«چكناواريان» آهنگسازی که هرگز خودش را جدی نمی گیرد
من هم کودکی بدي داشتم و هم خوب و در عين حال پدر من که موفق به رهایی از زندان‌های استالین شده بود مانند دیگر مهاجران داستان‌های غم‌انگیز خود را داشت. محيطي كه در زندگی و بخصوص آثار من تاثیر گذاشته است.
تهران امروز: ساخت مستندی با نام «۱۳ اکتبر ۱۹۳۷» درباره شخصیت بی‌مانند استاد چکناواریان بهانه‌ای شد تا شاید به سراغ تنها رهبر ارکستری در جهان برویم که بر خلاف خیلی‌ها، اگر قرار باشد غذایش را بیرون از خانه بخورد حتما به قهوه‌خانه رفته و بعد اگر فرصت کند زورخانه را هم زیارت می‌کند.
کسی که از زندگی در کنار مردم عادی لذت می‌برد. برخلاف خیلی‌ها که دوست دارند حتی اسم‌شان حذف شود ولی القابی چون پروفسور و آقای دکتر در مصاحبت با آنها از دهان نیفتد، با استادی که رنج می‌برد وقتی دکتر خطابش کنند، تماس گرفتم و وقتی را برای یک گفت‌وگو از او خواستم.
شخصیتی که تنها ۲۵ سال از عمر خود را صرف اپرای داستان‌های فردوسی کرده بود، گفت این روزهایم نیز متعلق به اپرای مولاناست و وقت ندارم. وقت مناسب این هم صحبتی را از او پرسیدم، گفت، نمی‌دانم و به محض اینکه پیدا کنم با شما تماس خواهم گرفت. قبول کردم و یقین داشتم به علت حجم کاری فراموش خواهد کرد. اما شبی از شب‌ها تماس گرفت و فردای همان روز کافه نادری، محل ملاقاتمان شد که در ادامه مشروح این گفت‌وگوی صمیمی با موسیقیدانی که سنت‌گراست و مدرن، شوخ‌طبع است و جدی را باهم می‌خوانیم.
تلقی شما از سن و سال چیست؟
سن اصلا چیز مهمی نیست. سن در واقع دست‌ساز برخی افراد است براي اينكه بگويند وقتی مثلا صدایت عوض شد(خشن‌تر شد) بايد نحوه زندگي‌ات فلان شكل باشد یا وقتی رنگ موهايت سفيد شد،پدربزرگ هستي و يكسري كارها را نبايد انجام دهي.
به نظر من اين درست نيست چرا که ما هیچ روش خاص مورد تاکیدی برای هیچ سنی نداریم. همانطور که یک مرد هفتاد ساله مي‌تواند مثل یک جوان ۲۰ ساله زندگی کند يا يك پسر ۱۸ ساله هم مي‌تواند عاشق شود. نكته مهم اين است كه بسان سنگی که در مسیر رودخانه سر به سنگ مي‌زند، باید زندگی رونده باشد!
فارغ از هر دوره و هر گوشه‌ای از زمين، هر قدر هم مصائب، روزگار را بر فردي سخت كرده باشد باز نقطه عطف و شیرین‌ترین روزگار عمرش را محصور در دوران کودکی می‌داند، لوریس چکناواریان چرا این برهه از عمرش را تلخ می‌داند؟
نه، من هم کودکی بدي داشتم و هم خوب. چون من در یک خانواده مهاجر به دنیا آمدم و اطراف ما همه از بازماندگان مهاجری بودند که اغلب آنها اعضای خانواده خود را در قتل‌عام ارمنستان از دست داده بودند.
پدر من که موفق به رهایی از زندان‌های استالین شده بود مانند دیگر مهاجران داستان‌های غم‌انگیز خود را داشت. محيطي كه در زندگی و بخصوص آثار من تاثیر گذاشته است.
