اعلام شروط مادورو برای کناره‌گیری از حکومت

انتخاب: نشریه آتلانتیک نوشت: ماه گذشته، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور ایالات متحده، گروهی از مشاوران ارشد و مقامات نظامی را در اطراف میز «رزولوت» در دفتر بیضی گرد آورد و سپس «ریچارد گرنل»، فرستاده ویژه خود در امور ونزوئلا را نیز به صورت تلفنی به جلسه وصل کرد. با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، او مأموریت روشنی به گرنل داده بود: دستیابی به توافقی که به شرکت‌های آمریکایی امکان دسترسی به ثروت عظیم نفت و مواد معدنی ونزوئلا را بدهد و هم‌زمان فشار بر باندهای مواد مخدر و جرایم سازمان‌یافته را افزایش دهد.

در ادامه این مطلب آمده است: گرنل تا حدی پیشرفت کرده بود: او با اتکا به خطوط ارتباطی مستقیمی که با «نیکولاس مادورو»، رهبر سوسیالیست ونزوئلا برقرار کرده بود، موفق شد آزادی چند زندانی آمریکایی از کاراکاس و ازسرگیری پروازهای بازگشت مهاجران اخراجی را تضمین کند.

اما «مارکو روبیو»، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور، راهی متفاوت را تبلیغ می‌کرد. روبیو، سناتور سابق فلوریدا، از مخالفان دیرینه دیکتاتورهای چپ‌گرای آمریکای لاتین است و خواهان برکناری مادورو شده؛ خواستی که از حمایت انبوهی از تبعیدیان ونزوئلایی و کوبایی در میامی برخوردار است. برای آن‌که استدلال خود را با اولویت‌های داخلی ترامپ هم‌راستا کند، روبیو مادورو را به عنوان رئیس یک امپراتوری قاچاق مواد مخدر و عامل بی‌ثباتی که موج مهاجرت را به آمریکا دامن می‌زند، معرفی کرده است.

به عنوان توجیهی برای استفاده از زور نظامی، این استدلال چندان قوی نبود: ونزوئلا تولیدکننده عمده مواد مخدر نیست، هرچند به کارتل‌ها اجازه می‌دهد از خاک آن به عنوان مسیر ترانزیت استفاده کنند. اما وقتی روبیو اقدام علیه مادورو را راهی برای مقابله با قاچاق مواد مخدر جلوه داد، توجه رئیس‌جمهور را جلب کرد. در اوایل سپتامبر، ترامپ مجوز حملات هوایی علیه قایق‌های کوچک در سواحل ونزوئلا و اقیانوس آرام را صادر کرد که گفته می‌شد حامل مواد یا اعضای کارتل‌ها بودند؛ تاکنون در این حملات ۱۶ هدف منهدم و دست‌کم ۶۵ نفر کشته شده‌اند.

«آنا کلی»، معاون دبیر مطبوعاتی کاخ سفید، گفت این حملات علیه «تروریست‌های مواد مخدرِ تعیین‌شده از سوی نهادهای اطلاعاتی آمریکا» انجام شده و رئیس‌جمهور از اختیارات خود برای جلوگیری از ورود مواد مخدر به ایالات متحده استفاده کرده است. اما دولت تاکنون شواهد اندکی برای اثبات این ادعا ارائه کرده است.

وقتی ترامپ در دفتر بیضی با گرنل تماس گرفت ــ روبیو نیز در کنارش بود ــ ظاهراً آماده تصمیم‌گیری میان مذاکره و تقابل بود. در این تماس تلفنی طولانی و پراکنده ــ که جزئیاتش تاکنون گزارش نشده بود ــ ترامپ از عملکرد گرنل به عنوان رئیس منصوب خود در «مرکز هنرهای نمایشی جان اف. کندی» تمجید کرد و از «روحیه اطاعت» او ستایش نمود. اما در ادامه پیامی صریح فرستاد، به گفته دو منبع آگاه از مکالمه: «دیگر با مادورو حرف نزن؛ می‌خواهیم روش تازه‌ای امتحان کنیم.»

