فرونشست در ایران از مرز هشدار گذشت

خبرگزاری مهر: رئیس سازمان نقشه برداری آخرین وضعیت فرونشست ها در کشور را تشریح کرد و گفت: بهرمان کرمان و یکی از مناطق تهران با بیش از ۳۰ میلیمتر فرونشست، در صدر پایش قرار دارند.

سازمان نقشه‌برداری کشور به عنوان متولی اصلی تهیه اطلاعات مکانی در ایران، سابقه‌ای طولانی در ارائه خدمات زیربنایی به طرح‌های عمرانی، اقتصادی و دفاعی کشور دارد. این سازمان از سال ۱۳۳۰ با هدف تولید نقشه‌ها و اطلاعات ژئودتیکی دقیق، فعالیت خود را آغاز کرده است. اطلاعات مکانی دقیق که توسط این سازمان تولید می‌شود، اساس برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های عمرانی در بخش‌های مختلفی چون شهرسازی، راهسازی، سدسازی، مدیریت منابع آب و محیط زیست است. نقشه‌ها و داده‌های ژئودتیکی در امور دفاعی و امنیتی کشور نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و به عنوان ابزاری حیاتی برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سازمان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند سنجش از دور و سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS)، نقش مهمی در پایش تغییرات زیست‌محیطی، مدیریت بحران‌های طبیعی و بازسازی مناطق آسیب‌دیده ایفا می‌کند و سازمان نقشه‌برداری به عنوان یک نهاد علمی و فنی، مرجع اصلی برای تعیین حدود و مرزهای جغرافیایی، تعیین سیستم‌های مختصات کشوری و ارائه استانداردهای نقشه‌برداری در ایران به شمار می‌رود.

به مناسبت هفته دولت، خبرگزاری مهر میزبان سید اسکندر صیدایی رئیس سازمان نقشه برداری کشور بود تا به اهم موضوعات این سازمان، به بهانه هفته دولت پرداخته شود. مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

سید اسکندر صیدایی رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور، در این گفتگوی تفصیلی ضمن تشریح تاریخچه و رسالت‌های کلیدی این سازمان، به مهمترین دستاوردهای یک سال گذشته اشاره کرد و از نقش محوری سازمان در برنامه‌ریزی‌های کلان توسعه کشور سخن گفت.

سازمانی با هفت دهه سابقه در قلب توسعه ملی

صیدایی در آغاز سخنان خود به معرفی اجمالی سازمان نقشه‌برداری پرداخت. وی این سازمان را «سازمان تخصصی» خواند که با فعالیت در حوزه امور زیربنایی و زیرساختی به عنوان تنها متولی نقشه و اطلاعات مکانی مسئولیت سنگین شناسایی، شناخت و پایش دقیق وضعیت هندسی موجود کشور، تصویربرداری هوایی از سرزمین و همینطور تهیه نقشه و اطلاعاتداده‌های مکانی از بخش‌های مختلف کشور چه در خشکی و چه در آب‌های تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، استان‌ها و فضای ملی را بر عهده دارد.

به گفته رئیس سازمان نقشه برداری کشور، این سازمان با پیشینه‌ای بیش از هفت دهه، در اولین برنامه عمرانی کشور شکل گرفته است. هدف از تأسیس آن، اطمینان‌بخشی و فراهم آوردن دقیق‌ترین و اطمینان‌بخش‌ترین اطلاعات مکانی برای برنامه‌های عمرانی و کمک به تصمیم‌سازی و مدیریت کلان کشوربوده است.

وی تأکید کرد که سازمان نقشه برداری به عنوان یک دستگاهی تخصصی متشکل از صاحب‌نظران علم ژئوماتیک مربوطه و همینطور امکانات و تجهیزات تخصصی و دارا بودن ناوگان هوایی و دریایی برای این منظور سازماندهی شده است.

صیدایی به رسالت‌های بزرگ این سازمان از دهه ۳۰ شمسی تاکنون اشاره کرد و گفت: تهیه تصویربرداری هوایی از زمین، تهیه نقشه‌های مختلف موضوعی در مقیاس‌های مختلف مانند از ۲۵ هزارم ۱:۲۵۰۰۰، ۱۰۰ هزارم ۱:۱۰۰۰۰۰ تا نقشه‌های دو هزارم ۱:۲۰۰۰ نقشه‌های کاربردی، تبدیل نقشه‌ها به نقشه‌های سه‌بعدی و هماهنگی و سازماندهی سامانه‌ها و اطلاعات مکانی در قالب زیرساخت مکانی برای کل کشور از مهمترین اقدامات انجام گرفته است.