با وجود مهاجرت پراکنده ارامنه به اقصی نقاط جهان، چه نظری نسبت به انتخاب ایران از طرف پدر دارید؟
ابتدا لازم است که بگویم متولد بروجردم و افتخار می‌کنم که ایرانی هستم. ما از گذشته به لحاظ فرهنگ و تمدن باستانی، ایرانی هستیم و بسیار خرسندم که با تولد در ایران، با فرهنگ بزرگ این کشور آشنا شدم و به‌رغم اصالت ۷ هزار ساله با شاعران نامدار، با نویسندگان برجسته و با موسیقی اصیل این دیار آشنا شدم. درحالی که اگر مانند بسیاری دیگر که به اروپا کشیده شدند برای مثال اگر سر از فرانسه درمی‌آوردم با آن هویت آبا و اجدادی‌ام كه مشترکات زيادي با فرهنگ ایرانی دارد هیچ‌گاه ارتباط برقرار نمی‌کردم.
چطور با وجود اينكه تنهايي منحصربه‌فردي داريد ولي راضي شديد از شما فیلم ساخته شود؟
مرکز موسیقی وزارت ارشاد در تلاش است از آهنگسازان، موسیقیدانان و البته رهبران موسیقی کشور مستند پرتره تولید کند که خب بنده هم انتخاب شدم. فیلم ساخته شد و با وجود زمان ۷۰ دقیقه‌ای آن که من اعتقاد داشتم طولانی است و حوصله بیننده را سر می‌برد، به نمایش هم درآمد و خوشبختانه با استقبال خوب تماشاگران روبه‌رو شد.
به نظر سخت است که برای صبحانه به یک قهوه خانه سنتی بروي و طبق رسم مألوف پس از صرف نیمرو در ظرف آلمینیومي‌در استکان لب پر و بدون استثنا پر لک آنجا چای بنوشي. حضور شما در قهوه‌خانه یا حتی زورخانه تمهید فیلمیک بود یا نه تمام پلان‌های موجود روایت زندگی واقعی استاد چکناواریانی است که محصل اتریش، بزرگ شده اروپا و مدرس آمریکاست؟
همه اینها سنت‌های ملی ماست که نباید از آن دور شویم. قهوه‌خانه و بازار جزو فرهنگ ماست. ما نمی‌توانیم که همه جا را پاریس و لندن کنیم که اگر برای تحقق بخشیدن به این نگاه تلاش کنیم که زندگی معنایی نخواهد داشت. برای همین سعی می‌کنم بروم زورخانه، بروم دسته‌های عزاداری در محرم را ببینم و اینها چیزهایی نیست که تنها به آنها علاقه داشته باشم چون من به حضور در بین مردم احتیاج دارم. من از کودکی عاشق نغمه‌های شیرخدا بودم. به خاطر او بود كه عاشق زورخانه شدم و با حضور در زورخانه با شخصیت فردوسی آشنا شدم. بعد از خواندن شاهنامه، اپرای «رستم و سهراب» را نوشتم، چهار اپرای دیگر از جمله «رستم و اسنفدیار» و «ضحاک» را از داستان‌های شاهنامه نوشتم و با عشق به باورهای اسطوره‌ای هموطنانم به اجرا درآوردم.
چرا دوست نداريد «دکتر» خطابتان کنند؟
من دکترا دارم و پروفسور دانشگاه هستم ولی این اوصاف صرفا دیوارهایی هستند که بین شما و مردم کشیده می‌شود. چه چیزی به من می‌افزاید که پیشوند دکتر را به اسم خودم بیفزایم؟!
جالب است كه تدریس در دانشگاه مطرح آمریکا را با همه امکاناتش رها كرده‌ايد، چرا؟
اصولا تنفس در اتمسفر دانشگاه برای من ممکن نیست و نبوده. دوست نداشتم استاد باشم و مثل بت بی‌روح و ذوقی در میان دانشجویانم باقی بمانم. بسیاری از اساتید دانشگاهی را که به این مرض مبتلا می‌شوند می‌شناسم و می‌دانم پرستش اطرافیان، دیگر مجال کتاب خواندن و کتاب دلخواه خود را نوشتن، به آنها نمي‌دهد. از همان موقع که استعفای خودم را در ۴۰ سالگی روی میز رئیس دانشگاه گذاشتم و دوستانم از استعفایم حیرت زده شده بودند تصمیم گرفتم دیگر در هیچ شورای علمی شرکت نکنم و در هیچ موسسه و ارگانی هم استخدام نشوم و خودم را حقوق بگیر جایی نسازم تا آزاد باشم و مطیع و حرف گوش کن کسی هم نباشم.
