گزارش آقای نجفی در چه شرایطی مفید است؟

پاسخ کوتاه بنده این است که اگر فقط به ارایه این گزارش‌ها بسنده شود، نه تنها اثرات مثبتی ندارد، بلکه اثر منفی هم خواهد داشت. اول بگویم که چرا اثر مثبت ندارد. سپس توضیح دهم که چرا اثر منفی دارد و در نهایت می‌گویم که چه باید کرد تا مفید باشد.

واقعیت این است که این نوع گزارش‌ها و افشاگری‌ها تازگی ندارد. نه تنها تازگی ندارد، که از فرط تکرار و زیاد شدن، کم‌اهمیت هم شده است. بنده به خوبی به یاد دارم هنگامی که در دهه ۷۰ اخبار تخلفات اداری را در روزنامه سلام منتشر و گزارش‌های ناب تحقیقی تهیه و چاپ می‌کردیم، چگونه منجر به رسیدگی و حتی صدور حکم شدید می‌شد. در واقع پویایی جامعه سیاسی در آن مقطع بسیار زیاد بود. نه دستگاه قضایی می‌توانست از رسیدگی استنکاف کند، و نه افکار عمومی این تخلفات را ساده و پیش پا افتاده تلقی می‌کرد. ولی در حال حاضر با چنین فضایی مواجه نیستیم. هنگامی که روزنامه سلام تخلف ۱۲۳ میلیاردی را افشا کرد، هیچ‌کس گریبان دست‌اندرکاران روزنامه را نگرفت. حتی برخی از مسئولان ذی‌ربط سعی کردند با دعوت از دست‌اندرکاران روزنامه توضیح دهند که چه اقداماتی را انجام داده‌اند. ولی اکنون اولین کسی که مورد برخورد واقع شد، فرد افشاگر بود، و سرنوشت کل ماجرا نیز معلوم نیست چه شده است. بنابراین در چنین فضایی معلوم نیست که این نوع افشاگری‌ها چیز چندانی به دانش و آگاهی مردم از وضع شهرداری بیافزاید، چون مردم به وجود بسیار بیش از این تخلفات معتقد هستند.

این افشاگری‌ها ممکن است اثرات منفی هم داشته باشد، اگر منحصر به افشاگری و بیان اشکالات باشد. زیرا مردم را نسبت به فساد سیستمی بیشتر از گذشته معتقد می‌کند و از آن مهم‌تر اینکه مردم را نسبت به اصلاح امور ناامید می‌کند. واقعیت این است که تحول در درک مردم از طریق دانش و آگاهی رخ نمی‌دهد. دانش و آگاهی نسبت به امور خوب است، ولی برای تحول و تغییر نگاه مردم کافی نیست. مردم به تجربه عملی و روزانه خود بیش از این اظهارات توجه می‌کنند. هنگامی که می‌بینند مدیریت جدید شهرداری و شورای شهر از انواع تخلفات و ناکارآمدی‌ها پرده‌برداری می‌کند، انتظار دارند که تغییرات مناسب را همزمان در تجربه روزانه خود با شهرداری و یا کارکنان آن حس کنند تا به این نتیجه برسند که فضای شهر و مدیریت شهری تغییر یافته و به نفع مردم شده است.

صادقانه و صریح باید گفت که در سطح خیابان و کوچه و بازار چنین تحولی مشاهده نمی‌شود. دوباره همان برخوردهای قلدرمآبانه و از موضع زورمداری مشاهده می‌شود. هنوز هم با تَحَکُّم و تندی برخورد می‌شود. هنوز هم زبان مردم در برابر مأمور زورگو کوتاه است. بنده تجربه شخصی خودم را می‌توان بگویم که در همین چند ماه اخیر چند اقدام به ظاهر متخلفانه در خیابان ما رخ داده است، حتی اگر ریشه آنها در مدیریت قبلی بوده باشد، ولی این اتفاقی است که در حال انجام است. حضور یک ساختمان اداری در محله‌ای مسکونی، یا آغاز به ساخت واحد مسکونی با بیش از طبقات مجاز منطقه (۵ طبقه مجاز است) یا حمله مأموران شهرداری به مغازه‌ها، تحت عنوان سد معبر و سپس حل‌وفصل مشکل با دریافت‌های خارج از ضابطه، مواردی است که خودم با چشمان خودم می‌بینیم. یا از افرادی که تجربه آن را داشته‌اند می‌شنوم. امروز هم شنیدم که یک ساختمان را در مرکز شهر (بلوار کشاورز) با قرار دادن بلوک‌های سیمانی بزرگ مسدود کرده‌اند به جرم اینکه از چند واحد این ساختمان برخلاف ضابطه که واحدها مسکونی است، به صورت اداری استفاده می‌کنند. این یعنی بدیهی‌ترین اصل مجازات در دنیای مدرن را که مجازات فردی است را نقض کرده و به صورت جمعی مجازات می‌کنند!!

آقای شهردار یا همکاران محترمشان که در صداقت بسیاری از آنان حداقل بنده شکی ندارم، اکنون انتظار دارید که مردم در قرن ۲۱ و با دیدن این رفتار که متناسب دوران رضاخان است چه برداشتی از امور داشته باشند؟ مسئولیت و مأموریت اصلی گروه جدید شهرداری در نشان دادن تغییر رویکرد به شهر است. این وضع معرف تغییر رویکرد و پیشرفت نیست، قطعاً مدیران کنونی شهرداری، طرفدار این رفتارهای قلدرمآبانه و غیرقانونی نیستند، ولی عدم طرفداری رفع مسئولیت از آنان نمی‌کند، آنان باید در عمل نشان دهند که دوره جدید مدیریت شهری از هر نظر متفاوت است و قرار نیست که گذشته را تکرار کنند. تنها در این صورت است که مردم گزارش مذکور را می‌پذیرند و آن را درونی می‌کنند و به آینده امیدوار می‌شوند.