لويزان، پذيراي زنان آسيب‌ديده تهراني

تهران امروز: مديرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشاركت‌هاي اجتماعي، ۲۲ تيرماه اعلام كرده بود كه حدود ۲۵ درصد متكديان را زنان و مابقي را مردان تشكيل مي‌دهند كه اين ميزان نشان‌دهنده رشد متكديان زن نسبت به سال‌هاي گذشته است.

رئيس انجمن مددكاري اجتماعي هم به نوعي اين سخنان را تائيد مي‌كند اما مي‌گويد: نمي‌شود اين افراد را سرشماري كرد ولي مي‌توان حضور بيشتر و قابل مشاهده‌تر آنها در ميدان‌ها و خيابان‌ها را ملاك قرار داد و آنچه مشاهدات در خيابان‌ها نشان مي‌دهد اين است كه تعداد متكديان زن افزايش پيدا كرده است.

شيوه زندگي‌اي كه متكديان انتخاب مي‌كنند، زندگي خياباني است. در اين نوع زندگي انواع تحقير و در پي آن گرايش به خشونت، انتقام، گرايش به استفاده از سيگار و موادمخدر، روسپيگري، سوءاستفاده‌هاي جنسي، سرقت و حمل قاچاق را مي‌تواند به‌دنبال داشته باشد بنابراين تلاش مسئولان و مردم براي حل اين مشكل، مي‌تواند از بروز بسياري آسيب‌هاي ديگر هم پيشگيري كند. در كنار متكديان زن، تعداد زنان بي‌خانمان هم افزايش پيدا كرده و اين افزايش تا جايي بوده كه شهرداري مجبور شده جايي را براي زنان بي‌خانمان به‌طور ويژه اختصاص دهد.

لويزان محلي است كه قرار است زنان بي‌خانمان در آن پناه بگيرند البته به صورت موقت. زناني كه نيازمند حمايت‌هاي اجتماعي هستند مي‌توانند از خدمات و تسهيلاتي كه اين «سامان سرا» فراهم كرده استفاده كرده و به خودكفايي مالي و اقتصادي دست پيدا كنند و از آسيب‌پذير بودن مصون بمانند. اگر چه رسيدگي به زنان آسيب‌پذير از وظايف ذاتي شهرداري تهران نيست اما اين سازمان دغدغه‌هاي خود را در قبال مسائل اجتماعي با اين اقدامات اجرايي نشان داده است.

هدف عمده اين طرح زن‌هاي بي‌خانمان است

دكتر رضا جهانگيري فر، معاون توسعه خدمات اجتماعي شهرداري در مورد اين مركز به تهران امروز مي‌گويد: با تلاش شهرداري منطقه ۴ اقامتگاه موقت ويژه زن‌هاي آسيب‌پذير راه‌اندازي خواهد شد و مديريت اين مركز به دست هيات امنايي از خيرين لويزان سپرده شده است.شهرداري نيز زير ساخت اين سامان سرا را مهيا كرده و آن را به خيرين، موسسات خيريه و افرادي كه تمايل به فعاليت خيريه اجتماعي دارند مي‌سپارد تا امور اجرايي اين سامان سراها را پيش ببرند. خيرين و پرسنل آنجا كمك خواهند كرد تا ظرفيت‌هاي اجتماعي را به خدمت گيرند تا سطح خدمات بالاتر ‌رود.