به اذعان بسیاری از سیاسیون و کارشناسان، یکی از عوامل اصلی استقلال ارمنستان، مجاهدت بی‌نظیر هنرمندی چون لوریس چکناواریان است. از ترک آمریکا به سوی ارمنستان و از پیاده‌روی انقلابی سه روزه خودتان در آن كشور بگوييد.
این وظیفه‌ای بود که انجام دادم. وقتی در آمریکا خبر زلزله دلخراش ارمنستان را شنیدم به آنجا رفتم تا بتوانم در شرایط به وجود آمده به جهت جنایات کمونیستی روسیه علیه مردم این کشور كمكي كرده باشم - جناياتي كه به کشتار بیست هزار نفری ارامنه دست زده بودند- و در آنجا ضمن امداد رسانی به زلزله‌زدگان، با تبلیغ و سخنرانی به مقدمات شکل‌گیری استقلال در ارمنستان کمک کنم. خوشبختانه خیلی زود با برگزاری کنسرت‌های متعدد در بین مردم محبوبیت پیدا کردم و در سخنرانی‌هایی که تصاویر آنها نیز موجود است چندین هزار نفر برای گوش كردن به سخنرانی‌ها که بیشتر با هدف ائتلاف مردمی صورت می‌گرفت، حاضر می‌شدند.
آن پیاده روی مشهور ۳۰۰ کیلومتری هم كه تا سه روز طول كشيد به پيشنهاد من برگزار شد. آن پياده روي بسیار در انسجام مردمي‌تاثیر خوبی داشت. مبلغ قابل توجهی کمک نیز برای پیشبرد سازندگی ارمنستان و بخصوص تاسیس دانشگاه در مناطق زلزله‌زده از سوی مردم جمع‌آوری شد. وقتی حس كردم ماموریتم در آنجا تمام شده به آمریکا نرفتم و به وطن خودم برگشتم.
رها كردن رفاه بالا و حقوق خوب در آمریکا، الان در ايران مي‌توانيد به راحتي زندگي كنيد و اصلا تحمل زندگي داريد؟
ایران عزیز باید مرا تحمل کند (مي‌خندد). اتفاقا من از زندگي در ايران لذت می‌برم. کندی در جايي حرف بسيار قشنگي زده؛ گفته است از مملکتت نپرس که چه چيزي به تو داده بلکه همیشه به اين فكر كن كه تو چه چيزي مي‌تواني به كشورت بدهي. هر کجای دنیا برویم مشکلات هست و مهم اینکه به بهانه مشکلات، خودمان را بیکار نکنیم.
پس از سال‌ها انتظار و با وجود بی‌سلیقگی‌هاي فروان در نهایت با چندین‌بار بازنویسی، اپراي «رستم و سهراب» اجرا شد. از این موفقیت بگویید.
با وجود اینکه اساس هر اپرایی را نثر نمایشی تشکیل می‌دهد، از همان ابتدا بسیاری از دوستان مخالف بودند بنده روی اشعار شاهنامه وقت بگذارم و حتی سفارش‌دهندگان کار قرار را به جهت غیرممکن بودن این اقدام لغو کردند ولی با تشویق بزرگوارانی چون استاد خالقی با وجود اینکه این اولین اپرای ایرانی به شمار می‌رفت و ما اصولا سنت اپرا نداریم این ناممکن به جهت اینکه اپرا به نوعی همان روایت تعزیه به روشی مدرن و با امکانات موسیقایی به حساب می‌آید، به جهت همین پس‌زمینه فرهنگی با استقبال بالای مردم نیز برگزار شد.
