۱۴ آبان - ۵ نوامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۴ آبان هجری شمسی برابر با ۵ نوامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۰۵۴ - طغرل سلجوقي در بغداد و استقرار حاكميت اهل تسنن

طغرل سلجوقي که بسياري از نقاط ايران را در اشغال خود داشت پنجم نوامبر سال ۱۰۵۴ ميلادي به بهانه نجات خليفه عباسي از دست شيعيان و استقرار مجدد حاكميت اهل تسنن، اعلام كرد كه عازم بغداد مي شود. طولي نكشيد كه طغرل با سپاهي گران روانه بغداد شد و اوايل سال ۱۰۵۵ ميلادي اين شهر را تصرف كرد و از آن پس به نام خليفه كه در دست او آلتي بيش نبود زمام امور قلمرو عباسيان را به دست گرفت و خود را حامي خليفه اعلام داشت و قدرت را در بغداد به سني ها باز گردانيد يعني درست عكس كاري كه دهها سال پيش از او، ديلميان ايراني (شيعه مذهب) كرده و قدرت را در دست شيعيان قرار داده بودند. قدرت حكومتي در عراق كه اين كشور در نيمه اول قرن بيستم به دست انگليسي ها ساخته شد و بعدا با قيام شيعيان (به رهبري آيت الله شيرازي) استقلال يافت، پس از اشغال نظامي آن توسط آمريكا و انجام انتخابات عمومي عمدتا به شيعيان منتقل شده و درگيري شيعه و سني را يك بار ديگر شدت داده است. پس از سلطه سلجوقيان بر بغداد، بعدا هم چندبار اين شهر (درزمان صفويه و افشاريه) به دست ايران و شيعه افتاده بود. جنوب شيعه نشين بين النهرين (عراق امروز) تا دوران زنديه (كريم خان) وابسته به ايران بود.


1492 - كريستوفر كلمبوس درپي آشناشدن با سيب زميني، گوجه فرنگي و توتون در كوبا، در اين روز با نوعي غله كه همانا ذرت بود و بوميان آن را به جاي گندم مصرف مي كردند رو به رو و با فوايد آن آشنا شد و يقين حاصل كرد كه با انتقال بذر آن به اروپا به قحطي كه هر چند سال يكبار بروز مي کرد پايان خواهد داد.


۱۸۹۷ - و بهانه آلمان برای تصرف گوشه ای از خاک چین!

تسلط بر ملل ديگر كه به نظر مي رسد همچنان ادامه داشته باشد، در طول تاريخ و در هر مقطع به مقتضاي زمان شكل خاصي داشته است. در زمان اقتدار روم به يك صورت و پس از كشف راههاي دريايي توسط اروپاييان به صورتي ديگر بود. در قرن ۱۹ چهره ديگر داشت و در سده ۲۰ با چهره تازه. به يك نمونه از اين سلطه گري در قرن ۱۹ به مناسبت سالگرد آن اشاره مي شود:

دولت آلمان كه در صدد ايجاد يگ پايگاه دريايي در خاك چين بود كه قدرتهاي بزرگ با سوء استفاده از ضعف مديريت اين كشور سرگرم قطعه ـ قطعه كردنش به مناطق نفوذ بودند پنجم نوامبرسال ۱۸۹۷ ميلادي قتل دو «مروّج» آلماني «مذهب كاتوليك» را در چين بهانه قرارداد و به ناوگان خود دستور تصرف منطقه خليج «كيائو شو» را صادر كرد. اين دو « مروّج » یکم نوامبر كشته شده بودند. دولت آلمان پروتستان مذهب بود، اما آلماني بودن اين دو مبلّغ فرصت مناسبي به دست آن دولت براي تصرف اراضي مورد نظرش را در خاك چين داد كه از مدتها پيش از آن در جستجويش بود و به نام خونخواهي دستور حمله نظامي داد!.


ناوگان آلمان منطقه خليج «كيائو شو» را كه مطمح نظر آن دولت در خاك چين بود تصرف كرد؛ حال آنکه دولت وقت چين در قتل دو مروج آلماني مطلقا دست نداشت. پس از این پیروزی، دولت وقت آلمان دهكده ساحلي «كينگ داو» را در آن منطقه به صورت پايگاه دريايي اش در آورد و آنجا را مجهز و كشتي ها جنگي خود را مستقر ساخت.