این زیرساخت، به گفته رئیس سازمان نقشه برداری کشور، زیرساخت اطلاعات مکانی بستر ارزشمندی از لایه‌های مختلف کاربردی مورد نیاز دستگاه‌ها را ساماندهی داده نموده و با عضویت دستگاه‌های بزرگ ملی و همه استانی در ژئوپرتال ملی‌ها را تحت پوششی سراسری ایجاد نموده است. قرار می‌دهد.

تنوع فعالیت‌ها: از تصویربرداری تا آموزش‌های بین‌المللی

وی مهمترین فعالیت‌های سازمان را شامل تصویربرداری، تهیه نقشه‌های موضوعی، تهیه نقشه‌های تخصصی، سنجش تغییرات سطح و پوسته زمین با ایستگاه‌های مختلف در کل کشور، هدایت سامانه‌های مختلفی مثل سامانه تهیه اطلس‌های تخصصی مورد نیاز و پراهمیت کشور و همینطور مجموعه اطلاعات و داده‌های مکانی که کشور نیاز دارد برشمرد.

صیدایی همچنین به نقش بین‌المللی سازمان نقشه برداری کل کشور اشاره کرد و گفت: عضویت در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی، ریاست بعضی از کارگروه‌ها در حوزه اطلاعات مکانی (SBISDI ) در سطح جهانی و آموزش تخصصی و عمومی به بسیاری از کشورهای دنیا در زمینه نقشه‌برداری از جمله این فعالیت‌هاست. این سازمان با حدود ۴۵۰ نیروی متخصص ستادی در تهران و همچنین با ایجاد ساختار جدیدی شامل ایجاد یک معاونت و مدیریت نقشه در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان‌ها فعالیت می‌کند.

رئیس سازمان نقشه برداری کشور تأکید کرد که سازمان نقشه‌برداری به عنوان دبیرخانه زیرمجموعه شورای عالی نقشه‌برداری است که معاون اول رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، ریاست آن را بر عهده دارند و وزرا و دستگاه‌های اجرایی نیز عضو این شورا هستند. این شورا عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری‌ها و هدایت‌های مربوط به نقشه و اطلاعات مکانی را عهده‌دار است.

دستاوردها در یک سال گذشته: هوش مصنوعی و پایش فرونشست

صیدایی در تشریح مهمترین دستاوردهای سازمان در یک سال گذشته، به موارد زیر اشاره کرد:

*پایش مستمر و رفع نیاز دستگاه‌ها: رصد کردن تصویربرداری و رفع نیاز دستگاه‌های ملی و استانی همچنان یکی از رسالت‌های اصلی و دستاوردهای مداوم سازمان است.

* توسعه سامانه و زیرساخت داده مکانی: بارگذاری لایه‌های تخصصی و توسعه زیرساخت داده مکانی که ۱۰۷ دستگاه ملی و حدود ۷۰ دستگاه و ۵۴۰ دستگاه استانی" عضو آن هستند، از موفقیت‌های بزرگ است. در این سامانه "حدود ۲۰۰۰ عنوان لایه نقشه مکانی" بارگذاری شده است.

* تمرکز بر هوش مصنوعی و هوش مکانی: سازمان نقشه‌برداری با توجه به علم روز تمرکز ویژه‌ای بر هوش مصنوعی و هوش مکانی داشته و گروه‌های تخصصی در این زمینه ساماندهی کرده تا آخرین دانش روز بشر در خدمت اطلاعات مکانی قرار بگیرد.

* توفیقات بین‌المللی و آموزش: کسب موفقیت در آموزش‌های بین‌المللی در حوزه نقشه‌برداری.

* تهیه نقشه‌های عمومی و تقسیمات کشوری: تهیه نقشه برای دستگاه‌های ملی کشور، هم نقشه‌های عمومی هم نقشه‌های مربوط به تقسیمات کشوری از کارهای تخصصی روزانه سازمان است.

* تشکیل یکصد و بیست و سومین جلسه شورای عالی نقشه‌برداری کشور با حضور رئیس جمهور: در ماه‌های گذشته، جلسه شورای عالی نقشه‌برداری به ریاست شخص رئیس جمهور و حضور معاونین و تعدادی از وزرای کشور تشکیل شد که در آن "هدایت کلی اطلاعات مکانی و گزارش آخرین وضعیت اطلس فرونشست کشور در حضور آقای رئیس جمهور ارائه شد.