بزرگ‌ترین تجمع نظامی در کارائیب از زمان بحران موشکی کوبا

در هفته‌های پس از آن، پنتاگون بزرگ‌ترین آرایش نظامی در حوزه کارائیب را از سال ۱۹۶۲ به این سو سازمان داد. بزرگ‌ترین ناو هواپیمابر جهان، «یواس‌اس جرالد آر. فورد»، از مدیترانه عازم منطقه است تا به هشت کشتی جنگی دیگر، حدود ۱۰ هزار نیرو، جنگنده‌ها، پهپادهای پیشرفته و یک زیردریایی هسته‌ای بپیوندد.

انباشت چنین نیروی عظیمی برخی از متحدان ترامپ را نگران کرده است؛ آنان می‌گویند آغاز یک کارزار نظامی برای سرنگونی مادورو با شعار محوری ترامپ در تضاد است.

یکی از متحدان ترامپ که در سیاست‌گذاری آمریکای لاتین فعالیت دارد گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ با شعار "اول آمریکا" به میدان آمد، اما متأسفانه برخی از اعضای دولتش بیشتر به دنبال سیاست "اول فلوریدای جنوبی" هستند.»

اکنون که ناوگان آمریکایی در سواحل ونزوئلا مستقر شده، مادورو باید انتخاب کند: بماند و خطر را بپذیرد یا فرار کند. هم‌زمان ایالات متحده با احتمال خطرناک دیگری روبه‌رو است ــ اینکه ترامپ، منتقد "جنگ‌های بی‌پایان" گذشته، اکنون خود در آستانه آغاز جنگی تازه در حیاط خلوت کشور باشد.

جاه‌طلبی‌های ترامپ در قبال ونزوئلا

ترامپ از نخستین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، ونزوئلا را مشکلی دیرینه می‌دانست: متحدی نزدیک به کوبای کمونیست که با حمایت روسیه و چین در منطقه‌ای تحت نفوذ آمریکا حکومت می‌کند. یکی از مقامات ارشد دولت گفت: «اگر هدف این است که کشورهای هم‌پیمان آمریکا در منطقه روی کار باشند ــ یا دست‌کم کشورهایی که آشکارا در اردوگاه چین، روسیه یا ایران نیستند ــ آن‌وقت ونزوئلا مثل زخمی چرکین در نقشه است.»

ترامپ در سال ۲۰۱۹، هنگام سخنرانی در برابر جامعه ونزوئلایی‌های مقیم میامی، وعده داد: «وقتی ونزوئلا آزاد شود و کوبا آزاد شود و نیکاراگوئه آزاد شود، آن‌گاه این قاره برای نخستین بار در تاریخ بشر، قاره‌ای آزاد خواهد بود.»

«رایان برگ»، کارشناس آمریکای لاتین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن، گفت ترامپ و مشاورانش در هدف خود برای عقب راندن نفوذ چین در حوزه نفوذ آمریکا متحد هستند، همان‌گونه که «دکترین مونرو» در دهه ۱۸۲۰ برای جلوگیری از دخالت اروپا در آمریکای لاتین شکل گرفت. او افزود:

«ترامپ به‌طور غریزی درک می‌کند که اگر آمریکا در نیمکره غربی قدرت برتر نباشد، نمی‌تواند قدرت جهانی مؤثری باشد.»

ترامپ همواره از مشاوران خود خواسته دسترسی آینده آمریکا به منابع طبیعی ونزوئلا را تضمین کنند؛ کشوری با بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده نفت جهان. اما حذف مادورو، که از ۲۰۱۳ با ترکیبی از فساد، سرکوب و تقلب در انتخابات در قدرت مانده، بسیار دشوار بوده است.

اتحاد روبیو و ترامپ و شکست پروژه گوایدو

از سال ۲۰۱۹، ترامپ و روبیو دشمنی دوران رقابت انتخاباتی‌شان را کنار گذاشتند و در پرونده آمریکای لاتین همکار شدند. روبیو، فرزند مهاجران کوبایی، مدت‌ها آرزو داشت رژیم‌های سوسیالیستی در منطقه جای خود را به دولت‌های دوست با آمریکا بدهند.