1311 - تشكيل و آغاز به كار نيروي دريايي ايران

در دوران قاجاریه تا زمان ناصرالدین‌شاه، توجهی به توسعه نیروی دریایی نشد. ناصرالدین شاه به منظور توسعه نیروی دریایی، موفق به خرید یک کشتی ۶۵۰ تنی مجهز به چهار اراده توپ کروپ از آلمان گردید که نام آن را پرسپولیس گذارد. همچنین کشتی کوچک دیگری نیز به نام شوش برای تردد و حفظ امنیت کارون خریداری شد. در زمان مظفرالدین‌شاه نیز چند کشتی کوچک (ازجمله کشتی مظفری) به این ناوگان افزوده شد. ولی طی سالهای بعدی و بدلیل مشکلات داخلی ایران (مشروطیت و پس از آن کودتای سوم اسفند) همه این کشتی‌ها با بی‌توجهی مواجه و در نتیجه به تدریج در خور سلطانی نزدیک بوشهر به آب فرو رفته و غرق شدند.


به دلیل افزایش منافع انگلستان در خلیج فارس و ایران، ایران سالها مورد تحریم غیر علنی کشورهای اروپایی در برابر فروش اسلحه و ازجمله کشتی‌های جنگی قرار گرفت. در سالهای ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲، رضا شاه تصمیم به تجدید ناوگان جنگی دریایی گرفت و ماموریت خرید مخفیانه را به پرنس ارفع سپرد. نامبرده با زیرکی موفق گردید تا تعدادی ناو و کشتی و یدک کش از ایتالیا خریداری نموده و مقدمات آموزش افسران ایرانی در ایتالیا را فراهم آورد. مرکز نیروی دریایی ایران خرمشهر بود و در همین محل بود که پادگان، فرماندهی، مخازن و اداره بندر قرار داشت.

1914 - در اين روز كه هنوز زماني طولاني از آغاز جنگ جهاني اول نگذشته بود انگلستان جزيره قبرس ازمستملكات عثماني را متصرف شد. با اين كه اين جزيره در نيمه دوم قرن 20 استقلال خود را به دست آورده انگلستان هنوز پايگاههاي نظامي اش را در انجا حفظ كرده است.


1293 ش - اشغال قسمتي از مناطق جنوبي ايران از سوي آلمان در جريان جنگ جهاني اول

با آغاز جنگ جهاني اول و تاثيرگذاري بر همه كشورهاي جهان، به ويژه ايران، به لحاظ قرار گرفتن در كنار دولت‏هاي روس و امپراتوري عثماني كه از طرف‏هاي درگير جنگ بود، اوضاع داخلي به هم ريخت. در اين ميان، ايران كه بي‏طرفي خود را اعلام كرده بود از شمال مورد تهاجم روس‏ها واقع گرديد و عثماني نيز از شمال غربي به خاك ايران تجاوز كرد و اين دو بر سر تصرف آذربايجان در خاك ايران به جنگ پرداختند. همچنين دولت انگلستان با چند فروند كشتي، جنوب ايران را مورد تجاوز قرار داد و كشمكش زيادي روي داد. سفارت آلمان هم براي حفظ منافع اتباع خود در ايران، قوه مقاومتي تشكيل داد و عده‏اي از مردم را به طرفداري از خود بسيج نمود. چندي بعد هم قواي آلمان وارد ايران شدند و به جان مردم افتادند. اين اوضاع و تجاوزات مكرر، جز قحطي و قتل و غارت مردم ايران، ارمغاني نياورد و خسارات فراواني برجاي نهاد.

1978 - سقوط كابينه عوام فريب جعفر شريف امامي

پس از كشتار بي‏رحمانه 17 شهريور 1357 در ميدان شهداي تهران كه به كشته و زخمي شدن هزاران نفر انجاميد، اوضاع كشور رو به وخامت گذاشت و به تشنج بيشتر كشيده شد. همچنين در سيزدهم آبان 57 سالروز تبعيد حضرت امام، دانش‏آموزان و دانشجويان با تجمع در دانشگاه تهران قصد رفتن به بيت آيت‏اللَّه طالقاني را داشتند كه با هجوم پليس و نيروهاي نظامي، صدها نفر كشته و زخمي شدند. اين دو كشتار خونين در هفتاد روز صدارتِ دولتِ به اصطلاح آشتي ملي شريف امامي، باعث خشم مردم تهران گرديد كه در تظاهرات خود، 400 شعبه از بانك‏ها را به آتش كشيدند. در اين اوضاع بحراني، شاه، جعفر شريف امامي را از صدارت بركنار كرد و دولت نظامي ارتشبد ازهاري را تشكيل داد. راهپيمايي‏هاي بزرگ از جمله در روز عيد فطر 1357، گسترش اعتراضات و اعتصاب عمومي در سراسر كشور، مهاجرت امام از نجف به پاريس، حوادث خونبار 17 شهريور و 13 آبان 57 در كنار اقدامات تسكيني بي‏اثر دولت نظير تغيير عوام فريبانه تاريخ كشور از شاهنشاهي به شمسي و انحلال حزب ستمشاهي رستاخيز، برخي از رويدادهاي مهم دوران صدارت شريف امامي بود.


