حق حساب گرفتن مأموران سد معبر شهرداری

دیده‌بان ایران: به نظر می‌رسد در حالی که شهرداری تهران هنوز سازوکار قانونی برای فعالیت دستفروشان ندارد، «زیرمیزی» به روشی نانوشته و فراگیر تبدیل شده است؛ مأموران پول می‌گیرند، بساطی‌ها به‌ناچار سکوت می‌کنند و چرخه‌ای از فساد و بی‌عدالتی در پیاده‌روهای پایتخت ادامه دارد.

در قلب تهران، جایی میان هیاهوی خیابان‌ها و فریاد فروشندگان، هزاران دستفروش در جنگی نابرابر برای بقا می‌جنگند؛ نبردی نه فقط با گرانی و رکود بازار، بلکه با مأمورانی که هر لحظه ممکن است بساط روزی‌شان را جمع کنند و حاصل زحمت‌شان را به باد دهند. در چنین شرایطی، دستفروشان به پرداخت «زیرمیزی» به مأموران شهرداری راضی شده‌اند تا بتوانند بساط‌شان را در پاتوق‌های همیشگی خود پهن کنند. البته برای خیلی از دستفروشان جای سؤال است چرا مبلغی که به‌عنوان زیرمیزی به مأموران شهرداری می‌دهند، در قالب عوارض قانونی از آن‌ها دریافت نمی‌شود. به نظر می‌رسد در حالی که شهرداری تهران هنوز سازوکار قانونی برای فعالیت دستفروشان ندارد، «زیرمیزی» به روشی نانوشته و فراگیر تبدیل شده است؛ مأموران پول می‌گیرند، بساطی‌ها به‌ناچار سکوت می‌کنند و چرخه‌ای از فساد و بی‌عدالتی در پیاده‌روهای پایتخت ادامه دارد.

کارشان روز و شب ندارد، بساطی‌ها یا همان دستفروشان را می‌گوییم که تقریباً در همه‌جای پایتخت حضور دارند و از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌فروشند. آن‌ها علاوه بر این که هر روز باید مثل سایر مردم نگران دخل و خرج خود باشند، اضطراب جمع شدن بساطشان توسط مأموران شهرداری را هم تحمل می‌کنند که اگر این اتفاق برایشان بیفتد، نه‌تنها از کسب‌وکار می‌افتند، بلکه پس گرفتن اجناسشان هم با خداست و معلوم نیست جنس‌هایی که با هزار زحمت و با هزینه زیاد تهیه کرده‌اند، دوباره به دستشان می‌رسد یا خیر. اغلب دستفروش‌های تهران می‌گویند برای این که از این اتفاق فرار کنند، به‌صورت هفتگی یا ماهانه، مبلغی را به‌شکل «زیرمیزی» به مأموران شهرداری می‌دهند تا اجازه فعالیت در پاتوق‌هایشان را داشته باشند. 

این البته تنها بخشی از مشکل دستفروشان است و آن‌ها گلایه دارند که چرا دائماً مجبور به جابه‌جا شدن و تغییر محل بساط خود هستند و نمی‌توانند برای کسب‌وکارشان جای ثابتی داشته باشند تا شهروندانی که از آن‌ها خرید می‌کنند، بتوانند راحت پیدایشان کنند. گلایه دیگر دستفروشان از گرفتن مالیات از آن‌هاست، بساطی‌ها معتقدند که این حق‌شان نیست که وقتی دولت و شهرداری کارشان را به‌رسمیت نشناخته است و هر روز از این پاتوق به آن پاتوق جابه‌جا می‌شوند، از آن‌ها هم مانند مغازه‌دارها مالیات گرفته شود. با این حال، دولت از روی کارت‌خوان‌هایی که آن‌ها استفاده می‌کنند، متوجه میزان درآمدشان می‌شود و خود به خود مالیات را از حساب بانکی متصل به کارت‌خوان کسر می‌کند و اگر هم کسی بخواهد با هر روشی از پرداخت مالیات طفره برود، کارت‌خوان او قطع می‌شود.

