ادعاهای سایر کشورها بر داشته‌های ایران

همشهری جوان: مولویِ ترک، ابن سینای عرب، سید جمال الدین افغانی، رودکی تاجیکی، مانی عراقی، سلسله اشکانی ارمنی، تار جمهوری آذربایجان و ... سند زدن مشاهیر و ساخته های فرهنگی - تاریخی ایران زمین به نام کشورهای همسایه مدتی است که باب شده است. بی خیالی ما، یا بهتر بگوییم از اولویت خارج شدن اهمیت این مسائل از نظر مسئولان از یک طرف و دغدغه روزافزون کشورهای منطقه برای ساخت هویت (که به خصوص بعد از انحلال شوروی و تاسیس جمهوری های آسیای میانه و قفقاز افزایش پیدا کرده) از طرف دیگر، به این ماجراها دامن زده است. ضمن اینکه نمی توان منکر این قضیه شد که میراث معنوی ایران، شامل سرزمینی بزرگ بوده که امروز دستخوش مرزبندی های سیاسی تازه و قسمت بندی های قرن جدیدشده است. در اینجا نگاهی داریم به چند نمونه از این هویت سازی های جعلی. البته نمونه ها که زیادند ولی فعلا به همین چندتا اکتفا می کنیم تا ببینیم چه بودند و چه شدند؟ آنها چه کرده اندو ما چه کرده ایم؟

1- نسبتش با ایران چیست؟

2- چه کشورهایی مدعی اند؟

3- چه کرده اند؟

4- ما چه کرده ایم؟

5-وضعیت فعلی؟


بازی چوگان

۱- حدود ۳۰۰۰ سال پیش و زمان هخامنشیان در ایران شکل گرفت و با کشورگشایی های داریوش به سرزمین های تابعه رفت. در دوره صفویه در میدان نقش جهان بازی می شد و حتی الان هم دروازه هایش وجوددارد. آن زمان به عنوان سوغات از ایران به اروپا هم کشیده شد.

۲- چین، قطر، جمهوری آذربایجان

۳- چینی ها چند سال پیش دنبال ثبت جهانی آن بودند. بعد نوبت به قطری ها رسید که سال پیش خواهان ثبت این ورزش به نامش شد اما چند نامه و استدلال از سمت ایران، این قضیه را منتفی کرد. حالا هم جمهوری آذربایجان، رسما نامه ثبت چوگان به نام خودش را به یونسکو فرستاده.

۴- فدراسیونی مجزا و تیم ملی دارد. با مسابقات لیگی کمرنگ و بدون تبلیغات. چوگان به عنوان اثر ملی ثبت شده و کارهایی در حد ساخت مستند برای ثبت جهانی اش انجام داده ایم. امسال دکتر آذرتاش آذرنوش اولین کتاب تحقیق درباره ریشه های ایرانی چوگان را منتشر کرده.

۵- چوگان، ورزشی محبوب در سطح جهان و به خصوص در شرق آسیا، انگلیس و آمریکای جنوبی است و حدود ۴۰ سال (۱۹۰۰ تا ۱۹۳۹ میلادی) در جمع ورزش های المپیک بود اما در ایران طرفدار چندانی ندارد.


سید جمال الدین اسدآبادی

1- در اسدآباد همدان به دنیا آمد. از آن علمایی بود که آبشان با شاهان قاجار در یک جوی نمی رفت و برای همین هم مدام در سفر و تبعید بود. او از ایران به افغانستان، هند و ترکیه رفت و همانجا درگذشت.

2- افغانستان جسد او را چند سال بعد از مرگش از استانبول به کابل منتقل کرد. در مرکز دانشگاه این شهر به خاک سپرد و یک بنای شیک و مجلسی بر فراز آن ساخت. نشان ویژه علامه سید جمال الدین افغان هم دارند که حامد کرزای، رئیس جمهور این کشور یک بار به «کراکر»، سفیر آمریکا در کابل اهدایش کرد.

۳- افغانستان جسد او را چند سال بعد از مرگش از استانبول به کابول منتقل کرد. در مرکز دانشگاه این شهر به خاک سپرد و یک بنای شیک و مجلسی بر فراز آن ساخت. نشان ویژه سید جمال الدین افغان هم دارند که حامد کرزای، رئیس جمهور این کشور یک بار به «کراکر»، سفیر آمریکا در کابل اهدایش کرد.

۴- ما با حمایت از افغانستان در یونسکو باعث شدیم تا ۱۵۰ امین سالگرد تولد سید جمال با عنوان «سید جمال الدین افغانی» به نام افغانستان ثبت شود. قرار بود داریوش مهرجویی هم سریال او را بسازد که فعلا خبری نیست.