ترامپ در آغاز از رهبر مخالفان ونزوئلا، «خوان گوایدو»، حمایت کرد، اما امید او به سرنگونی مادورو زود رنگ باخت. بعدها، ترامپ از گوایدو به عنوان فردی «ضعیف» یاد کرد و حتی او را با «بتو اورورک»، سیاستمدار شکست‌خورده دموکرات از تگزاس، مقایسه کرد. «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی وقت، گفته بود این تشبیه «تعریف محسوب نمی‌شد».

پاییز ۲۰۲۰، ترامپ به گرنل اجازه داد در مکزیک با نماینده‌ای از مادورو درباره خروج کنترل‌شده او از قدرت مذاکره کند، اما چون کاراکاس به پیروزی مجدد ترامپ اعتماد نداشت، مذاکرات بی‌نتیجه ماند.

با بازگشت ترامپ به قدرت در سال جاری، امید تازه‌ای به معامله شکل گرفت. چند روز پس از دومین مراسم تحلیف، گرنل به کاراکاس رفت و با مادورو دیدار کرد؛ او شش گروگان آمریکایی را آزاد کرد و توافقی به دست آورد تا ونزوئلا دوباره پروازهای بازگرداندن مهاجران اخراجی را بپذیرد. سپس در ماه مه با مذاکره‌کننده مادورو در آنتیگوا دیدار کرد.

اما روبیو، که در رقابت داخلی وزارت خارجه بر گرنل غلبه کرده بود، نسخه‌ای سخت‌گیرانه‌تر از سیاست دولت نخست ترامپ را پیش می‌برد ــ آمیزه‌ای از اهداف ژئوپلیتیک و شعارهای «مگا» (MAGA): دفاع از سرزمین، مقابله با مهاجرت غیرقانونی و سرکوب جرم.

ترفیع روبیو به سمت‌های هم‌زمان «وزیر خارجه» و «مشاور امنیت ملی موقت» به او جایگاهی قدرتمند در کاخ سفید داد تا از چیزی دفاع کند که آن را «سیاست خارجی پخته و واقع‌گرایانه» می‌نامد ــ سیاستی که منافع سخت و بی‌پرده آمریکا را برتر می‌نشاند. به گفته او، مادورو همانند «فیدل کاسترو» از مهاجرت گسترده برای بی‌ثبات کردن آمریکا استفاده می‌کند و در عین حال به چین و روسیه پایگاهی اقتصادی و شاید روزی نظامی داده است. روبیو در سال ۲۰۲۲ گفت: «آن‌ها از هیچ چیز بیش از محاصره آمریکا خوشحال‌تر نمی‌شوند.»

پیوند اتهام مواد مخدر با تغییر رژیم

«ریکاردو زونیگا»، مذاکره‌کننده دولت اوباما در پرونده کوبا، گفت روبیو موضوع ونزوئلا را از دریچه کوبا می‌بیند: «برای او این ماجرا بیشتر درباره کوباست تا شخص مادورو.»

دولت دوم ترامپ در همان ابتدا چند گروه تبهکار آمریکای لاتین از جمله «ترن دِ آراگوا» را سازمان تروریستی خارجی اعلام کرد. روبیو مدعی است مادورو و نزدیکانش این گروه‌ها را هدایت می‌کنند. ارزیابی اطلاعاتی آمریکا این ادعا را رد کرد و رئیس «شورای اطلاعات ملی» به‌دنبال همین اختلاف اخراج شد. با این حال، ارتباط دادن یک باند خشن با رئیس یک کشور منفور، به روبیو امکانی داد تا زمینه برای تجمع نظامی گسترده را فراهم کند.