1979 - کناره گيري دولت بازرگان در پي تصرف سفارت آمريکا در تهران

پنجم نوامبر 1979 نماينده گروهي كه عنوان «دانشجويان پيرو خط امام» بر خود گذارده بودند در دومين روز تصرف سفارت آمريكا در تهران (14 آبان 1358) اعلام داشتند كه كاركنان سفارت را تا استرداد شاه آزاد نخواهند كرد و اضافه كردند كه در ساختمان سفارت اسنادي را در رابطه با حوادث كردستان و خوزستان و اسامي برخي از جاسوسان و وابستگان به آمريكا را به دست آورده اند كه آنها را كتاب خواهند كرد.

آخر وقت همين روز اعلام شد كه مهدي بازرگان پس از 268 روز نخست وزيري، كناره گيري کابینه خودرا تسليم و دليل آن را، رويدادهاي اخير (از جمله تصرف سفارت آمريكا)، مداخله خودسرانه افراد در امور دولتی [بگیر و ببندها، مصادره ها و ...] و نيز انتقاد افراد و گروهها از کابینه به ويژه اعتراض آنان به ملاقات او در خارج از كشور با برژينسكي Brzezinski مشاور امور امنيت ملي جیمی کارتر رئيس جمهوري وقت آمريكا قلمدادکرده بود. بازرگان كه از همكاران دكتر مصدق و از موسسان نهضت آزادي بود، نخستين کابينه نظام جمهوري اسلامي را تحت نام «دولت موقت» تشكيل داده بود. كميته هاي انقلاب و دسته هاي مختلف مرکب از افرادی که در طول سال 1357 (1978 میلادی) در خیابانها شعار داده، با ماموران انتظامی نظام سابق درگیر شده و در راهپیمایی ها شرکت کرده بودند با اعمال خود مانع از اداره كامل امور توسط مقامات منصوب مهدی بازرگان بودند و کابینه بازرگان در طول زمامداري توان اجراي نظامات دولتي را نداشت. در انقلاب سال 1357 گروههای مختلف از مصدقی تا کمونیست، ناسیونالیست تا اسلامیون شرکت داشتند و تا آخرین ماه روشن نبود که چه دسته ای برتری خواهد یافت.


آيت الله خميني (ره) تسخير ساختمان سفارت آمريکا در تهران را انقلابي بزرگتر از انقلاب اول (حذف نظام سلطنتي) خواند. مورخان گروگان بودن 52 آمريكايي به مدت 444 روز را يك تحقير و شكست سياسي براي دولت آمريكا، ضعف دولت كارتر (كم تجربگي او) و درگيري برزينسكي مشاور ويژه وي با سايروس ونس وزير امور خارجه وقت نوشته و افزوده بودند كه كارتر توجه بيشتري به برزينسكي (با اين كه متولد آمريكا نبود) داشت و برزينسكي با برخي مقامات تهران يك كانال مذاكراتي جداگانه داشت كه كارتر هم از آن بي خبر بود و همين تعدد كانال باعث شد كه كاخ سفيد نتواند براي رهايي گروگانها اقدام قاطع و موثر به عمل آورد و ادامه اين وضعيت باعث شكست كارتر در انتخابات بعدي شد و .... ونس در اپريل 1980 به علت مداخلات برزينسكي Brzezinski در وظايف او (در ظاهر به خاطر شكست ماموريت كماندوها در صحراي طبس) كناره گيري کرد.

شاه كه به بيماري سرطان دچار بود در پي فشار و اصرار هنري كيسينجر، ديويد راكفلر، جان مك كلوي و گردانندگان گروه مالي «چيس» اجازه ورود به آمريكا را از كارتر گرفته بود كه ورود او، دردسري طولاني براي دولت كارتر فراهم ساخت كه به روي كار آمدن مجدد حزب جمهوريخواه انجاميد.

2006 - صدور نخستين حكم اعدام صدام حسين و واكنش ها

پنجم نوامبر 2006 و سه سال و هفت ماه پس از برافتادن دولت بعثي عراق به دست آمريكا، يك محكمه عراقي به رياست عبدالرحمن رئوف كه در زمان حكومت صدام زنداني شده و آسيب ديده بود وي را در اتهام قتل 148 عراقي (عمدتا شيعه) در سال 1982 مجرم شناخت و به اعدام محكوم ساخت. اين «حکم» كه از چند روز پيش انتظار آن مي رفت قطعي نبود و پژوهش پذير بود. قاضي كُردتبار محكمه بدوي همچنين بارزان برادر صدام و حامد البندر رئيس دادگاه انقلاب وقت عراق را به اعدام محكوم كرده بود.