از اپرای مولانا چه خبر؟
اپرای مولانا داستان زندگی این شاعر نامی است که به روایت دوره‌های مختلف زندگی‌اش مثل دیدار با شمس تبریزی و دیگر مسائل عاشقانه و عارفانه‌اش پرداخته شده است. الان یک سال است که به طور جدی اشعار او را به همراه کتاب‌های مرتبط دیگری که در این زمینه به نگارش درآمده مطالعه می‌کنم و امیدوارم تا بهار سال آینده خط داستان این اپرا را بنویسم و با توکل بر خدا در مهر ماه سال آینده هم به اجرا درآید که با جذابیت بسیار بالای موضوع و قابلیت عالی آن جهت پرداخت و البته شخصیت شناخته شده و جهانی مولوی امید می‌رود در زمان اجرا با استقبال عمومی همراه شود.
آیا مثل اپرای رستم و سهراب که از برخی مولفه‌های مذهبی مسلمانان همچون ملودی هیات‌هاي عزاداری استفاده کردید، در اپرای مولانا هم از المان‌های سنتی و مذهبی تاثیر گرفته‌اید؟
اگرچه در تشییع جنازه سهراب از عزاداری خودمان و بخصوص زنجیرزنی محرم استفاده كرده بودم یا مثلا جهت نبردهای اول تا سوم رستم و سهراب از ریتم‌های زورخانه‌ای استفاده شده ولی در اپرای مولوی دیگر این‌طور نیست. هرچند رنگ اپرا خودش به جهت ایرانی بودن سازنده و پس زمینه ذهنی او، ایرانی است ولی دیگر نخواستم آن را تنها به مرزهای بومی این شاعر شهیر محدود كنم. معتقدم شخصیت‌های بزرگی چون مولانا مقید به یک اقلیم جغرافیایی نبوده و مخاطبان آنها به نوعی تمام مردم جهان هستند و نشان دادن این مفاخر در قاب ملیت آنها به نظر محصور کردن آنها در زادگاهشان است. همانطور که شکسپیر دیگر یک انگلیسی نیست و تولستوی و بتهوون براي تمام دنیا هستند، سعدی و حافظ و مولانا هم ستاره‌های درخشان آسمانی هستند که متعلق به همه مردم جهان است.
همکاری با بزرگان موسیقی سنتی کشور چرا فقط در همکاری‌تان با شهرام ناظری باقی ماند؟
موسيقي سنتي كار من نيست. آن یک مورد هم که به آن افتخار هم می‌کنم بر حسب تصادف و پیشنهاد برخی از دوستان صورت گرفت که تجربه خیلی قشنگی هم برای من شد.
علاوه بر موسیقی مقامی کشور که رشته تخصصی شما نیست، شما در کنار مطالعات و پژوهش‌هایی که در بخش نواهای سنت تعزیه‌ای داشتید، کارهای متعدد و زیبایی چون آلبوم مذهبی خسوف را با اکستراسیون حجیم و درخشانی كار كرديد. نگاه شما در مورد این اپرای غنی ایرانی چیست؟
من از تعزیه در بسیاری از کارهایم استفاده كردم. چنانچه مشهود است تمام اپرای رستم و اسفندیار بر اساس تعزیه نوشته شده.
به عنوان کسی که آثار موسیقیایی خود را تحت تاثیر نقاشان مکتب وین در ۳۰ اثر به تصویر کشیده، آیا باز شاهد افتتاح گالری دیگری از چکناواریان خواهیم بود؟
خدا مي‌داند! من آدمی هستم با یک سر و هزار سودایی که در زندگی برای عملی کردن آنها برنامه‌ریزی هم دارم. چه کار می‌شود کرد؟ عاشق نقاشی هستم، می خواهم نویسندگی کنم، دوست دارم فیلم بسازم و علاقه دارم هنرپیشگی کنم، به نظر من آدم تا زنده است باید همه چیز را تجربه کند و نباید خودش را به یک چیز محدود کند. زمانی بود که من رنگ‌ها را براي خودم ترجمه و سپس آنها را به موسیقی تبدیل می‌کردم. چنانچه رنگ‌آمیزی برخی ارکسترهای من از روی بوم نقاشان برجسته الهام گرفته شده. اما روزی احساس کردم می‌شود کارهای موسیقیایی خودم را به صورت انتزاعی روی تابلو هم بیاورم که در این زمینه از نشانه‌ها و علامت‌های موسیقی بسیار استفاده کردم.
رهبری ارکستر در ایران صاحب چه جایگاهی است؟
هنرمندانی چون مرحوم گریگوریان، حشمت سنجری، پرویز محمود، منوچهر صهبایی و آقای شهرداد روحانی که الان هم در آمریکا هستند، اینها افرادی هستند که در زمینه رهبری فعایت خوبی داشته و دارند.
رهبران ارکستر به علت اجرای حرکات خاص فیزیکی و میميک‌های شکسته و متغیرشان در چهره، افرادی خشن به نظر می‌رسند. اما ساخت این مستند خیلی از تصورات را با نشان دادن تصاوير شما در كنار نانوا و میوه فروش محل گرفته تا رفتگر خیابان، تغيير داد. ولي شايد نشان دادن قسمت‌هاي خاصي از زندگي‌تان مثل طلاق گرفتن از همسر دوم يا سکونت در یکی از شلوغ‌ترین محله‌های تهران، چهره‌اي از شما نشان دهد كه انگار به خودتان اهميت نمي‌دهيد. چقدر اين قضيه براي شما اهميت دارد؟
نه مسئله‌ای نیست، همیشه گفتم که من کارم را جدی می‌گیریم و خودم را جدی نخواهم گرفت. من در بین همین مردم بزرگ شده‌ام و متعلق به آنها هستم. هیچ‌وقت خودم را از مردم دور نمی‌کنم و اگر هم روزها در خانه می‌مانم و خودم را در اتاقم حبس می‌کنم چون مجبورم و دارم برای همین مردم اپرا می‌نویسم و سمفونی می‌سازم. چرا که اگر از مردم دور باشم دیگر نمی‌توانم کار کنم. بنده عقیده دارم هر هنرمندی برای خلق یک اثر ماندگار هنرش را از مردم می‌گیرد و بنابراين باید محصول هنری‌اش را نیز به مردم برگرداند.
کسی که از زندگی در کنار مردم عادی لذت می‌برد. برخلاف خیلی‌ها که دوست دارند حتی اسم‌شان حذف شود ولی القابی چون پروفسور و آقای دکتر در مصاحبت با آنها از دهان نیفتد، با استادی که رنج می‌برد وقتی دکتر خطابش کنند، تماس گرفتم و وقتی را برای یک گفت‌وگو از او خواستم.
تلقی شما از سن و سال چیست؟
سن اصلا چیز مهمی نیست. سن در واقع دست‌ساز برخی افراد است براي اينكه بگويند وقتی مثلا صدایت عوض شد(خشن‌تر شد) بايد نحوه زندگي‌ات فلان شكل باشد یا وقتی رنگ موهايت سفيد شد،پدربزرگ هستي و يكسري كارها را نبايد انجام دهي.
فارغ از هر دوره و هر گوشه‌ای از زمين، هر قدر هم مصائب، روزگار را بر فردي سخت كرده باشد باز نقطه عطف و شیرین‌ترین روزگار عمرش را محصور در دوران کودکی می‌داند، لوریس چکناواریان چرا این برهه از عمرش را تلخ می‌داند؟
نه، من هم کودکی بدي داشتم و هم خوب. چون من در یک خانواده مهاجر به دنیا آمدم و اطراف ما همه از بازماندگان مهاجری بودند که اغلب آنها اعضای خانواده خود را در قتل‌عام ارمنستان از دست داده بودند.
پدر من که موفق به رهایی از زندان‌های استالین شده بود مانند دیگر مهاجران داستان‌های غم‌انگیز خود را داشت. محيطي كه در زندگی و بخصوص آثار من تاثیر گذاشته است.
ابتدا لازم است که بگویم متولد بروجردم و افتخار می‌کنم که ایرانی هستم. ما از گذشته به لحاظ فرهنگ و تمدن باستانی، ایرانی هستیم و بسیار خرسندم که با تولد در ایران، با فرهنگ بزرگ این کشور آشنا شدم و به‌رغم اصالت ۷ هزار ساله با شاعران نامدار، با نویسندگان برجسته و با موسیقی اصیل این دیار آشنا شدم. درحالی که اگر مانند بسیاری دیگر که به اروپا کشیده شدند برای مثال اگر سر از فرانسه درمی‌آوردم با آن هویت آبا و اجدادی‌ام كه مشترکات زيادي با فرهنگ ایرانی دارد هیچ‌گاه ارتباط برقرار نمی‌کردم.
چطور با وجود اينكه تنهايي منحصربه‌فردي داريد ولي راضي شديد از شما فیلم ساخته شود؟
مرکز موسیقی وزارت ارشاد در تلاش است از آهنگسازان، موسیقیدانان و البته رهبران موسیقی کشور مستند پرتره تولید کند که خب بنده هم انتخاب شدم. فیلم ساخته شد و با وجود زمان ۷۰ دقیقه‌ای آن که من اعتقاد داشتم طولانی است و حوصله بیننده را سر می‌برد، به نمایش هم درآمد و خوشبختانه با استقبال خوب تماشاگران روبه‌رو شد.
همه اینها سنت‌های ملی ماست که نباید از آن دور شویم. قهوه‌خانه و بازار جزو فرهنگ ماست. ما نمی‌توانیم که همه جا را پاریس و لندن کنیم که اگر برای تحقق بخشیدن به این نگاه تلاش کنیم که زندگی معنایی نخواهد داشت. برای همین سعی می‌کنم بروم زورخانه، بروم دسته‌های عزاداری در محرم را ببینم و اینها چیزهایی نیست که تنها به آنها علاقه داشته باشم چون من به حضور در بین مردم احتیاج دارم. من از کودکی عاشق نغمه‌های شیرخدا بودم. به خاطر او بود كه عاشق زورخانه شدم و با حضور در زورخانه با شخصیت فردوسی آشنا شدم. بعد از خواندن شاهنامه، اپرای «رستم و سهراب» را نوشتم، چهار اپرای دیگر از جمله «رستم و اسنفدیار» و «ضحاک» را از داستان‌های شاهنامه نوشتم و با عشق به باورهای اسطوره‌ای هموطنانم به اجرا درآوردم.
چرا دوست نداريد «دکتر» خطابتان کنند؟
من دکترا دارم و پروفسور دانشگاه هستم ولی این اوصاف صرفا دیوارهایی هستند که بین شما و مردم کشیده می‌شود. چه چیزی به من می‌افزاید که پیشوند دکتر را به اسم خودم بیفزایم؟!
اصولا تنفس در اتمسفر دانشگاه برای من ممکن نیست و نبوده. دوست نداشتم استاد باشم و مثل بت بی‌روح و ذوقی در میان دانشجویانم باقی بمانم. بسیاری از اساتید دانشگاهی را که به این مرض مبتلا می‌شوند می‌شناسم و می‌دانم پرستش اطرافیان، دیگر مجال کتاب خواندن و کتاب دلخواه خود را نوشتن، به آنها نمي‌دهد. از همان موقع که استعفای خودم را در ۴۰ سالگی روی میز رئیس دانشگاه گذاشتم و دوستانم از استعفایم حیرت زده شده بودند تصمیم گرفتم دیگر در هیچ شورای علمی شرکت نکنم و در هیچ موسسه و ارگانی هم استخدام نشوم و خودم را حقوق بگیر جایی نسازم تا آزاد باشم و مطیع و حرف گوش کن کسی هم نباشم.
به اذعان بسیاری از سیاسیون و کارشناسان، یکی از عوامل اصلی استقلال ارمنستان، مجاهدت بی‌نظیر هنرمندی چون لوریس چکناواریان است. از ترک آمریکا به سوی ارمنستان و از پیاده‌روی انقلابی سه روزه خودتان در آن كشور بگوييد.