* حضور فعال در شوراهای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها: سازمان در شوراهای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها از جمله فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری حضور فعال داشته است. این حضور برای ارائه داده‌های مکانی، تصویربرداری‌ها و رصد آخرین وضعیت تغییرات سطح زمین به منظور برنامه‌ریزی‌های سرزمینی، برنامه‌ریزی‌های توسعه، جهت‌دهی‌های آینده مکانی، مکان‌یابی‌ها و ایجاد شهرهای جدید بسیار حیاتی است.

وی تأکید کرد: این اقدامات، مهمترین فعالیت‌هایی است که سازمان نقشه‌برداری کشور در دست انجام دارد.

اطلس محرمانه فرونشست کشور تدوین شد / بهرمان کرمان با ۳۱ سانتی‌متر بیشترین فرونشست را دارد

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور در ادامه گفتگوی تفصیلی خود، ضمن تشریح چالش "فرونشست" در ایران و جهان، به ارائه آمارهای دقیق از مناطق دارای بیشترین نرخ فرونشست پرداخت و بر نقش این سازمان در پایش و هشداردهی تأکید کرد. وی همچنین به موضوع زلزله تهران و اقدامات سازمان نقشه‌برداری در این خصوص اشاره داشت.

فرونشست؛ پدیده‌ای با پیشینه جهانی و داخلی

صیدایی پدیده فرونشست را یکی از چالش‌های مهم دو دهه اخیر در دنیا و ایران دانست. وی با اشاره به مطالعات تخصصی سازمان نقشه‌برداری اظهار کرد: ما به صورت تخصصی روی پیشینه پدیده فرونشست در دنیا و ایران، فضاهای جغرافیایی دشت‌ها، شهرها، کلان‌شهرها و مجموعه‌های مختلفی که این پدیده در آن‌ها نمود یافته، بررسی‌های علمی انجام داده‌ایم.

رئیس سازمان نقشه‌برداری افزود: این بررسی‌ها شامل تبدیل اطلاعات به نقشه، تصویربرداری‌های مصداقی و عینی از آثار فرونشست بر ابنیه، ساختمان‌ها، شبکه خطوط ریلی‌ها، شبکه‌های خطوط انتقال نیرو، دشت‌ها، آثار باستانی و بستر شهرهاست.

علت اصلی و راهکارهای بلندمدت: توقف برداشت بی‌رویه آب

وی با تأکید بر اینکه فرونشست راهکار لحظه‌ای ندارد، مهمترین علت این پدیده را برداشت بی‌رویه آب از دشت‌ها، نقاط شهری و فضاهای مختلف برشمرد و خاطرنشان کرد: آنچه به عنوان یک راهبرد کلی توصیه می‌شود و توصیه جدی سازمان نقشه‌برداری نیز هست، این است که در جاهایی که درصد نرخ فرونشست از استانداردهای جهانی بالاتر است، باید برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی متوقف شود.

به گفته وی، استانداردهای جهانی فرونشست از حدود ۳ سانتی‌متر به بالا را به عنوان هشدار در نظر می‌گیرند.

رئیس سازمان نقشه‌برداری از تهیه اطلس فرونشست کشور خبر داد و گفت: ما اطلس فرونشست کشور را تهیه و به صورت محرمانه به دستگاه‌های مختلف ارائه داده‌ایم.

وی افزود: در این اطلس، آماری از چند میلی‌متر تا رنجی عددی که به ریاست جمهوری گزارش شد، یعنی حدود ۳۱ سانتی‌متر که بالاترین وضعیت فرونشست نقطه‌ای در کشورمان است، ارائه شده است.

کرمان با ۳۱ سانتی‌متر، تهران با ۳۰ سانتی‌متر در صدر فرونشست

صیدایی در پاسخ به سوالی درباره مناطق دارای بیشترین فرونشست، شفاف‌سازی کرد و گفت: آنچه در مورد ۳۱ سانتی‌متر فرونشست مطرح شد، مربوط به دشت بهرمان در استان کرمان است که بارگذاری جمعیتی و صنعتی بالایی ندارد.

وی در مورد تهران نیز گفت: یکی از مناطق تهران، نه همه شهر تهران، اخیراً به حدود ۳۰ سانتی‌متر فرونشست رسیده است. این منطقه خاص (که نام آن را برای جلوگیری از اثر منفی ذکر نمی‌کنیم) به دلیل برداشت بی‌رویه آب در دو سال اخیر شاهد فرونشست بالا بوده است. همه راهکارها و تدابیر لازم به استانداری و وزارتخانه‌های مربوطه اعلام و مطرح شده است.

رئیس سازمان نقشه‌برداری همچنین از وضعیت فرونشست در کلان‌شهرهایی مانند اصفهان و تبریز نیز خبر داد و یادآور شد که در برخی از این فرونشست‌ها هیچ خطر و نگرانی اجتماعی برای مردم ایجاد نمی‌شود.

صیدایی درباره اطلاع‌رسانی عمومی فرونشست گفت: سازمان نقشه‌برداری با تهیه اطلس فرونشست کل کشور و کلان‌شهرها این اطلاعات را دارد، اما نوع اطلاعات فرونشست آنجایی که محرمانه است، روی سامانه عمومی نمی‌آید.

وی ادامه داد: ما این اطلاعات را در قالب گزارشات محرمانه، مکاتبات و فایل‌ها به دستگاه‌های مربوطه که از ما استعلام می‌کنند، با درصد، کمیت و کیفیت شفاف و روشن ارائه می‌دهیم.

رئیس سازمان نقشه برداری کشور در خصوص نقش سازمان در پروژه‌های عمرانی، تأکید کرد: "هشدارهای سازمان برای بارگذاری جدید و برای مکان‌یابی شهرها، روستاها و پروژه‌های بزرگ ریلی و عمرانی "مسموع" و الزامی است. دستگاه‌های مختلف موظف به استعلام از سازمان نقشه‌برداری هستند. در آنجا، سازمان به صراحت، شفافیت و با قانونمندی کامل، خطرپذیری‌ها، ریسک‌ها، وضعیت منطقه، درصد فرونشست و تحمل‌پذیری یا عدم تحمل‌پذیری آن مکان را اعلام می‌کند."

وی افزود: وظیفه ما این است که مدیران را از تصمیمی که ممکن است منجر به بارگذاری فعالیتی، سرمایه‌گذاری یا جایگیری جمعیتی و فعالیت‌های اقتصادی شود، آگاه کنیم. ما یک دستگاه مرجع اطلاعاتی در این زمینه هستیم، اما دستگاه پیشگیری‌کننده و بازدارنده، قاعدتاً دستگاه‌های دیگری هستند که ما هشدارهای لازم را به آن‌ها خواهیم داد.

صیدایی در پاسخ به سوالی درباره بحث زلزله تهران و شایعات وقوع قریب‌الوقوع ذکر کردن آن گفت: ما حرکات سطح زمین و گسل‌ها را با دستگاه‌های جی‌پی‌اس و ثقل‌سنجی در طول زمان رصد می‌کنیم و داده‌های مربوط به حرکات پوسته‌ی زمین را به صورت مستمر پایش می‌کنیم.

وی تأکید کرد که در حال حاضر، هیچ تغییر و حرکت خاص و نگران‌کننده‌ای که دال بر وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران باشد، مشاهده نشده است.

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور در ادامه، به جزئیات بیشتری در خصوص وضعیت فرونشست، تأثیر آن بر آثار باستانی، تراز آب دریای خزر، تقسیمات کشوری، بودجه سازمان و ابزارهای تخصصی سنجش پرداخته و بر لزوم توجه به هشدارهای کارشناسی تأکید کرد.

وضعیت زلزله تهران و پایش مستمر حرکات پوسته زمین و گسل‌ها

صیدایی در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت زلزله تهران و شایعات اخیر، گفت: ما حرکات سطح زمین و گسل‌ها را به طور مستمر با استفاده از دستگاه‌های GPS و ثقل‌سنجی رصد می‌کنیم. هرگونه تغییر سطح زمین توسط ایستگاه‌های ما با کمک GPS و تجهیزات دیگر به سامانه مرکزی ارسال و تحلیل می‌شود." وی در ادامه افزود که "در حال حاضر، هیچ تغییر یا حرکت خاص و نگران‌کننده‌ای که دلالت بر وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران داشته باشد، مشاهده نشده است."

فرونشست تخت جمشید؛ نگرانی‌ها به مرحله بحران نرسیده است

رئیس سازمان نقشه برداری کشور درباره شایعات مربوط به فرونشست در نزدیکی آثار باستانی، به ویژه تخت جمشید، توضیح داد و گفت: بر اساس اطلس فرونشست کشور که تهیه کرده‌ایم، هنوز این فرونشست به آثار ارزشمند بشری ما، مانند تخت جمشید، نرسیده است. ما در یکی از شهرها رصد کردیم که حرکات فرونشست در حال نزدیک شدن است، اما هنوز به شکلی که شاکله آن مجموعه را تحت خطر قرار دهد، نرسیده‌ایم.

وی با تأکید بر اهمیت حفظ این میراث ملی و جهانی، از تفاهم نامه مشترک سازمان نقشه‌برداری با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خبر داد و گفت: ما اطلسی مشترک از این مناطق تهیه کرده‌ایم تا وضعیت را نشان دهد. در حال حاضر، این مجموعه‌ها دقیقاً روی فاز فرونشست خطرناک قرار نگرفته‌اند، اما هشدارهای لازم برای پیشگیری و حفاظت داده شده است.

تراز دریای خزر؛ کاهش در شمال، ثبات در جنوب

رئیس سازمان نقشه‌برداری در مورد وضعیت تراز دریای خزر اظهار داشت: "بر اساس آخرین جلسات با سازمان بنادر و کشتیرانی، بخش‌های شمالی دریای خزر با کاهش آبی روبرو هستند، اما خوشبختانه در بخش‌های جنوبی، یعنی مرزهای کشورمان، دریای خزر همچنان پرآب است." وی خشکسالی‌های دوره‌ای را عامل تأثیرگذار بر بخش‌های شمالی و شرقی دریاچه خزر دانست و کشورهای همسایه را به اتخاذ تدابیر لازم توصیه کرد.

توصیه به مردم و دستگاه‌های اجرایی؛ حفظ آرامش و برداشت اصولی آب

وی به عموم مردم توصیه کرد که به تحلیل‌های تخصصی سازمان نقشه‌برداری و دستگاه‌های مربوطه اعتماد کنند و از توجه به گزارش‌های غیرتخصصی و شایعات رسانه‌ای که وضعیت را بحرانی جلوه می‌دهند، پرهیز کنند.

وی افزود: ما با تحلیل‌های کارشناسی، وضعیت را رصد و به دستگاه‌های مربوطه یادآوری می‌کنیم. توصیه اکید ما به دستگاه‌های فعال در حوزه آب، به ویژه در مناطقی که شاهد فرونشست هستیم، این است که برداشت از لایه‌های آب زیرزمینی را به حداقل برسانند، زیرا این امر آثار تخریبی بر دشت‌ها و شهرها دارد.

آخرین وضعیت تقسیمات کشوری؛ به‌روزرسانی سالانه نقشه‌ها

صیدایی در خصوص آخرین وضعیت تقسیمات کشوری، اعلام کرد: سازمان نقشه‌برداری با همکاری وزارت کشور، نقشه‌های موضوعی مربوط به آخرین وضعیت تقسیمات کشوری را تهیه می‌کند. آخرین نقشه‌ای که تهیه شد، مربوط به اسفند ماه سال گذشته بود و شامل آخرین مصوبات دولت تا آن زمان است.

وی افزود که تغییرات در تقسیمات کشوری، به خصوص در سطح شهرستان‌ها، روستاها و تبدیل برخی روستاها به شهر، به صورت سالانه در نقشه‌ها اعمال می‌شود.

رئیس سازمان نقشه برداری کشور در مورد وضعیت بودجه سازمان گفت: اعتبارات هزینه‌ای ما برای حقوق و دستمزد است که در سال ۱۴۰۳ شاهد رشد ۶۰ درصدی بودیم، اما تا وضعیت مطلوب فاصله داریم. اعتبارات تملک نیز عمدتاً صرف خرید تجهیزات می‌شود.

وی ابراز امیدواری کرد که با تخصیص ردیف اعتباری ویژه برای تجهیزات در سال گذشته، بتوانند تجهیزات خود را به‌روز کنند.

تجهیزات تخصصی؛ دقت میلی‌متری در سنجش فرونشست

رئیس سازمان نقشه‌برداری در پاسخ به پرسشی در مورد متد اندازه‌گیری فرونشست، بر استفاده از دستگاه‌های بسیار پیشرفته و خوب تأکید کرد و گفت: این تجهیزات امکان تشخیص فرونشست با دقت میلی‌متری را فراهم می‌کند.

وی اطمینان داد که سازمان نقشه‌برداری و سایر دستگاه‌های مرتبط، از آخرین تجهیزات دنیا در سنجش تغییرات سطح زمین بهره می‌برند.

خدمات دریایی و چارت‌های ناوبری

صیدایی در پایان به خدمات سازمان در حوزه دریایی نیز اشاره کرد و گفت: سازمان نقشه‌برداری با هواپیماهای تصویربرداری و کشتی‌های آب‌نگاری، عمق دریاها و سواحل را با دقت بالا سنجش می‌کند. ما توانسته‌ایم انحصار تهیه چارت‌های دریایی را که پیش از این در اختیار انگلستان بود، بشکنیم و سالانه بیش از ۱۰۰ هزار چارت دریایی تهیه می‌کنیم که خدمات بین‌المللی نیز ارائه می‌دهد.