ترامپ استدلال روبیو را پذیرفت و برای افزایش فشار بر مادورو از آن استفاده کرد. در تابستان، وزارت خارجه جایزه اطلاعات منتهی به دستگیری یا محکومیت مادورو را به ۵۰ میلیون دلار افزایش داد. ماه گذشته، ترامپ گامی بی‌سابقه برداشت و تأیید کرد که به سیا اختیار انجام عملیات‌های «احتمالاً مرگبار» در خاک ونزوئلا داده است. او در شبکه‌های اجتماعی ویدیوهایی از قایق‌های مظنون به حمل مواد و منهدم‌شدن آن‌ها با موشک‌های آمریکایی منتشر کرده است.

«جیمی استوری»، سفیر سابق آمریکا در ونزوئلا، گفت: «چنین تسلیحاتی برای هدف گرفتن قایق‌های ماهیگیری به کار نمی‌رود. پرسش این است که هدف واقعی این نیرو در منطقه چیست؟ و پاسخ، به نظر من، بیشتر تغییر رژیم است تا مقابله با مواد مخدر.»

ونزوئلا، نفتی فاسد اما نه منبع فنتانیل

ونزوئلا مدت‌هاست کشوری فاسد و در آستانه فروپاشی است که ثروت آن از نفت می‌آید، نه از تولید مواد مخدر. مقام‌های آمریکایی این کشور را مسیر ترانزیت محموله‌های کوکائین به اروپا می‌دانند. اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا نیز بیش از یک دهه است که درباره ارتباط دولت مادورو با قاچاقچیان کوکائین تحقیق می‌کند.

در سال ۲۰۲۰، دولت ترامپ مادورو و مقام‌های بلندپایه‌اش را به «تروریسم مواد مخدر» متهم کرد و گفت آن‌ها از طریق «کارتل خورشیدها» با شورشیان کلمبیایی تبادل سلاح در برابر کوکائین دارند.

اما سهم ونزوئلا در قاچاق مواد به آمریکا اندک است و هیچ فنتانیلی از آن‌جا نمی‌آید. همسایه‌اش، کلمبیا، بزرگ‌ترین تولیدکننده کوکائین جهان است. چون تولید این ماده نیازمند حجم بالایی از برگ کوکا است، آزمایشگاه‌های ابتدایی ساخت آن معمولاً نزدیک مزارع در کلمبیا قرار دارند، نه در ونزوئلا.

سوابق گارد ساحلی نشان می‌دهد بیشتر کوکائین ورودی به آمریکا از مسیر اقیانوس آرام می‌گذرد، نه کارائیب که تنها مرز آبی ونزوئلاست.

ماه گذشته «گوستاوو پترو» رئیس‌جمهور کلمبیا گفت حملات آمریکا «صحنه جنگ جدیدی» در کارائیب گشوده و مدعی شد شهروندان کلمبیایی در میان قربانیان یکی از قایق‌ها بوده‌اند؛ ادعایی که کاخ سفید رد کرد. اندکی بعد، وزارت خزانه‌داری آمریکا پترو، همسرش، پسرش و نزدیکانش را به دلیل «تسهیل فعالیت کارتل‌ها» تحریم کرد.

ترامپ بین مذاکره و جنگ

مادورو اتهامات را رد کرده و در نامه‌ای به ترامپ در ۶ سپتامبر نوشت: «اتهامات اخیر درباره ارتباط مقامات عالی‌رتبه ونزوئلا با مافیاها و باندهای قاچاق مواد مخدر، شدیدترین نمونه از عملیات دروغ‌پراکنی علیه کشور ماست که هدفش توجیه تشدید درگیری نظامی است؛ اقدامی که سراسر قاره را درگیر فاجعه خواهد کرد.»

به گفته مقام‌های فعلی و پیشین، ترامپ عجله‌ای برای رساندن بحران به نقطه انفجار ندارد و پیام‌های متناقضی درباره هدف واقعی خود می‌فرستد ــ اینکه این فشارها مقدمه سرنگونی نظامی است یا یک بلوف حساب‌شده.

ناو «فورد» یازده روز پس از اعلام اعزامش از سوی پنتاگون حرکت کرد، که نشانه‌ای از فقدان فوریت بود. هفته گذشته، روزنامه «میامی هرالد» گزارش داد دولت ترامپ آماده آغاز حملات مستقیم به ونزوئلاست، اما روبیو آن را «خبر جعلی» خواند. یک واسطه میان مقامات دو کشور گفته نشانه‌هایی وجود دارد که ترامپ ممکن است دوباره مسیر مذاکره با مادورو را از سر گیرد.

هواداران مذاکره می‌گویند اقدام نظامی برای برکناری مادورو پرخطر و غیرقابل پیش‌بینی است. رهبران نظامی جانشین او ممکن است تمایلی به واگذاری قدرت به اپوزیسیون مورد حمایت آمریکا ــ به رهبری «ماریا کورینا ماچادو»، برنده جایزه صلح نوبل ــ نداشته باشند، یا ممکن است خود دچار انشعاب شوند و بی‌ثباتی بیشتر ایجاد کنند.

به گفته منابع آگاه، مادورو ممکن است در صورتی که آمریکا عفو عمومی، لغو جوایز سر او و تبعید امنی برای خود و اطرافیانش فراهم کند، به خروج مدیریت‌شده رضایت دهد. یکی از منابع گفت: «اگر هم فشار کافی باشد و هم مشوق کافی روی میز گذاشته شود، همه‌چیز با مادورو ممکن است.»

مخالفت در درون جناح ترامپ

هرچند عملیات مقابله با مواد مخدر حمایت برخی جمهوری‌خواهان در کنگره را دارد، اما تعدادی از هم‌حزبی‌های ترامپ از فقدان شفافیت درباره جزئیات و مبنای قانونی این اقدام ناراضی‌اند. در درون جریان «مگا» نیز صدای مخالفت بالا گرفته است؛ چهره‌هایی چون «استیو بنن»، «تاکر کارلسن» و «لورا لامر» منطق فشار نظامی علیه ونزوئلا را زیر سؤال برده‌اند.

منتقدان مذاکره می‌گویند مادورو هنوز پیشنهاد معناداری برای خروج مسالمت‌آمیز از قدرت نداده است و تنها راه مؤثر، استفاده از زور است. یکی از مقامات ارشد دولت گفت: «این به آن معنا نیست که او نتواند خودش را از چاهی که کنده بیرون بکشد، اما واقعاً عمیق در آن فرو رفته است.»

ترامپ با معرفی عملیات به عنوان مأموریت «ضد مواد مخدر»، در صورت لزوم می‌تواند بدون حمله مستقیم عقب‌نشینی کند و اعلام پیروزی نماید.

اما دیر یا زود رئیس‌جمهور باید تصمیم بگیرد: اگر از گرنل و مسیر مذاکره حمایت کند، تبعیدیان لاتین در آمریکا را از خود خواهد راند؛ اگر جانب روبیو و گزینه نظامی را بگیرد، ممکن است هرج‌ومرجی بیافریند و پایگاه شعار «اول آمریکا» را خشمگین سازد.

ترامپ سابقه استفاده از فریب در سیاست خارجی دارد. در ژوئن گذشته، کاخ سفید اعلام کرد که به تهران دو هفته مهلت برای مذاکره درباره برنامه هسته‌ای داده است؛ سه روز بعد، ترامپ جنگنده‌هایی را تا عمق حریم هوایی ایران فرستاد تا تأسیسات اتمی را بمباران کنند. ممکن است همین تاکتیک را اکنون در قبال ونزوئلا به کار گرفته باشد.

ترامپ روز یکشنبه در گفت‌وگو با شبکهٔ خبری سی‌بی‌اس گفت که بعید می‌داند علیه مادورو وارد جنگ شود. اما او همچنین گفت که دوران مادورو به سر آمده است. ترامپ گفت: «آن‌ها با ما خیلی بد رفتار کرده‌اند، نه فقط در موضوع مواد مخدر. این مسئله دربارهٔ چیزهای زیادی است.»