این وظیفه‌ای بود که انجام دادم. وقتی در آمریکا خبر زلزله دلخراش ارمنستان را شنیدم به آنجا رفتم تا بتوانم در شرایط به وجود آمده به جهت جنایات کمونیستی روسیه علیه مردم این کشور كمكي كرده باشم - جناياتي كه به کشتار بیست هزار نفری ارامنه دست زده بودند- و در آنجا ضمن امداد رسانی به زلزله‌زدگان، با تبلیغ و سخنرانی به مقدمات شکل‌گیری استقلال در ارمنستان کمک کنم. خوشبختانه خیلی زود با برگزاری کنسرت‌های متعدد در بین مردم محبوبیت پیدا کردم و در سخنرانی‌هایی که تصاویر آنها نیز موجود است چندین هزار نفر برای گوش كردن به سخنرانی‌ها که بیشتر با هدف ائتلاف مردمی صورت می‌گرفت، حاضر می‌شدند.
رها كردن رفاه بالا و حقوق خوب در آمریکا، الان در ايران مي‌توانيد به راحتي زندگي كنيد و اصلا تحمل زندگي داريد؟
ایران عزیز باید مرا تحمل کند (مي‌خندد). اتفاقا من از زندگي در ايران لذت می‌برم. کندی در جايي حرف بسيار قشنگي زده؛ گفته است از مملکتت نپرس که چه چيزي به تو داده بلکه همیشه به اين فكر كن كه تو چه چيزي مي‌تواني به كشورت بدهي. هر کجای دنیا برویم مشکلات هست و مهم اینکه به بهانه مشکلات، خودمان را بیکار نکنیم.
پس از سال‌ها انتظار و با وجود بی‌سلیقگی‌هاي فروان در نهایت با چندین‌بار بازنویسی، اپراي «رستم و سهراب» اجرا شد. از این موفقیت بگویید.
با وجود اینکه اساس هر اپرایی را نثر نمایشی تشکیل می‌دهد، از همان ابتدا بسیاری از دوستان مخالف بودند بنده روی اشعار شاهنامه وقت بگذارم و حتی سفارش‌دهندگان کار قرار را به جهت غیرممکن بودن این اقدام لغو کردند ولی با تشویق بزرگوارانی چون استاد خالقی با وجود اینکه این اولین اپرای ایرانی به شمار می‌رفت و ما اصولا سنت اپرا نداریم این ناممکن به جهت اینکه اپرا به نوعی همان روایت تعزیه به روشی مدرن و با امکانات موسیقایی به حساب می‌آید، به جهت همین پس‌زمینه فرهنگی با استقبال بالای مردم نیز برگزار شد.
اپرای مولانا داستان زندگی این شاعر نامی است که به روایت دوره‌های مختلف زندگی‌اش مثل دیدار با شمس تبریزی و دیگر مسائل عاشقانه و عارفانه‌اش پرداخته شده است. الان یک سال است که به طور جدی اشعار او را به همراه کتاب‌های مرتبط دیگری که در این زمینه به نگارش درآمده مطالعه می‌کنم و امیدوارم تا بهار سال آینده خط داستان این اپرا را بنویسم و با توکل بر خدا در مهر ماه سال آینده هم به اجرا درآید که با جذابیت بسیار بالای موضوع و قابلیت عالی آن جهت پرداخت و البته شخصیت شناخته شده و جهانی مولوی امید می‌رود در زمان اجرا با استقبال عمومی همراه شود.