دكتر رضا جهانگيري فر در ادامه مي‌افزايد: عمده هدف اين طرح زن‌هاي بي‌خانماني هستند كه توسط واحدهاي فوريتي شهرداري به مركز سامان سراي لويزان منتقل مي‌شوند.او مي گويد: در اين مركز زنان بي‌خانمان متكدي و معتاد هم وجود دارند. اين زنان آسيب‌پذير بعد از آنكه از سطح شهر جمع‌آوري مي‌شوند از خدمات شهرداري استفاده كرده و از وضعيت نامناسب جسمي، رواني و سلامتي بيرون مي‌آيند و اگر پس از گذراندن دوره به حد مناسبي ‌رسيدند بايد از مركز مرخص بشوند. جهانگيري با اشاره به حمايت‌هاي شهرداري از اين زنان پس از خروج از مركز مي‌گويد: به دليل اينكه اين زنان فاقد سرپناه هستند و چتر حمايتي ندارند شهرداري با كمك خيرين فضاي ديگري را پيش‌بيني كرده تا در آن به اشتغال بپردازند و كار كنند. به اين ترتيب زناني كه به سامان سراي لويزان منتقل مي‌شوند با خروج از مركز آسيب‌ديدگان به جايگاه بالاتري دست پيدا مي‌كنند.

به گفته وي‌،«معمولا افرادي به اين سامان سرا ارجاع داده و پذيرش مي‌شوند كه در بحران هستند و آسيب زيادي ديده‌اند و حيات آنها در خطر است.» سامان سراي لويزان در حال حاضر ظرفيت پذيرش ۳۰ زن آسيب‌ديده را دارد اما شهرداري تهران در صدد است تا مركز ديگري را نيز مشابه اين مركز اما با ظرفيت بالاتر و فضايي استانداردتر راه‌اندازي كند، به گفته جهانگيري براي انتخاب اين زن‌ها سواد ملاك نيست مهم اين است كه آنها وضعيت آمادگي روحي و جسمي حضور در اين مركز را داشته باشند و عزم خود را براي داشتن كار جزم كرده باشند. آنها بايد بخواهند كه يك زندگي اجتماعي بهتري نسبت به قبل براي خودشان درست كنند.

همچنين ما نمي‌توانيم سواد آموزي را براي اين زن‌ها اجباري كنيم اگر تمايل داشته باشند قطعا هماهنگي لازم را انجام مي‌دهيم تا باسواد هم بشوند. وي مي‌گويد: در فاصله آموزش تلاش مي‌كنيم آنها از طريق نهادهاي مربوطه به جامعه برگردند. پيگيري‌هاي ما براي بازگشت اين افراد به كانون خانواده است و اگر در اين مورد موفق نبوديم آنها را به صورت تيمي يا انفرادي اسكان خواهيم داد. ضمن آنكه در نظر داريم اگر بستري فراهم شود تعاوني گروهي براي آنها تشكيل بدهيم چرا كه در قالب يك تعاوني مي‌توانيم تسهيلات مختلفي را به آنها ارائه دهيم. معاونت توسعه خدمات اجتماعي شهرداري مي‌افزايد: اول بايد به آنها اوراق هويتي داده شود تا آنها مانند بقيه شهروندان بتوانند از تسهيلات و خدمات يك شهروند استفاده كنند، به گفته وي، در مورد علت نداشتن اوراق هويتي آنها اطلاعات دقيقي در دست نيست چرا كه اين زن‌ها وقتي از خانه بيرون مي‌آيند فكر نمي‌كنند كه مسيرشان يكطرفه شده و ديگر راهي براي بازگشت ندارند به همين دليل اوراق خود را همراه نمي‌آورند، همچنين احتمال دارد اوراق هويتي آنها گم شده باشد.

در هر صورت در پي بررسي راه‌هاي قانوني و هماهنگي سازمان ثبت احوال و قوه قضائيه براي تعيين هويت اين افراد هستيم چرا كه با گرفتن اوراق هويتي گره بزرگي از زندگي اجتماعي اين زن‌هاي آسيب‌پذير باز مي‌شود اما اين پيگيري صرفا براي دريافت يارانه اين زن‌ها نيست درواقع درصدد آن هستيم كه اين زن‌ها بتوانند از تمامي حق و امتياز شهروندي بهره مند شوند. به گفته جهانگيري تامين اجتماعي، اشتغال، گرفتن يارانه، حضور در عرصه‌هاي اجتماعي مانند شركت در انتخابات و... از جمله هدف‌هاي شهرداري براي مشخص شدن هويت اين زنان است به همين دليل شهرداري به‌دنبال آن است كه اين زنان از نظر هويتي در شرايط مطلوب قرار گيرند.