۵- با وجود اینکه در اسدآباد به دنیا آمده اما به نظر می رسد افغانستان موفق شده او را برای خودش بکند.


رودکی

1- اولین شاعر پارسی گوی بعد از اسلام، و اولین شاعری که دیوان شعر فارسی دارد. او در «رودک» به دنیا آمد و 82 سال بعد در «پنجکت» درگذشت. دو شهری که امروز در تاجیکستان قرار دارد.

2- تاجیکستان.

3- رودکی برای تاجیک ها یک مسئله ناموسی است. این قضیه بعد از انحلال شوروی و تشکیل جمهوری تاجیکستان که زبان رسمی اش فارسی بود، حادتر شد. آنها آخرین روز شهریور را به یاد او نامگذاری کردهاند. بنیاد، خیابان، دانشگاه و پارکی به نام رودکی دارند و اسم عالی ترین جایزه ادربی شان را هم گذاشته اند رودکی. روی پرارزش ترین اسکناس تاجیکستان - که 500 سامانی و معادل 114 دلار است - هم تصویر رودکی حک شده.

۴- بزرگترین بنیاد موسیقی ما به نام این شاعر است. مجموعه تالار رودکی نیز در سال ۱۳۴۶ افتتاح شده که بزرگترین سالن آن، همین تالار وحدت فعلی باشد.

۵- با این همه تلاش تاجیک ها معلوم است که رودکی شاعری متعلق به تاجیکستان شناخته شود. حالا جالب اینجاست چون در زمان شوروی، خط نوشتاری تاجیک ها عوض شد، آنها نمی توانند ابیات رودکی را به فارسی بخوانند و باید به خط «سیریلیک» برش گردانند.


خوارزمی

1- ریاضیدان قرن دوم که در خوازرم (ازبکستان) به دنیا آمد و پدر علم جبر است. او از علمای ایرانی است که در دربار بنی عباس کار می کردند و مانند برامکه، ستون های حیات این سلسله عربی را تشکیل می دادند.

2- ازبکستان و کشورهای عربی

3- شوروی سابق که بود، در سال 1362 شمسی به مناسبت هزار و دویستیم سالگرد تولد او، مراسمی در مسکو و تاشکند برگزار و تمبر یادبود او منتشر شد. بعد از تشکیل جمهوری ازبکستان، چندین مجسمه او در دانشگاه های این کشور برپا شد. چون منطقه خوارزم دارای گویش و فضای متفاوتی است، در نتیجه این دانشمند به عنوان دانشمند بومی آنجا معرفی شده و هر سال جشنواره هایی با حضور اسلام کریم اف، رئیس جمهور ازبکستان در خوارزم برگزار می شود.

کشورهای عربی هم به بهانه اینکه او در دربار بنی عباس کار می کرده و همه کتاب هایش را عربی نوشته، برای «الخوارزمی» کنگره می گیرند و تمبر یادبود چاپ می کنند.

4- معتبرترین جشنواره ثبت اختراعات ایران به نام اوست. ضمن اینکه 4 آبان را به یاد او، روز جبر نامگذاری کرده ایم و پشت جلد کتاب جبر دوران دبیرستان درباره او مطلبی نوشته ایم.

5- نام خوارزمی تقریبا به سمت ازبکستان رفته است.


نصرالدین طوسی

۱- دانشمند قرن هفتم که اول در قلعه های اسماعیلیه در بیرجند و الموت ساکنبود و بعد از فتح قلعه ها به همراه هولاکو، بغداد را فتح و بنی عباس را منقرض کرد و رصدخانه مراغه را ساخت. ۵۹۸ هجری قمری در طوس به دنیا آمد و ۷۴ سال بعد در کاظمین بغداد درگذشت.

۲- کشورهای عربی

۳- کشورهای عربی معتقدند تمام دانشمندانی که در دوران خلافت اموی و عباسی زندگی کرده اند فارغ از ملیتشان عرب بوده اند و حتی گوگل در سالگرد تولد او در کشورهای عربی. لوگویش را عوض کرد. البته عرب ها در عمل کاری به او ندارند چون معتقدند او با کمک به هولاکوخان در براندازی بنی عباس خیانت کرد. بقیه کشورها هم کارهایی کرده اند؛ مثلا یک دهانه آتشفشانی ۶۰ کیلومتری در نیمکره جنوبی به نام او نامگذاری شده. یک خرده سیاره که توسط ستاره شناس روسی به نام نیکلای استفانوویچ چرنیخ در ۱۹۷۹ کشف شد به نام اوست. رصدخانه شاهخاری در جمهوری آذربایجان هم به نام او نامگذاری شده است.

۴- روز تولد او را روز مهندس نامگذاری کرده ایم و یکی از بزرگترین دانشگاه های ما، اسم او را روی خودش دارد.

