گوگل، ایرانی‌ها را دوست ندارد، تحریمش کنید!

روزنامه همشهری - عمادالدین قاسمی‌پناه: هنگامی که از سوی برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی اعلام شد که گوگل در حال شناسایی آی‌پی‌های ایرانی است و کاربران ایرانی حتی با وی‌پی‌ان هم نمی‌توانند به بعضی از سرویس‌ها دسترسی داشته باشند، پرسش‌های متفاوتی در مورد این اقدام گوگل مطرح شد. همچنین کسانی که طرفدار معادل‌های بومی در این زمینه بودند دستاویزی یافتند تا بار دیگر بر طبل محدودیت و بستن بکوبند. اما در این میان، بعضی از کارشناسان حوزه آی‌تی و امنیت اطلاعات بر این باورند که این اقدام گوگل برای هدف قرار دادن ایران نبوده و در واقع ایران به‌طور ناخواسته در تور افتاده است.

روش تشخیص آی‌پی‌های ایرانی

یکی از پرسش‌هایی که اکنون مطرح می‌شود این است که گوگل چگونه می‌تواند آی‌پی‌های ایرانی را تشخیص دهد و از ارائه سرویس به کاربران ایرانی جلوگیری کند؟ یاشار شاهین‌زاده که کارشناس امنیت اطلاعات است به تجربه شخصی خود اشاره می‌کند و می‌گوید: فرض کنیم که گوگل از طریق آی‌پی می‌تواند کاربران ایرانی را تشخیص دهد. من وقتی خط‌های یکی از اپراتور‌های اصلی را چک می‌کنم ۲ ورژن به نام‌های آی‌پی ورژن ۴ و آی‌پی ورژن ۶ را مشاهده می‌کنم.

این کارشناس حوزه آی‌تی با اشاره به اینکه در هنگام اتصال نمی‌تواند به ورژن ۶ وصل شود، می‌گوید که با این حال، با ورژن ۴ مشکلی ندارم. به‌گفته شاهین‌زاده، گوگل آنالیتیکس هم در دسترس نبود که با بررسی متوجه وجود آی‌پی ورژن ۶ در این سرویس می‌شود. این کارشناس امنیت اطلاعات از این اتفاق نتیجه می‌گیرد که یکی از دلایل می‌تواند افشای اطلاعات (IP Leak) وی‌پی‌ان‌های ما باشد.

سایر روش‌های شناسایی

پس از شناسایی کاربران از طریق آی‌پی، موارد دیگری هم می‌تواند مورد‌استفاده گوگل برای شناسایی قرار بگیرد. شاهین‌زاده به شواهدی اشاره می‌کند که گوگل از طریق آی‌پی نمی‌تواند کاربران ایرانی را تشخیص دهد، به‌گفته او، «در این موارد حتی افشای اطلاعات وجود نداشته، اما گوگل دسترسی کاربر را محدود کرده است. این موضوع با روش‌های شناسایی دیگر مانند تایم زون، لاگین و جی‌پی‌اس امکان‌پذیر است».

توصیه برای امنیت

اکنون مهم‌ترین پرسش کاربران این است که در شرایط فعلی چه کنیم تا هم دسترسی امن داشته باشیم و هم بتوانیم از سرویس‌های دارای محدودیت استفاده کنیم؟

شاهین‌زاده در ابتدا تجربه خود را توصیه می‌کند و می‌گوید که یک سرور دارد که با آن کار می‌کند، روی آن وی‌پی‌ان دارد و آی‌پی آن هم پاک است. با این حال ممکن است این روش برای بسیاری از کاربران مقرون‌به‌صرفه نباشد. پس چه باید کرد؟

شاهین‌زاده می‌گوید: «بهتر است تعدادی از دوستان و آشنایان با مشارکت هم اقدام به این کار کنند تا هزینه‌ها سرشکن شود.» او وی‌پی‌ان‌های موجود را توصیه نمی‌کند، چون بر این باور است که بعضی از آن‌ها بدافزار هستند، با این حال به کسانی که با جی‌میل کار می‌کنند توصیه می‌کند که از داده‌های خود بک‌آپ بگیرند. کاربران برای این کار می‌توانند به بخش take out در گوگل مراجعه کنند و کل داده‌های خود را بیرون بکشند.

تبدیل شدن به خواست همگانی

بسیاری از مسئولان، کاربران و حتی طرفداران فیلترینگ، این اتفاق را نوعی تحریم جدید عنوان کردند.

امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری در توییتر نوشت: «اعتراض مدنی همیشه مخاطبش دولت نیست؛ گاهی مخاطبش همان کسانی است که بهانه می‌سازند! اینترنت آزادانه و بدون سلسله‌مراتب حق شهروندی ماست، باید اعتراض کرد به هر چیزی که سد آن شود! روابط بین‌الملل پیش‌نیاز توسعه است و هر چیزی که مانع روابط بین‌الملل باشد، مانع از حقوق شهروندی است.»

چندین‌ماه پیش گیت‌هاب هم رفتار مشابهی با کاربران ایرانی داشت، اما اعتراض‌ها باعث شد تا دسترسی ایرانی‌ها به این پلتفرم بار دیگر باز شود. شاهین‌زاده هم می‌گوید: «من دقیقا نمی‌دانم چرا این اتفاق افتاده، اما به‌نظر می‌رسد که گوگل در مورد ایران کار جدیدی نکرده است. به‌عنوان مثال، شاید قصد فعال کردن یک فیچر را داشته و این اتفاق به‌طور ناخواسته رخ داده یا فرضا در قسمتی که هویت افراد را تشخیص می‌دهد، سیستم خود را ارتقا داده است تا ورود‌ها را برای کسانی که با وی‌پی‌ان محدودیت‌ها را دور می‌زنند سخت‌تر کند، اما لزوما هدفش ایران نبوده و ما ناخواسته در این تور گرفتار شده‌ایم.»

هنگامی که موضوع شناسایی آی‌پی‌های ایرانی از سوی کاربران ایرانی مطرح شد، تعدادی از کسانی که طرفدار فیلترینگ، پلتفرم‌ها و بومی‌سازی همه چیز هستند بار دیگر خواسته‌های خود را به این بهانه تکرار کردند. این در حالی است که شاهین‌زاده می‌گوید: اگرچه ساخت هواپیمای مسافری اقدامی مطلوب تلقی می‌شود، اما لزوما به این معنی نیست که توانایی ساخت چنین وسیله‌ای وجود دارد.

او به محدودیت‌هایی، چون ساخت قطعات، دانش لازم و نیروی متخصص اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: شاید بتوانیم چیزی شبیه گوگل بسازیم، اما آنچه در شرایط فعلی و با امکانات موجود ساخته می‌شود، بسیار محدودتر از گوگل خواهد بود و انتظارات کاربران را برآورده نمی‌کند. به‌گفته او، این در حالی است که ما تجربه گیت‌هاب را داشتیم و سرویس‌های ایمیل مایکروسافت بسیار قدرتمند و امن هستند که می‌توانند جایگزین گوگل شوند.