دكتر جهانگيري درمورد پوشش بيمه اين افراد نيز مي‌گويد: ما آنها را معرفي مي‌كنيم تا با استفاده از اين معرفي نامه از تسهيلات وي‍ژه پوشش درماني استفاده كنند و بيمه شوند. در واقع ما به نوعي تسهيل‌گري مي‌كنيم و نمي‌خواهيم اين زن‌ها تحت پوشش ما باشند. به گفته وي، سياست مديريت شهري بر اين است كه اين زن‌ها بتوانند در جامعه روي پاي خود بايستند. مشاوره نيز از خدماتي است كه در اين سامان سرا به آنها ارائه خواهد شد. اين زن‌ها همزمان با بحث توانمند‌سازي و اشتغال از آموزش‌هاي اجتماعي نيز بهره خواهند برد. وي مي‌افزايد: در ابتداي امر، مشاغل توليدي مانند توليد البسه و بسته‌بندي‌ها در نظرماست.

چرا كه اين مشاغل دست و پا گير و سخت نيست. همچنين از لحاظ فني و تكنيكي به سهولت قابل يادگيري هستند و ادامه دادن آن نيز راحت است. بعد از اين دوره براساس علاقه‌مندي‌هايي كه اين زن‌ها دارند آموزش‌هاي تخصصي‌تري هم خواهند ديد. در حال حاضر نمي‌توانيم مشخصا قول دهيم كه حتما آنها وام بگيرند اما اين پيگيري را حتما خواهيم كرد كه آنها بتوانند به صورت گروهي با دريافت تسهيلات، اشتغال گروهي را ادامه دهند. معاونت توسعه خدمات اجتماعي شهرداري در مورد گسترش اين مراكز در سطح شهر ادامه مي‌دهد: فكر مي‌كنم حدود ۶ ماه صبر و شكيبايي نياز است. اين مركز بايد آزمايش شود تا اشكالات كار مشخص شود. با بررسي نقاط ضعف و قوت اين مركز و آسيب‌شناسي، اقدامات بعدي را براي توسعه انجام خواهيم داد.

طلوع خوب اجتماعي شهرداري

دكتر امان‌الله قرايي‌مقدم نيز در راه‌اندازي سامان سراي لويزان به تهران امروز مي‌گويد: شهرداري قبلا براي دخترهايي كه از خانه فرار مي‌كردند خانه ريحانه و خانه سلامت را راه‌اندازي كرد و براي پسرها خانه سبز را كه چنين اقدامي در جامعه بسيار مفيد بوده است. چنانچه اينگونه زن‌ها كه آسيب‌پذير شده‌اند سر و سامان بگيرند از شيوع اين آسيب‌در بين زن‌ها و دختران ديگر نيز جلوگيري خواهد شد. به گفته وي، بر اساس بررسي‌هايي كه در مناطق جنوبي تهران انجام شد، مشخص شد بسياري از زناني كه وارد يك رابطه نامشروع شدند، علت كار خود را تشويق دوستان خود مي‌دانند.

اين ساماندهي علاوه بر آنكه زن‌هاي آسيب‌پذير را از منجلاب بيرون مي‌آورد از آبروريزي خانواده و خويشاوندان آنها نيز جلوگيري مي‌كند. علاوه بر آن در پيشگيري زن‌ها يا دختراني كه مي‌خواهند وارد اين گرداب شوند موثر و مفيد است. اين آسيب‌شناس اجتماعي ادامه مي‌دهد: ما شاهد طلوع خوبي در بخش اجتماعي شهرداري هستيم. افزايش اينگونه مراكز نظيرخانه‌هاي اورژانس اجتماعي يا خانه‌هاي بحران اجتماعي علاوه بر تهران بايد به شهرهايي مثل كرج، مشهد، قم، اصفهان و... نيز تعميم داده شود. وي مي گويد: مثالي در مددكاري وجود دارد كه بايد به چنين زناني تور ماهيگيري دهيم كه ماهي بگيرند نه آنكه به آنها ماهي بدهيم.

اين كار باعث مي‌شود كه زن‌هاي آسيب‌پذير عملا وارد فعاليت شوند و از اعتياد يا فساد آنها جلوگيري مي‌شود. با ايجاد كار و حرفه اتكا به نفس آنها را بالا مي‌بريم. آنها با اين اعتماد به نفس اجتماعي متوجه مي‌شوند توانايي كارهاي خوب در زندگي را هم دارند و فقط براي انجام كارهاي بد به دنيا نيامده‌اند. براي توضيح بيشتر اين موضوع به يك بررسي كه در منطقه ۱۶ شهرداري (راه‌آهن و نزديك بهشت زهرا) به پايين انجام داديم، اشاره مي‌كنم. در اين بررسي ما عده زيادي از معتادها را تشويق كرديم و آنها اعتياد را ترك كردند. حدود ۳۰۰-۴۰۰ نفر همان معتادها به مددكاري اجتماعي روي آوردند و با تجاربي كه داشتند درصدد تشويق معتادان براي ترك برآمدند.

به دليل آنكه اين افراد خود همدرد معتادان بودند و به قول معروف زبان آنها را بهتر مي‌فهميدند راحت مي‌توانستند آنها را راهنمايي كنند. پس بايد گفت اين زن‌ها علاوه بر اينكه خودشان را پاك مي‌كنند و مهارتي مي‌آموزند به عنوان يك كارآموز در زمينه مددكاري اجتماعي به ديگر زناني كه كم هم نيستند كمك شاياني خواهند كرد. از نظر آسيب‌شناسي، اين زن‌ها علاوه بر اينكه خودشان را از آلودگي بيشتر رها مي‌سازند، متكي به خود بار آمده و اشتغال زايي را افزايش مي‌دهند، از انواع آسيب‌هاي اجتماعي در بين زن‌هاي ديگر نيز جلوگيري مي‌كنند. اين آسيب‌شناس اجتماعي مي‌افزايد: در فرهنگ مردمي و سنتي ما همواره كمك و ياري به ديگران جزو ارزش‌هاي اصيل به حساب مي‌آمده است.

انجمن‌هاي خيريه و جمع‌آوري خيرات، همياري براي آزادي زندانيان و... در كمتر كشوري ديده مي‌شود. اين رسم ديرينه ايرانيان است، مددكاري و كمك به ديگران اين رسم ديني، ملي و اعتقادي است كه حتي قبل از اسلام هم در ايران رواج داشته است. دكتر قرايي‌مقدم در ادامه مي‌گويد: درست است كه ما اين امر را به فال نيك مي‌گيريم. ولي نبايد به اينجا ختم شود بلكه بايد در شهرهايي مثل كرج كه پرآسيب‌ترين است هم گسترش پيدا كند. در چنين شهرهايي تجانس گروهي به‌هم خورده. آنها افتخار خود مي‌دانند كه استان البرز ايران كوچك است بدون آنكه به خطرات اين كلمه واقف باشند. عدم تجانس فرهنگي زياد در شهرهايي چون تهران، كرج، مشهد و اصفهان باعث افزايش جرم و فحشا، طلاق و مواد مخدر شده است. البته در شهرهايي مثل يزد و حتي در تهران مناطقي مانند آبسردار، خورشيد و خيابان ايران جرم و جنايت كمتر ديده مي‌شود چون افراد ساكن اين مناطق بومي هستند.