۵- خواجه نصیر را به عنوان دانشمندی جهانی می شناسند اما ایرانی بودنش خیلی تابلوست.


تار

1- یکی ازادوات اصلی موسیقی سنتی ایران، که حتی سیم ششم آن به نام ابداع کننده ایرانی اش یعنی درویش خان، مشهور شده است.

2- جمهوری آذربایجان.

3- تار، ساز ملی این کشور است. در هفتمین اجلاس کمیته معنوی یونسکو که آذر پارسال در پاریس بود، این ساز به نام جمهوری آذربایجان ثبت جهانی شد.

۴- خانه موسیقی با انتقاد از مسئولان فرهنگی وقت اعلام کرد به این تصمیم اعتراض می کند.حسین علیزاده نوازنده تار هم گفت: «اگر بین تار ایرانی و تار آذری تفاوت قائل شویم، این مشکل برطرف می شود.»

۵- اعتراضات به جایی نرسید و در نهایت مدیران فرهنگی با گفتن اینکه «ثبت ردیف های موسیقی سنتی به نام ایران انجام شده»، واگذاری ثبت تار به نام جمهوری آذربایجان را توجیه کردند.


نظامی

1- نویسنده و شاعر قرن ششم که خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، مخزن الاسرار، هفت پیکر و ... را به زبان فارسی نوشته است. او در گنجه (جمهوری آذربایجان فعلی) به دنیا آمد و همانجا درگذشت.

2- جمهوری آذربایجان.

3- با پرداخت 110 هزار یورو به شهرداری رُم، مجسمه نظامی را با عنوان «شاعر جمهوری آذربایجان» در پایتخت ایتالیا نصب کردند. اشعار فارسی روی کتیبه های آرامگاه نظامی در گنجه تخریب و به جای آن ترجمه اشعارش به زبان ترکی نصب شد. شنیده شده احتمالا از سال آینده، روی اسکناس های 5 مناتی این جمهوری، عکس بنای آرامگاه نظامی هم حک می شود.

4- وزارت امور خارجه به تخریب آثار فارسی و فارسی زدایی در مقبره نظامی اعتراض کرد.

5- جمهوری آذربایجان تلاش می کند تا نظامی و گنجه را مثل مولوی و قونیه در ترکیه به مرکز جذب توریست تبدیل کند.


زکریای رازی

۱- از اسمش هم معلوم است که در ری به دنیا آمده و آنجا زندگی می کرده. او در قرن سوم، کلی اکتشافات عجیب و غریب انجام داد و با قاطی کردن مواد مختلف، مواد جدید اختراع می کرد که کشف الکل و اسیبد سولفوریک فقط دو نمونه از کارهای اوست. استاد، استاد پزشکی هم بود و کتاب الحاوی، اولین دایره المعارف پزشکی جهان است.

۲- عراق

۳- چون زکریای رازی مدتی در بیمارستان عضدیه بغداد، مشغول طبابت بوده و اکثر کتاب های طبی اش به زبان عربی - زبان علمی آن روز - بوده، عراقی ها او را برای خودشان می دانند. اواخر خرداد امسال، موزه ملی عراق در مراسمی اعلام کرد نسخه خطی ۶۰۰ صفحه ای یکی از کتاب های سرقت شده رازی در زمان اشغال را پس گرفته و کلی پزشض را داد. امارات هم تمبری برای یابود او منتشر کرده است.

۴- روز ۵ شهریور را که مصادف با سالروز میلاد اوست، روز داروسازی نامگذاری کرده ایم و اسم چندتا کارخانه داروسازی، میدان و خیابانمان به نام اوست. ضمن اینکه تا حالا ۱۹ دوره جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی برگزار کرده ایم.

۵- فعلا به نام ماست اما تلاشی هم برای ثبت جهانی اش نکرده ایم.


مولوی

1- این شاعر قرن هفتم، در بلخ (افغانستان فعلی) به دنیا آمد و در قونیه (ترکیه فعلی) درگذشت. حدود 70 هزار بیت فارسی و 10 هزار بیت عربی دارد و حدود 50 بیت ترکی و متفرقه که اکثرشان در لابلای اشعار فارسی آمده است. مثنوی، دیوان شمس و فیفه مافیه از آثار معروف اوست.

2- ترکیه افغانستان.