پيش از قرائت حكم كه پس از 39 جلسه محاكمه صادر شد، قاضي ارشد دادگاه «Ramsey Clark رمسي كلارك متولد دسامبر 1927» يكي از وكيلان قضايي صدام را كه اعتراض داشت از جلسه اخراج كرد و به زبان انگليسي خطاب به كلارك كه سالها پيش داستان كل آمريكا (وزير دادگستري) بود، از فعالان سياسي است و معروفيت ليبرال بودن و احقاق حق دارد «گِت اوت» گفت و بيرون انداخت. صدام دستور عبدالرحمن رئوف را كه بپاخيزد و هنگام قرائت متن حكم در حالت «ايستاده» باشد رد كرد كه دو مامور او را از جايش بلند كردند و ايستاندند.

به گزارش اسوسييتدپرس (خبرگزاري رسانه هاي آمريكا)، صدام هنگام قرائت راي محكمه فرياد «زنده باد مردم، مرگ بر دشمنان مردم ـ زنده باد ملت سرفراز، مرگ بر دشمنان اين مردم» كشيده و محاكمه اش را يك نمايش مسخره خوانده بود.

پخش اخبار مربوط به صدور اين حكم كه در مورد يك اتهام از اتهامات صدام صادرشده بود باعث تظاهرات سنّي هاي عراق ازجمله در منطقه تكريت به حمايت از وي و شيعيان به ويژه در بغداد برضد او شده بود.

به گزارش اسوسييتدپرس، صالح مطلق از سني هاي معروف عراق در واكنش خود گفته بود كه حكم محكمه مسئله جاري عراق را حل نخواهد كرد؛ باعث تشديد جنگ داخلي، برادركُشي و نابودي هزاران، بلكه صدها هزار عراقي خواهد شد.

برخي از كساني كه در گوشه و كنار جهان نظرشان درباره اين راي استعلام شده بود گفته بودند كه ماههاست كه در عراق هر روز بيش از 148 تن كشته مي شوند، آيا مسئولان اين تلفات هم محاكمه خواهند شد؟!. در ماه اكتبر 2006 (ماه قبل از صدور راي) 104 آمريكايي هم در عراق جان باخته بودند و در دومين روز نوامبر اين سال پنج تن ديگر از جمله دو سرهنگ آمريكايي.

در اين ميان، خليلزاد سفير افغان تبار وقت آمريكا در بغداد حکم دادگاه بدوي درباره اعدام صدام حسين را «اراده ملت عراق» خوانده بود.


2007 - سیستم عامل آندروید توسط گوگل رونمایی شد.


۲۰۰۹ - روزي که یک سرگرد فلسطینی تبار ارتش آمریکا ۱۳ همقطار خودرا کشت و ۳۱ نظامی دیگر را مجروح ساخت

قتل ۱۳ نظامی در پایگاه ارتش آمریکا در «فورت هود» به دست یک سرگرد روانپزشک فلسطینی تبار که ساعت یک و ۳۰ بعدازظهر پنجشنبه پنجم نوامبر ۲۰۰۹ به وقت تکزاس روی داد خبر اول آن روز جهان شده بود و مفسران گفته بودند که اين رويداد هشداری بود به ملت آمریکا.

در آن روز سرگرد نضال مالک حسن ۳۹ ساله بدون زن و فرزند که مامور خاورمیانه (افغانستان) شده بود و تمایل به این ماموریت نداشت در پایگاه «فورت هود» با دو سلاح کمری به سوی گروهی از نظامیان شلیک کرد که ۱۳ تن از آنان کشته و ۳۱ نفر دیگر مجروح شدند و خود او که چهار گلوله خورده بود مجروح و مدتها در بیمارستان بستری شده بود. سرگرد حسن در آمریکا ـ ایالت ویرجینیا به دنیا آمده و تحصیلات پزشکی را به هزینه ارتش آمریکا بپایان رسانده است. پدر و مادر او که هردو فوت شده اند از فلسطین به آمریکا مهاجرت کرده بودند. آن دو در یک دهکده نزدیک بیت المقدس به دنیا آمده بودند. سرگرد حسن که به اظهار پیشنماز مسجد «سیلور اسپرینگ» واقع در حاشيه شهر واشنگتن یک مسلمان بدون چون و چرا بوده است، بارها و ازجمله در وبسایت خود مخالفتش را با ادامه جنگ در افغانستان و استقرار در عراق ابراز داشته بود و گویا نام او در فهرست کسانی بود که باید «پاییده» می شدند.