اگر یک روز نتوانیم کاسبی کنیم، برای خرید نان شب به مشکل می‌خوریم

برای خیلی از دستفروشان جای سؤال است چرا مبلغی که به‌عنوان زیرمیزی به مأموران شهرداری می‌دهند، در قالب عوارض قانونی از آن‌ها دریافت نمی‌شود. یکی از دستفروشان چهارراه ولیعصر (عج) تهران به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌گوید که بارها ناچار شده است که پاتوق دستفروشی خود را جابه‌جا کند، زیرا هر از گاهی شهرداری‌چی‌ها مأموریت می‌گیرند که بساط آن‌ها را جمع کنند و چند روزی اجازه فعالیت به آن‌ها ندهند. او تعریف می‌کند: «در این اوضاع اقتصادی خراب، اگر چند روز مانع فعالیت ما شوند، وضع زندگی‌مان به‌هم می‌ریزد. چون ما پولی را که هر روز درمی‌آوریم، همان روز سر سفره زن و بچه می‌بریم و اگر یک روز نتوانیم کاسبی کنیم، برای خرید نان شب به مشکل می‌خوریم.»

او معتقد است که بهتر است مبلغ زیرمیزی که مأمور شهرداری از آن‌ها دریافت می‌کند، جنبه قانونی پیدا کند تا هم خود مجموعه شهرداری تهران درآمدی قانونی از این راه داشته باشد، نه این که صرفاً افراد خاصی از این راه کسب درآمد کنند، هم بساطی‌ها تکلیف خودشان را بدانند و ناچار به جابه‌جایی مکرر پاتوق خود نشوند و هم مردم بدانند که دستفروشان در چه محل‌هایی حضور دارند تا راحت‌تر بتوانند از آن‌ها خرید کنند. این دستفروش تأکید دارد که هر هفته با مأموران سد معبر درگیر است که پول آن‌ها را جور کند و بارها شده سودی که در یک هفته از فروش جنس‌هایش به‌دست آورده است، کمتر از هزینه‌ای بوده که مأمور سد معبر بابت زیرمیزی از او خواسته است.مغازه دار برای اجاره ۱۰ میلیون تومان می گیرید. ماموران شهرداری  از  هر  نفر  در  خیابان  ولیعصر  با توجه به مکان  هر شب ۲۰۰ تا ۲ میلیون تومان از دست فروش ها حق حساب می گیرند. 

از خدایمان است به‌جای زیرمیزی به مأمور، به خود شهرداری عوارض بدهیم

دستفروش دیگری هم صحبت همکار خود را تأیید می‌کند و به  دیده بان ایران  می‌گوید: «ما از خدایمان است به‌جای این که مأمور شهرداری از ما زیرمیزی بگیرد، خود شهرداری مبلغ مشخصی را تحت عنوان عوارض یا اجاره محل از ما بگیرد. اگر این اتفاق بیفتد، به‌جای این که یک نفر پول را در جیب خود بگذارد، این پول وارد مجموعه شهرداری می‌شود و آن‌ها می‌توانند بخشی از این پول را برای بهبود شرایط دستفروشان هزینه کنند.» او همچنین تأکید دارد وقتی در یک روز بساطش توسط مأمور شهرداری جمع می‌شود، ممکن است چند روز بیکار شود و نتواند کاسبی کند، اما اگر بداند که برای یک محل مشخص به‌طور رسمی به شهرداری اجاره می‌دهد، خیالش راحت است که هر روز می‌تواند در آن محل فعالیت کند؛ به این شکل نه کاسبی‌اش به مشکل می‌خورد و نه مجبور به جابه‌جایی می‌شود.

یک دستفروش دیگر در چهارراه ولیعصر (عج) هم به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌گوید با این که در نهایت پول زیرمیزی را به مأمور شهرداری پرداخت می‌کند، اما آن‌قدر به او «برو بیا» می‌دهد تا پول گرفتن از دستفروشان برای آن مأمور به کار دشواری تبدیل شود. او تأکید دارد: «ما حاضریم با شهرداری راه بیاییم، به شرط این که هر چند وقت یک بار برای ما مشکل درست نکنند. اصلاً با ما قرارداد ببندند و بگویند به‌ازای فلان مبلغ که از شما می‌گیریم، می‌توانید مثلاً یک ماه یا چند ماه در این محل حضور داشته باشید و دستفروشی کنید. هر کاری می‌کنند، بکنند، اما دست از این اذیت و آزار بردارند.» 