۳- ترکیه کلا خودش را برای مولوی هلاک کرده است. هر سال در آرامگاه مولوی در قونیه، مراسمی می گیرد که حدود یک میلیون توریست برای تماشایش به این شهر کوچک می روند. ضمن اینکه سال ۲۰۰۷ توسط یونسکو و بنا به درخواست این کشور، «سال مولوی» نامگذاری شد. حدود سه میلیون نفر در آن سال به قونیه سفر کردند و طی مراسم ویژه ای که عنوان «شب عروس» را به آن داده بودند، رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به مهمانان عالیرتبه، دیوان شمس هدیه داد. در عین حال ترکیه طرحی را برای ساخت فیلمی درباره مولوی به هالیوود ارائه کرده که حرف از حضور دی کاپریو و جرج کلونی در آن است. قبلا نیز ترک ها به همراه هند فیلمی با هزینه ۲۵ میلیون دلار درباره مولوی ساخته اند که «رومی آتش عشق» نام داشت.

افغانستان هم با دادن لقب «خداوندگار بلخ» به مولوی، در مزار شریف مراسم سالیانه برگزار می کند. آنها با الهام از بیت معروف «دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر...»، فیلمی به اسم «پیر چراغ به دست» را درباره او ساخته اند.

۴- در سالی که به پیشنهاد ترکیه سال مولوی نام گرفته بود، کنگره شعر مولوی در خوی برگزار شد. مرکز همایش های صداوسیما هم در همان سال میزبان همایش «داستان پردازی مولوی» بود، ضمن اینکه اخباری مبنی بر ساخت فیلمی درباره مولوی منتشر شده که البته هنوز به جایی نرسیده است. تنها کار اجرا شده درباره او، مستند مولوی است که اُرُد عطارپور آن را ساخته.

۵- ترکیه با وجود اینکه مردمش برای خواندن آثار مولوی مجبورند آن را از فارسی به ترکی ترجمه کنند و نمی توانند اشعار او را به زبانی که سروده شده بخوانند، موفق شده مولوی را به نام خودش بزند و هر از چندگاهی هم مسئولان فرهنگی و ادبی کشور، برای حضور در سالگرد مولوی راهی جشنواره قونیه می شوند.


ابن سینا

1- دانشمند قرن چهارم که در روستای «افشنه خُرمیثَن» (ازبکستان فعلی) به دنیا آمد و برای اینکه اسیر دربار محمود غزنوی نشود، مدام از این شهر به آن شهر می رفت. او به خوارزم، گرگان، ری، اصفهان و همدان سفر کرد و دست آخر در 57 سالگی در همدان مرد. ابن سینا دانشمند بیش فعالی بود که در 17 سالگی در همه علوم زمان خود سرآمد شد.

2- قطر، کویت، ازبکستان، افغانستان، تاجیکستان، امارات.

3- تاجیک ها روی اسکناس 20 سامانی (واحد پولشان که اسم سلسله «سامانیان» را رویش گذاشته اند) تصویر ابن سینا را حک کرده اند. بزرگترین بیمارستان این کشور ابن سینا نام دارد. سال 2006 هم بلندترین قله تاجیکستان که 7 هزار متر ارتفاع دارد و قبلا اسمش «لنین» بود را «بوعلی سینا» گذاشتند.

قطری ها در مراسم افتتاحیه بازی های آسیایی ۲۰۰۶، بوعلی سینا را در کنار خیام، عرب معرفی کردند و ملیت قطری به آنها بخشیدند. کویتی ها به مناسبت هزارمین سال تولد ابن سینا، تمبری منتشر کردند که رویش نوشته بود: «ابن سینا فیلسوف الدوله العربیه الاسلامیه و طبیب ها».

افغان ها او را به اسم بوعلی سینای بلخی معرفی می کنند و معتقدند در منطقه بلخ کهن، یعنی منطقه وسیع افغانستان تا ازبکستان به دنیا آمده. ابن سینا نام یکی از معروف ترین خیابان های کابل هم هست.
اماراتی ها چهار سال قبل با کمک اروپایی ها رباتی ساختند و اسمش را گذاشتند بوعلی سینا.

در عین حال، ژرمن ها هم که ادعایی بر سر آلمانی بودن ابن سینا ندارند، فیلمی 26 میلیون دلاری به نام «طبیب» به کارگردانی فیلیپ اشتولسل ساخته اند که در آن بن کینگزلی، نقش حکیم و طبیب ایرانی را دارد. آنها در عین حال یک کانون عام المنفعه به نام «آوِسینا پرایز» (جایزه بوعی سینا) دارند.

4- اول شهریور که مصادف با سالگرد تولد او به تاریخ شمسی است را «روز پزشک» نامگذاری کرده ایم. 28 سال قبل هم کیهان رهگذار، سریال «بوعی سینا» را با بازی امین تارخ ساخت. این مجموعه یک سال بعد از همایش بوعلی سینا در همدان ساخته شد.

5- فعلا که همه مدعی اند. حالا خوب است ابن سینا که دائم السفر بود، در شهرهایی چرخیده که الان داخل کشور ما هستند!