این جانور دریایی، ۲ قرن سن دارد!
در آب‌های یخ‌زده‌ی شمالگان، پستانداران غول‌آسایی زندگی می‌کنند که شاهد دو قرن گذر زمان بوده‌اند. اما راز عمر طولانی نهنگ قطبی در چه چیزی نهفته است؟
زومیت: در آب‌های یخ‌زده‌ی شمالگان، پستانداران غول‌آسایی زندگی می‌کنند که شاهد دو قرن گذر زمان بوده‌اند. اما راز عمر طولانی نهنگ قطبی در چه چیزی نهفته است؟
نهنگ قطبی (Balaena mysticetus)، گونه‌ای عظیم‌الجثه و ساکن آب‌های قطبی است که طولانی‌ترین عمر را در میان پستانداران دارد. براساس شواهد، این نهنگ‌ها که از اتوبوس هم بزرگ‌ترند، می‌توانند بیش از ۲۰۰ سال عمر کنند: یعنی نهنگ‌هایی که امروز در آب‌های آلاسکا شنا می‌کنند، در سال ۱۸۵۱ نیز که هرمان ملویل رمان مشهور «موبی دیک» را نوشت، زنده بودند.
به‌نقل‌از آی‌اف‌ال‌ساینس، دانشمندان طول عمر استثنایی نهنگ‌های قطبی را از سرنخ‌های غیرمعمول به دست آورده‌اند. در سال ۲۰۰۷، شکارچیان بومی آلاسکا نوک نیزه‌ای سنگی را در بدن یک نهنگ قطبی یافتند. بررسی‌ها نشان داد طراحی این نیزه در دورانی بین سال‌های ۱۸۸۵ تا ۱۸۹۵ رواج داشته است. بنابراین، چنین کشفی نشان می‌داد نهنگ دست‌کم ۱۱۵ سال عمر کرده بود.
نهنگ‌های قطبی می‌توانند تا ۱۸٫۸ متر طول و تا ۹۰٬۷۱۰ کیلوگرم وزن داشته باشند.
روش دقیق‌تر تعیین سن نهنگ‌ها، مطالعه‌ی چشم آن‌ها است. عدسی چشم، حاوی اسید آمینه‌ای به نام آسپارتات است که در دو شکل «چپ‌دست» و «راست‌دست» وجود دارد. این ترکیب‌ها در طول عمر نهنگ در لایه‌های عدسی انباشته می‌شوند و نسبت آن‌ها با ریتمی پیش‌بینی‌پذیر تغییر می‌کند. با اندازه‌گیری این نسبت، دانشمندان می‌توانند سن نهنگ را تخمین بزنند.
در پژوهشی در سال ۱۹۹۹، روش یادشده روی چشم ۴۸ نهنگ قطبی که طی چند دهه توسط بومیان آلاسکا شکار شده بودند، اعمال شد. نتایج نشان داد چهار نهنگ نر بیش از ۱۰۰ سال عمر داشتند و سن یکی از آن‌ها به حدود ۲۱۱ سال می‌رسید.
نهنگ‌های قطبی تقریباً تمام زندگی خود را در آب‌های قطبی و شبه‌قطبی نیم‌کره‌ی شمالی می‌گذرانند و به‌طور شگفت‌انگیزی با محیط یخ‌زده سازگاری یافته‌اند. طول آن‌ها تا ۱۸٫۸ متر می‌رسد و وزنشان نیز تا ۹۰٬۷۱۰ کیلوگرم افزایش می‌یابد؛ بنابراین جثه‌ی عظیم و بدن کوتاه آن‌ها، به حفظ گرما کمک می‌کند.
افزون‌براین، لایه‌ای ضخیم از پیه تا ۵۰ سانتی‌متر بدن آن‌ها را عایق می‌سازد. این نهنگ‌ها برخلاف بسیاری از گونه‌های دیگر، باله‌ی پشتی ندارند و به‌راحتی می‌توانند زیر یخ شنا کنند. جالب اینکه با وجود جثه‌ی عظیم، بیضه‌های آن‌ها نسبت به بدنشان کوچک‌اند.
دو نهنگ قطبی در شمالگان در آب‌های آبی کنار هم شنا می‌کنند.
نهنگ قطبی مانند نهنگ آبی، از نهنگ‌های بی‌دندان یا بالن‌دار است. به جای دندان، صفحه‌هایی بلند و شانه‌مانند بالنی دارد که مانند صافی عمل می‌کنند. نهنگ، دهان خود را از آب دریا پر می‌کند و سپس آب را بیرون می‌راند، در حالی که موجودات ریز مانند کریل و زئوپلانکتون‌ها به دام می‌افتند.
یکی از قوانین شناخته‌شده در زیست‌شناسی، این است که جانوران بزرگ‌تر معمولاً عمر طولانی‌تری دارند. این موضوع در نگاه اول متناقض به نظر می‌رسد، زیرا هرچه تعداد سلول‌ها بیشتر باشد، احتمال جهش ژنتیکی و بروز سرطان هم باید بالاتر باشد. با این‌حال، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
طول عمر چشمگیر نهنگ‌های قطبی احتمالاً به تکرار ژنی به نام CDKN2C مرتبط است. این ژن تقسیم سلولی را متوقف و از مرگ برنامه‌ریزی‌شده‌ی سلول‌ها جلوگیری می‌کند. اثر جانبی آن، کاهش باروری نرها، تأثیر بر تولید اسپرم و کوچک‌شدن بیضه‌ها است.
در میان دیگر پستانداران، فیل‌ها در طبیعت تا ۷۰ سال عمر می‌کنند. انسان‌ها، نخستی‌سانان بی‌مو و راست‌قامت، در سطح جهانی به‌طور میانگین حدود ۷۳ سال زندگی می‌کنند، هرچند گاهی طول عمر انسان به بیش از یک قرن هم می‌رسد. بسیاری از دیگر نهنگ‌های بزرگ نیز عمری طولانی دارند. به‌عنوان مثال، نهنگ آبی می‌تواند تا ۹۰ سال عمر کند، اما هیچ‌کدام به طول عمر استثنایی نهنگ قطبی نمی‌رسند.
ارسال نظر