کارنامه سوخو ۳۵ تاکنون: ۸ پیروزی و ۸ شکست!

فرارو: سوخو ۳۵ یکی از جدی‌ترین گزینه‌های نیروی هوایی ایران برای افزایش توان رزمی خود است. جنگنده‌ای چندمنظوره و نسخه برتر نسل ۴ که گفته می‌شود می‌تواند وزنه نبردهوایی را به نفع ایران سنگین کند.

سرنوشت ورود جنگنده‌های سوخو ۳۵ به ایران هنوز نامعلوم است اما این جنگنده چه مشخصاتی دارد و تاکنون در نبردهای واقعی چقدر موفق بوده است؟ در این مطلب قصد داریم میزان موفقیت جنگنده سوخو ۳۵ را در میدان‌های واقعی نبرد بررسی کنیم.

مشخصات سوخو ۳۵

جنگنده سوخو-۳۵ (Sukhoi Su-35)، که با نام ناتو "فلانکر-ای" (Flanker-E) شناخته می‌شود، یک هواپیمای جنگنده چندمنظوره نسل ۴.۵ روسی است که توسط دفتر طراحی سوخو توسعه یافته و توسط شرکت یونایتد ایرکرفت کورپوریشن (UAC) تولید می‌شود. این جنگنده به عنوان نسخه پیشرفته و مدرن‌شده سوخو-۲۷ طراحی شده و هدف اصلی آن دستیابی به برتری هوایی، پشتیبانی نزدیک هوایی و عملیات چندمنظوره است.

توسعه Su-35 از دهه ۱۹۸۰ میلادی آغاز شد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی به دنبال بهبود Su-27 بود. اولین پرواز پروتوتایپ در سال ۱۹۸۸ انجام شد، اما نسخه مدرن Su-35S (که S به معنای سریال یا تولید سریالی است) در سال ۲۰۰۸ پرواز کرد و در فوریه ۲۰۱۴ وارد خدمت نیروی هوایی روسیه شد. تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۵۰ فروند Su-35S تولید شده که بیشتر آن‌ها در خدمت روسیه هستند، در حالی که صادرات به کشورهایی مانند چین (۲۴ فروند تحویل‌شده بین ۲۰۱۶-۲۰۱۸) و الجزایر (اولین تحویل در ۲۰۲۵) صورت گرفته است. ایران نیز گزارش‌هایی از دریافت این جنگنده در سال ۲۰۲۵ دارد.

از نظر طراحی، Su-35 یک جنگنده تک‌سرنشینه با بدنه آیرودینامیک ترکیبی (blended wing-body) است که از مواد کامپوزیتی، آلیاژهای آلومینیوم-لیتیوم و تیتانیوم برای کاهش وزن و افزایش استحکام استفاده می‌کند. وزن خالی آن حدود ۱۸۴۰۰ کیلوگرم و حداکثر وزن برخاست ۳۴۵۰۰ کیلوگرم است. کابین خلبان مجهز به نمایشگر هدآپ (HUD)، دو صفحه نمایش چندمنظوره LCD و سیستم کنترل HOTAS است. رادار Irbis-E (PESA) آن قادر به تشخیص اهداف در فاصله ۴۰۰ کیلومتری و رهگیری همزمان ۳۰ هدف است. این جنگنده به دلیل موتورهای thrust-vectoring، قابلیت supermaneuverability دارد و می‌تواند مانورهای ۹ جی را تحمل کند.

موتورهای دوگانه Saturn AL-41F1S (با نیروی رانش ۸۶.۳ کیلونیوتن خشک و ۱۳۷.۳ کیلونیوتن با پس‌سوز، تا ۱۴۲.۲ کیلونیوتن در حالت اضطراری) امکان supercruise (پرواز مافوق صوت بدون پس‌سوز) در سرعت بیش از ماخ ۱.۱ را فراهم می‌کنند. حداکثر سرعت Su-35 حدود ۲۴۰۰ کیلومتر در ساعت (ماخ ۲.۲۵) در ارتفاع بالا و ۱۴۰۰ کیلومتر در ساعت (ماخ ۱.۱۳) در سطح دریا است. برد عملیاتی آن ۳۶۰۰ کیلومتر در ارتفاع و ۱۵۸۰ کیلومتر در سطح دریا، با شعاع رزمی حدود ۱۶۰۰ کیلومتر و برد فرری ۴۵۰۰ کیلومتر با مخازن خارجی است. ظرفیت سوخت داخلی ۱۱۵۰۰ کیلوگرم است.

تسلیحات Su-35 شامل یک توپ ۳۰ میلی‌متری GSh-30-1 با ۱۵۰ گلوله و ۱۲ نقطه اتصال خارجی برای حداکثر ۸۰۰۰ کیلوگرم مهمات است. این شامل موشک‌های هوا-به-هوا مانند R-73 (کوتاه‌برد)، R-27 و R-77 (میان‌برد تا ۳۰۰ کیلومتر)، موشک‌های هوا-به-زمین، ضدکشتی مانند Oniks، بمب‌های هدایت‌شونده و غیرهدایت‌شونده می‌شود. این تنوع، Su-35 را به یک پلتفرم چندمنظوره تبدیل کرده که در عملیات‌هایی مانند جنگ سوریه (از ۲۰۱۵ برای پاترول و بمباران) و جنگ اوکراین (از ۲۰۲۲ برای برتری هوایی) نقش کلیدی ایفا کرده است.

پیروزی‌های هوایی سوخو-۳۵

سوخو-۳۵ در نبردهای واقعی، به‌ویژه در جنگ روسیه و اوکراین از فوریه ۲۰۲۲ تاکنون، عملکرد قابل توجهی در نبردهای هوایی نشان داده است. بر اساس منابع رسمی روسی و تحلیلی مستقل مانند ویکی‌پدیا و گزارش‌های تأییدشده، این جنگنده حداقل ۸ پیروزی هوایی تأییدشده به ثبت رسانده است. این پیروزی‌ها شامل ۷ مورد علیه جنگنده‌های اوکراینی (مانند MiG-29 و Su-27) و ۱ مورد علیه بالگرد دریایی Mil Mi-14 نیروی دریایی اوکراین می‌شود. بیشتر این پیروزی‌ها در مراحل اولیه جنگ (تا سپتامبر ۲۰۲۲) رخ داده، زمانی که نیروی هوایی روسیه برتری هوایی نسبی داشت.

برای مثال، در ۶ مارس ۲۰۲۲، یک خلبان Su-35S در یک سورتی پرواز، دو بالگرد Mi-8 و یک Su-25 اوکراینی را در منطقه نیکولایف سرنگون کرد. ادعاهای روسی مبنی بر پیروزی‌های بیشتر (مانند حملات به پهپادها یا اهداف زمینی) وجود دارد، اما این‌ها نبردهای مستقیم هوا-به-هوا محسوب نمی‌شوند و فاقد تأیید مستقل هستند. در عملیات سوریه (۲۰۱۵-۲۰۱۷)، Su-35 عمدتاً برای مأموریت‌های پشتیبانی زمینی استفاده شد و هیچ پیروزی هوایی تأییدشده‌ای ثبت نشد.

تا اکتبر ۲۰۲۵، هیچ گزارش جدیدی از پیروزی‌های اضافی هوا-به-هوا در جنگ اوکراین منتشر نشده، که این می‌تواند به دلیل تغییر استراتژی روسیه به سمت عملیات ایمن‌تر و اجتناب از درگیری‌های نزدیک باشد. با این حال، Su-35 همچنان به عنوان یکی از معدود جنگنده‌های مدرن با پیروزی‌های واقعی در نبردهای معاصر شناخته می‌شود و خلبانان روسی آن را برای مانورپذیری و رادار پیشرفته‌اش ستایش می‌کنند.

سوخو-۳۵ چند بار سرنگون شده است؟

علی‌رغم قابلیت‌های پیشرفته، سوخو-۳۵ در جنگ اوکراین تلفات قابل توجهی متحمل شده است. بر اساس داده‌های گروه تحلیلی Oryx، که تلفات را با شواهد بصری (عکس و ویدیو) تأیید می‌کند، حداقل ۸ فروند Su-35S تا سال ۲۰۲۵ سرنگون شده‌اند. این آمار شامل موارد تأییدشده تا ژوئن ۲۰۲۵ است، که یکی از آن‌ها در منطقه کورسک روسیه توسط پدافند اوکراینی (احتمالاً با استفاده از سامانه‌های S-300 یا Buk) رخ داد.

علت اصلی این سرنگونی‌ها پدافند هوایی زمین‌پایه اوکراین بوده، نه درگیری‌های مستقیم هوایی با جنگنده‌های اوکراینی. برای نمونه، در ژوئن ۲۰۲۵، یک Su-35 توسط نیروهای اوکراینی در خاک روسیه نابود شد، که اولین مورد تأییدشده در این منطقه بود. منابع غربی مانند Defence Blog و National Security Journal این ارقام را حدود ۷-۸ فروند تأیید می‌کنند، در حالی که وزارت دفاع روسیه این تلفات را به‌صورت عمومی تأیید نکرده است.

در عملیات سوریه یا سایر درگیری‌ها پیش از ۲۰۲۲، هیچ سرنگونی تأییدشده‌ای گزارش نشده، زیرا Su-35 در نقش‌های کم‌خطرتر عمل می‌کرد. با توجه به تولید مداوم (مانند تحویل دسته‌های جدید در اوت ۲۰۲۵)، روسیه توانسته تلفات را جبران کند، اما این موارد نشان‌دهنده چالش‌های جنگ مدرن، مانند پدافند پیشرفته و جنگ الکترونیک، برای حتی جنگنده‌های برتر مانند Su-35 است.