چند ساعت بعد از وقوع رويداد، شبكه هاي تلويزيوني آمريكا فيلم سرگرد حسن را با لباس سنتي مسلمانان عرب كه براي خريد به يك سوپرمارکت رفته بود پخش كردند تا علاقه مندي اورا به تبار عربي و ايمانش را به اسلام نشان دهند. اين فيلم توسط دوربين حفاظتي سوپرمارکت و چند روز پیش از حادثه پایگاه هود برداشته شده بود.

این نخستین رویداد از این دست نیست؛ در دهه یکم قرن 21 و مخصوصا از آغاز عمليات نظامي در عراق چند مورد دیگر اتفاق افتاده است. تیراندازی به همقطاران در دهه يكم قرن 21 در ارتش آمریکا از زمانی آغاز شد که یک سرجوخه این ارتش به نام اکبر در زمان استقرار در کویت جهت رفتن به عراق همقطارانش را به گلوله بست.

فورت هود (واقع در مرکز ایالت تکزاس، 60 مایلی شهر آستین حاکم نشین این ایالت) در تابستان 1942 تاسیس شده است. آزمایش سلاح تازه ضد تانک آمریکا از نوامبر 1942 در همین پایگاه آغاز شد. این سلاح برای جلوگیری از تاخت و تاز تانکهای آلمانی ساخته شده بود. در دو ـ سه سال اول جنگ جهانی دوم، نیروی زرهی آلمان عامل برتری این کشور بر کشورهای درگیر در جنگ بود. «فورت هود» که به اسم ژنرال «جان بل هود» فرمانده تیپ تکزاس در جنگ داخلی آمریکا و از افسران معروف کنفدراسیون (جنوبی ها) نامگذاری شده است بزرگترین پایگاه ارتش آمریکاست که در آن پنجاه هزار نظامی و 18 هزار تن اعضای خانواده آنان بسر می برند. این پایگاه که در نوامبر 2009خبرساز شده بود بیشترین افراد مستقر در عراق و افغانستان تامین کرده است.


زادروزها

۱۶۱۵ - زادروز ابراهیم یکم سلطان امپراتوری عثمانی از سال ۱۶۴۰ تا ۱۶۴۸
۱۸۵۴ - زادروز پل ساباتیه شیمیدان فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۱۲


۱۹۱۳ - زادروز ویوین لی بازیگر انگلیسی، برندهٔ جایزه اسکار
۱۳۰۹ - زادروز فریدون ناصری، آهنگساز و رهبر ارکستر سمفونیک ایران (درگذشته ۱۳۸۴)


۱۹۲۱ - زادروز فوزیه فؤاد، خواهر ملک فاروق، نخستین همسر محمدرضا پهلوی آخرین پادشاه ایران
۱۹۴۸ - زادروز ویلیام دانیل فیلیپ فیزیکدان آمریکایی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۹۷ به همراه استیون چو و کلود کوهن تانوژی


۱۹۵۹ - زادروز برایان آدامز ترانه سرا، آهنگساز، گیتاریست، بیسیست، تهیه کننده، فعال اجتماعی، عکاس و از شناخته‌شده‌ترین خواننده‌های راک انگلیسی
۱۹۶۳ - زادروز ژان-پی‌یر پاپن فوتبالیست فرانسوی


۱۳۵۹ - زادروز چکامه چمن‌ماه، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
۱۳۵۹ - زادروز شیلا خداداد، بازیگر ایرانی


درگذشت‌ها

۱۳۷۰ - درگذشت کازیمیر کبیر آخرین شاه لهستان از خاندان پیاست از ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۷
۱۸۷۹ - درگذشت جیمز کلرک ماکسول فیزیکدان بریتانیایی


۱۸۸۵ - درگذشت ویل دورانت فیلسوف، مورخ و نویسنده آمریکایی.
۱۹۴۴ - درگذشت آلکسیس کارل زیست‌شناس فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی سال ۱۹۱۲


۱۹۸۹ - درگذشت ولادیمیر هوروویتس پیانیست روس-اکراینی-آمریکایی
۱۹۹۷ - درگذشت آیزایا برلین فیلسوف سیاسی، اندیشه‌نگار و نظریه‌پرداز سیاسی بریتانیایی


۲۰۰۶ - درگذشت بولنت اجویت سیاستمدار، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، نخست‌وزیر پیشین ترکیه

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون