقش مهمی در رشد کودکان، سلامت سیستم ایمنی و عملکرد طبیعی بدن دارد. حذف آن از رژیم غذایی، به‌خصوص در دهک‌های پایین‌تر جامعه، می‌تواند در میان‌مدت به بحران‌های تغذیه‌ای منجر شود؛ از کم‌خونی گرفته تا ضعف در رشد جسمی و ذهنی نسل آینده.
کارشناسان حوزه تغذیه هشدار می‌دهند که اگر این روند کاهش مصرف ادامه یابد، در سال‌های آینده با تبعات جدی سلامتی مواجه خواهیم شد. حذف تدریجی گوشت قرمز از وعده‌های غذایی نه‌تنها سفره را فقیر می‌کند، بلکه بدن را نیز با کمبودهای جدی روبه‌رو می‌سازد. سؤال اینجاست که در مسیر خودکفایی، آیا توجهی به مصرف واقعی مردم هم شده است؟ یا این فقط یک بازی عدد و آمار است تا بتوانند بگویند «خودکفا شدیم»؟ آن‌هم در شرایطی که دیگر گوشت قرمز به اندازه پیش از این مصرف نمی‌شود؟
در جامعه‌ای که لبنیات هم کم‌کم از سفره حذف می‌شود و گوشت قرمز به یک کالای لوکس بدل شده، بدن‌ها تهی از پروتئین و مغذی‌ترین مواد غذایی خواهند شد. اینجاست که باید هشدار داد کاهش دریافت پروتئین حیوانی، بخصوص از منابعی چون گوشت و لبنیات، در آینده نه‌چندان دور آسیب‌هایی عمیق به سلامت جامعه وارد خواهد کرد.
ارسال نظر