آیا مثل اپرای رستم و سهراب که از برخی مولفه‌های مذهبی مسلمانان همچون ملودی هیات‌هاي عزاداری استفاده کردید، در اپرای مولانا هم از المان‌های سنتی و مذهبی تاثیر گرفته‌اید؟
اگرچه در تشییع جنازه سهراب از عزاداری خودمان و بخصوص زنجیرزنی محرم استفاده كرده بودم یا مثلا جهت نبردهای اول تا سوم رستم و سهراب از ریتم‌های زورخانه‌ای استفاده شده ولی در اپرای مولوی دیگر این‌طور نیست. هرچند رنگ اپرا خودش به جهت ایرانی بودن سازنده و پس زمینه ذهنی او، ایرانی است ولی دیگر نخواستم آن را تنها به مرزهای بومی این شاعر شهیر محدود كنم. معتقدم شخصیت‌های بزرگی چون مولانا مقید به یک اقلیم جغرافیایی نبوده و مخاطبان آنها به نوعی تمام مردم جهان هستند و نشان دادن این مفاخر در قاب ملیت آنها به نظر محصور کردن آنها در زادگاهشان است. همانطور که شکسپیر دیگر یک انگلیسی نیست و تولستوی و بتهوون براي تمام دنیا هستند، سعدی و حافظ و مولانا هم ستاره‌های درخشان آسمانی هستند که متعلق به همه مردم جهان است.
موسيقي سنتي كار من نيست. آن یک مورد هم که به آن افتخار هم می‌کنم بر حسب تصادف و پیشنهاد برخی از دوستان صورت گرفت که تجربه خیلی قشنگی هم برای من شد.
علاوه بر موسیقی مقامی کشور که رشته تخصصی شما نیست، شما در کنار مطالعات و پژوهش‌هایی که در بخش نواهای سنت تعزیه‌ای داشتید، کارهای متعدد و زیبایی چون آلبوم مذهبی خسوف را با اکستراسیون حجیم و درخشانی كار كرديد. نگاه شما در مورد این اپرای غنی ایرانی چیست؟
من از تعزیه در بسیاری از کارهایم استفاده كردم. چنانچه مشهود است تمام اپرای رستم و اسفندیار بر اساس تعزیه نوشته شده.
خدا مي‌داند! من آدمی هستم با یک سر و هزار سودایی که در زندگی برای عملی کردن آنها برنامه‌ریزی هم دارم. چه کار می‌شود کرد؟ عاشق نقاشی هستم، می خواهم نویسندگی کنم، دوست دارم فیلم بسازم و علاقه دارم هنرپیشگی کنم، به نظر من آدم تا زنده است باید همه چیز را تجربه کند و نباید خودش را به یک چیز محدود کند. زمانی بود که من رنگ‌ها را براي خودم ترجمه و سپس آنها را به موسیقی تبدیل می‌کردم. چنانچه رنگ‌آمیزی برخی ارکسترهای من از روی بوم نقاشان برجسته الهام گرفته شده. اما روزی احساس کردم می‌شود کارهای موسیقیایی خودم را به صورت انتزاعی روی تابلو هم بیاورم که در این زمینه از نشانه‌ها و علامت‌های موسیقی بسیار استفاده کردم.
رهبری ارکستر در ایران صاحب چه جایگاهی است؟
هنرمندانی چون مرحوم گریگوریان، حشمت سنجری، پرویز محمود، منوچهر صهبایی و آقای شهرداد روحانی که الان هم در آمریکا هستند، اینها افرادی هستند که در زمینه رهبری فعایت خوبی داشته و دارند.
نه مسئله‌ای نیست، همیشه گفتم که من کارم را جدی می‌گیریم و خودم را جدی نخواهم گرفت. من در بین همین مردم بزرگ شده‌ام و متعلق به آنها هستم. هیچ‌وقت خودم را از مردم دور نمی‌کنم و اگر هم روزها در خانه می‌مانم و خودم را در اتاقم حبس می‌کنم چون مجبورم و دارم برای همین مردم اپرا می‌نویسم و سمفونی می‌سازم. چرا که اگر از مردم دور باشم دیگر نمی‌توانم کار کنم. بنده عقیده دارم هر هنرمندی برای خلق یک اثر ماندگار هنرش را از مردم می‌گیرد و بنابراين باید محصول هنری‌اش را نیز به مردم برگرداند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
برای ایشان آرزوی سربلندی و طول عمر دارم چرا که خدمت زیادی به فرهنگ کرده اند.
لوریس چکناواریان افتخار ایران