کسانی که به شهرداری پول می‌دهند، می‌توانند در خیابان میز و صندلی بگذارند

دستفروش دیگری در همان چهارراه ولیعصر (عج) که در کنار پارک دانشجو به مردم غذا می‌فروشد، از این گلایه دارد که شهرداری هیچ‌گاه به او اجازه نمی‌دهد که میز و صندلی بگذارد تا افرادی که از او ساندویچ می‌خرند، بتوانند به‌راحتی غذا بخورند. او در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران تأکید دارد: «این محدوده مخصوص خورد و خوراک و عرضه غذا است. اصلاً خانواده از اینجا رد می‌شود. درست نیست که ما به مردم غذا بدهیم، اما آن‌ها جایی را نداشته باشند که راحت بنشینند و غذای خود را بخورند. هر از گاهی هم که میز و صندلی گذاشته‌ایم، یا به ما ایراد گرفته‌اند یا این که زیرمیزی گرفته‌اند تا یک مدت به ما کاری نداشته باشند. اما بعد از مدتی، انگار آب‌ها از آسیاب می‌افتد و دوباره می‌گویند باید میز و صندلی‌های خود را جمع کنید.»

او از این گلایه دارد که در بسیاری از محله‌های تهران، کسانی که کافه یا رستوران سیار دارند، به‌راحتی می‌توانند خودرویشان را که نقش یک اغذیه‌فروشی کوچک برای آن‌ها دارد، کنار خیابان پارک کنند و در پیاده‌رو میز و صندلی پلاستیکی بگذارند و بدون دغدغه به مشتری‌ها غذا بدهند. این دستفروش معتقد است که چون این افراد به شهرداری درصد می‌دهند، کسی به آن‌ها خرده نمی‌گیرد، ولی در برخی محله‌ها مثل حاشیه تئاتر شهر، با این که مأموران شهرداری هر از گاهی زیرمیزی می‌گیرند، اما آن‌ها بازهم هر چند وقت یک بار مجبور به جمع کردن میز و صندلی‌های خود می‌شوند.

اگر پول اجاره مغازه داشتم، دیوانه نبودم که دستفروشی کنم

دستفروشی در تهران فقط مخصوص پاتوق‌های پررفت‌وآمد مثل تئاتر شهر یا میدان ولیعصر نیست و در حاشیه بازارهایی مانند بازار تجریش یا بازار بزرگ تهران در محله ۱۵ خرداد نیز دستفروشان زیادی فعالیت می‌کنند و بسیاری از آن‌ها همان جنس‌هایی را می‌فروشند که کسبه بازار در مغازه‌های خود عرضه می‌کنند. یکی از دستفروشان بازار بزرگ تهران به خبرنگار ما می‌گوید که برخی مغازه‌داران بازار از فعالیت آن‌ها در این محدوده گلایه دارند و هر از گاهی با شهرداری تماس می‌گیرند که بساط آن‌ها را جمع کند. شهرداری تهران هم هر چند وقت یک بار نیروهای یگان حفاظت یا سد معبر را می‌فرستد و بساط دستفروش‌ها را جمع می‌کند تا کسبه بازار را راضی نگه دارد.

این دستفروش می‌گوید: «اگر اجاره مغازه پایین‌تر بود، مگر من دیوانه‌ام که در سرما و گرما دستفروشی کنم. من خودم قبلاً در میدان انقلاب مغازه داشتم، ولی دخل و خرجم به هم نخورد و نتوانستم اجاره مغازه بدهم. الان هم یک مسخره‌بازی جدید شروع کرده‌اند و می‌گویند باید روی دستگاه کارت‌خوان مالیات بدهید. مگر چقدر سود می‌کنیم که بخواهیم مالیات بدهیم. اگر هم مالیات ندهیم، کارت‌خوان ما را قطع می‌کنند و ما را فلج می‌کنند. خدا به ما پایین‌شهری‌ها رحم کند، بالاشهری‌ها که در چند سال گذشته پول روی پولشان آمده و قیمت مغازه یک میلیاردی‌شان به ۱۰ میلیارد رسیده است. ولی ما هر روز بدبخت‌تر می‌شویم و تورم، ما فقیرها را فقیرتر می‌کند.»

مشکلات دستفروشی در تهران یکی و دو تا نیست و این در شرایطی است که با تورم افسارگسیخته موجود، هر روز تعداد شهروندانی که ناچار می‌شوند محصولات مورد نیاز خود را به علت قیمت پایین‌تر به‌جای خرید از مغازه از دستفروشان بخرند، بیشتر می‌شود. البته طبیعی است که هرچقدر گرانی‌ها بیشتر شود، مردم حتی از دستفروش‌ها هم کمتر خرید می‌کنند؛ در چنین شرایطی، دستفروشان نیز چاره‌ای ندارند جز این که برای حفظ درآمدشان، حاشیه سودشان را بالاتر ببرند و اجناس خود را گران‌تر کنند؛ یک سیکل گرانی که تا کسی جلوی آن را نگیرد، همچنان ادامه خواهد یافت.